Memeliler

Memeliler
Yaşadığı dönem aralığı: 216-0 myö
Noriyen-Günümüz^[1]^[2]^[3]^[4]
PreЄ
Є
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
Memeliler; Yaşadığı dönem aralığı: 216-0 myö; Noriyen-Günümüz PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Animalia
Şube:	Chordata
Üst sınıf:	Tetrapoda
Sınıf:	Mammalia; Linnaeus 1758
Takımlar
	Liste Altsınıf Yinotheria İnfrasınıf Australosphenida Takım Monotremata; ; ; Altsınıf Theriiformes İnfrasınıf Holotheria Klad Trechnotheria Klad Cladotheria İnfrasınıf Theria İnfrasınıf Marsupialia Üsttakım Ameridelphia Takım Didelphimorphia; Takım Paucituberculata; ; Üsttakım Australidelphia Takım Microbiotheria; Takım Dasyuromorphia; Takım Notoryctemorphia; Takım Peramelemorphia; Takım Diprotodontia; ; ; Cohort Placentalia Üsttakım Xenarthra Takım Cingulata; Takım Pilosa; ; Üsttakım Afroinsectiphilia Takım Afrosoricida; Takım Macroscelidea; Takım Tubulidentata; ; Üsttakım Paenungulata Takım Hyracoidea; Takım Sirenia; Takım Proboscidea; ; Üsttakım Euarchontoglires Takım Scandentia; Takım Lagomorpha; Takım Rodentia; Takım Dermoptera; Takım Primates; ; Üsttakım Laurasiatheria Takım Eulipotyphla; Takım Chiroptera; Takım Cetartiodactyla; Takım Perissodactyla; Takım Pholidota; Takım Carnivora; ; ; ; ; ; ; ; ;

Memeliler (Latince: Mammalia), hayvanlar aleminin insanların da dâhil olduğu, dişilerinde bulunan meme bezleri ve hem dişi hem erkek bireylerinde bulunan ter bezleri, kıl, işitmede kullanılan üç orta kulak kemiği ve beyinde yer alan neokorteks bölgesi ile ayrılan bir omurgalı sınıfıdır.

Dünya üzerinde yaklaşık 6500 memeli türü bulunur.^[5] Bunların 200 kadarı Avrupa’da görülebilir, Türkiye ise tek başına yaklaşık 170 memeli türü barındırmaktadır. Çift ve karmaşık dolaşım sistemine sahip, sabit vücut sıcaklıklı hayvanlardır. Vücutları genellikle kıllarla örtülüdür. Genç bireyler anne sütü ile beslenirler. Genellikle bacak şeklinde oluşmuş dört üyeleri vardır. Solunumda diyafram kullanırlar. Alt çeneleri bir çift kemikten oluşmuştur; orta kulaktaki kemikler üç parçalı olup kulak zarı ve iç kulakla bağıntılıdır. Hemen hemen hepsinde yedi boyun omuru vardır.

Memeliler, sıcak kanlı yaratıklardır. Yani vücut sıcaklıkları genel olarak çevre koşullarından bağımsızdır. Bu ısı yalıtkanlığını sağlamak için ise toplam ürettikleri enerjinin %80'ini harcarlar. Vücutları kıllarla kaplıdır ki, bu doku bazı türlerde dikenli bir hâl alabilir (örneğin kirpi) ya da azalıp neredeyse pürüzsüz hâle gelebilir; insan, yunus ve balinalarda olduğu gibi. Theria alt sınıfı doğurarak çoğalırken Prototheria alt sınıfı yumurtlayarak çoğalır.

Yavru memeliler, genel olarak belirli bir gelişim evresini tamamlayıncaya kadar annelerinin karnında taşınır. Doğum sırasında yavrunun gelişmişliği memeli türüne göre değişkenlik gösterir. Kör (ve genelde çıplak) doğan ve bazen yıllarca annesi tarafından yetiştirilen memeli türleri olduğu gibi, doğumun ardından kısa süre içinde koşmaya ya da yüzmeye başlayan memeli türleri de vardır. Ancak genel olarak memelilerde, yavruların belirli bir süre anne tarafından bakımı zorunludur. Dişi memeli, yavrusunu bebeğin gelişimi için gerekli bileşenleri içeren zengin içerikli sütü ile besler.

Memelilerin vücut büyüklükleri değişkendir. En küçük memeli, bir böcekçil olan yabanarısı yarasası (Craseonycteris thonglongyai - ortalama 3 cm, 1 gr); en büyük memeli ise mavi balinadır (Balaenoptera musculus - ortalama 35 m, 120 ton). Memeli vücudu, sıcak veya soğuk iklim koşulları ile mücadele için de farklı özelliklere sahiptir. Karasal memeliler için kalın bir kış kürkü, deniz memelileri için deri altında kalın bir yağ tabakası veya yağlanmış bir kürk bu mücadelenin silahlarıdır. Bazı memeliler de kış uykusuna yatarak, bu dönemi enerjiden tasarruf ederek geçirir. Yiyeceğin bol olduğu dönemde vücudunda depoladığı fazladan kalorileri, yiyeceğin kıt olduğu bu dönemde ‘uyku’ durumunda iken yakar. (Sincaplar, ayılar ve porsuklarda olduğu gibi.) Bu durum gerçek bir kış uykusu hâlini de alabilir (yediuyurlar ya da yarasalarda olduğu gibi) yani bu süre içinde canlılar, yaşamsal faaliyetlerini ve vücut sıcaklıklarını minimuma indirirler.

Bazı memeli türleri insanlar tarafından evcilleştirilmiştir ve yabani türleri ortadan kalkmış ya da çok az kalmıştır. (İnek, at, koyun gibi.)

Sistematik[değiştir | kaynağı değiştir]

Memelilerin familya seviyesine kadar sınıflandırılması için buraya bakınız: Memelilerin sınıflandırılması

Altsınıf: Prototheria — Yumurtlayan memeliler

Takım: Monotremata — Tek delikliler

Altsınıf: Theria — Doğuran memeliler

İnfra sınıf: Marsupialia veya Metatheria — Keseliler

Takım: Dasyuromorphia — Yırtıcı keseliler
Takım: Didelphimorphia — Keseli sıçangiller
Takım: Diprotodontia — İki ön dişliler
Takım: Microbiotheria — Chiloé keseli sıçanı
Takım: Notoryctemorphia — Keseli köstebek
Takım: Paucituberculata — Fare keseli sıçanıgiller
Takım: Peramelemorphia — Keseli porsuğumsular

İnfra sınıf: Placentalia veya Eutheria — Eteneliler

Takım: Afrosoricida — Tenreksiler
Takım: Artiodactyla — Çift parmaklılar
Takım: Carnivora — Etçiller
Takım: Cetacea — Balinalar
Takım: Chiroptera — Yarasalar
Takım: Cingulata — Armadillo
Takım: Dermoptera — Abalı memeliler
Takım: †Desmostylia
Takım: Hyracoidea — Kırsıçanımsılar
Takım: İnsectivora — Böcekçiller
Takım: Lagomorpha — Tavşanımsılar
Takım: Pacroscelidea
Takım: Perissodactyla — Tek toynaklılar
Takım: Pholidota
Takım: Pilosa — Dişsiz memeliler
Takım: Primates — Primatlar
Takım: Proboscidea — Filler
Takım: Rodentia — Kemiriciler
Takım: Scandentia — Sivri sincapçıkgiller
Takım: Sirenia — Deniz inekleri
Takım: Tubulidentata

Moleküler DNA incelemeleri sonucunda oluşturulmuş bir kladogram şu şekilde gösterilebilir:^[6]

Memeliler

	Afrotheria

	Xenarthra

Boreoeutheria

Euarchontoglires

	Euarchonta

	Glires

	Çift toynaklılar

	Tek toynaklılar

Ferae

	Pangolin

	Etçiller

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Mineralienatlas - Fossilienatlas". www.mineralienatlas.de (Almanca). 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2021.
^ "Mindat.org". www.mindat.org. 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021.
^ "Mindat.org". www.mindat.org. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
^ "Rise of Mammals Article, Mammal Evolution Information, Facts -- National Geographic". Science (İngilizce). 6 Ocak 2010. 22 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
^ Burgin, Connor J; Colella, Jocelyn P; Kahn, Philip L; Upham, Nathan S (1 Şubat 2018). "How many species of mammals are there?". Journal of Mammalogy. 99 (1): 1-14. doi:10.1093/jmammal/gyx147. ISSN 0022-2372.
^ Tarver, James E.; dos Reis, Mario; Mirarab, Siavash; Moran, Raymond J.; Parker, Sean; O’Reilly, Joseph E.; King, Benjamin L.; O’Connell, Mary J.; Asher, Robert J.; Warnow, Tandy; Peterson, Kevin J.; Donoghue, Philip C. J.; Pisani, Davide (2016). "The Interrelationships of Placental Mammals and the Limits of Phylogenetic Inference". Genome Biology and Evolution. 8 (2). ss. 330-344. doi:10.1093/gbe/evv261. hdl:1983/64d6e437-3320-480d-a16c-2e5b2e6b61d4. PMC 4779606 $2. PMID 26733575.

Kitap[değiştir | kaynağı değiştir]

Hayvanlar Ansiklopedisi. Parıltı Yayıncılık. 2013. ss. 19-21. ISBN 978-605-100-090-9.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Memeliler ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Wikispecies'te Memeliler ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.

[1] "Mineralienatlas - Fossilienatlas". www.mineralienatlas.de (Almanca). 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2021.

[2] "Mindat.org". www.mindat.org. 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021.

[3] "Mindat.org". www.mindat.org. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.

[4] "Rise of Mammals Article, Mammal Evolution Information, Facts -- National Geographic". Science (İngilizce). 6 Ocak 2010. 22 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.

[5] Burgin, Connor J; Colella, Jocelyn P; Kahn, Philip L; Upham, Nathan S (1 Şubat 2018). "How many species of mammals are there?". Journal of Mammalogy. 99 (1): 1-14. doi:10.1093/jmammal/gyx147. ISSN 0022-2372.

[6] Tarver, James E.; dos Reis, Mario; Mirarab, Siavash; Moran, Raymond J.; Parker, Sean; O’Reilly, Joseph E.; King, Benjamin L.; O’Connell, Mary J.; Asher, Robert J.; Warnow, Tandy; Peterson, Kevin J.; Donoghue, Philip C. J.; Pisani, Davide (2016). "The Interrelationships of Placental Mammals and the Limits of Phylogenetic Inference". Genome Biology and Evolution. 8 (2). ss. 330-344. doi:10.1093/gbe/evv261. hdl:1983/64d6e437-3320-480d-a16c-2e5b2e6b61d4. PMC 4779606 $2. PMID 26733575.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Memeliler anlamı nedir