Macaristan Halk Cumhuriyeti

Macaristan
*Magyar Népköztársaság*
Macaristan Halk Cumhuriyeti
Macaristan Magyar Népköztársaság; Macaristan Halk Cumhuriyeti
1949-1989
	Bayrak Arma
	Millî marş; Himnusz[a]; Macar halkının fırtınalı yüzyılı;
Başkent	Budapeşte
Yaygın dil(ler)	Macarca
Hükûmet	Halk Cumhuriyeti
Komünist Parti; Genel Sekreteri
• 1949-1956 (ilk)
• 1949-1956 (ilk)	Mátyás Rákosi
• 1956-1988	János Kádár
• 1989 (son)	Rezső Nyers
Başbakan
• 1949-1952 (ilk)
• 1949-1952 (ilk)	István Dobi
• 1953-1955/1956	Imre Nagy
• 1988-1989 (son)	Miklós Németh
Yasama organı	Diet
Tarihçe
• Kuruluşu
• Kuruluşu	1949
• Kuruluş	20 Ağustos 1949
• Macar Ayaklanması	23 Ekim 1956
• Yeni Ekonomik Mekanizma	1 Ocak 1968
• Komünizmin Sonu	23 Ekim 1989
• Dağılışı	1989
Yüzölçümü
• Toplam	93.011 km2
Nüfus
• Sayılan	9.204.799
Para birimi	Forint
Zaman dilimi	UTC+1 (CET)
Telefon kodu	36
Öncüller	Ardıllar
	İkinci Macaristan Cumhuriyeti
Macaristan

Macaristan Halk Cumhuriyeti (Macarca: Népköztársaság), Macaristan'ın 1949'dan 1989 yılına kadar yani Sovyetler Birliği'nin rehberliğindeki komünist dönemde kullanılan resmi ismiydi.^[1] Komünizme karşıt geniş hareketin yapıldığı ilk yer Macaristan Halk Cumhuriyeti'dir (1956 Macaristan ayaklanması). Bu hareketteki Macarlar özgürlük, demokrasi ve politik baskıya son verilmesini talep ediyorlardı. Kızıl Ordu'nun ülkeye müdahalesi ile hareketin liderleri öldürüldüler. Devlet, 1989 yılına kadar varlığını sürdürdü. 1989 yılında rejime karşı güçler birleşerek komünist rejime son verilmesine zorladılar. Macaristan Halk Cumhuriyeti kendini Macar Sovyet Cumhuriyeti'nin varisi olarak görmekteydi. Macar Sovyet Cumhuriyeti 1919'da kurulan ve Sovyet Rusya'dan sonraki ikinci komünist devlettir.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Şubat 1947 barış antlaşmasıyla Macaristan, 1938'deki sınırlarına çekildi. Ateşkesten sonra geniş çaplı bir toprak reformu gerçekleştirildi. Kasım 1945 seçimlerinde başarı kazanan Küçük Toprak Sahipleri Partisi'nin başkanı Zoltan Tildy, Şubat 1946'da yeni kurulan Macaristan Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı oldu.^[2] 1946'da madenler, ağır sanayi işletmeleri ve banklara ulusallaştırıldı. Ağustos 1949'da kabul edilen yeni anayasa ile Macaristan bir halk cumhuriyeti oldu. Ülkede ağır sanayi yatırımlarına ağırlık veren geniş bir değişim bir süreci başladı. 1949'da Karşılıklı İktisadi Yardım Konseyi (COMECON) ve Varşova Paktı'na üye oldu. 1956'da patlak veren gösteri ve direnişler, önce İmre Nagy'nin sonra da onun yerine başbakan olan Janos Kadar'ın SSCB birliklerinden yardım istemesiyle bastırılabildi.^[3] Bu tarihten sonra Macaristan'ın ekonomik gelişmesi hızlandı. Dış ticareti arttı. ve yaşam düzeyi yükseldi.

1980'li yılların başlarında ekonomik bunalım Macaristan'ın dışa açılmasını hızlandırdı. Gerçek ücretler hızla düşerken devletin çeşitli mallara uyguladığı subvansiyonu kaldırmasıyla fiyatlar hızla yükseldi (1985). 1986 sonunda ücretlerin dört ay için dondurulmasına gidildi. Nisan 1987'de ücretlerdeki sınırlamalar kaldırılarak kişilerin ve kurumların verimliliği ile orantılı olarak saptanmasına karar verildi. Ekonominin içine girdiği dar boğaz hükûmette de değişmelere yol açtı. Gyorgy Lazar'ın yerine Karoly Grosz başbakanlığa getirildi. Yeni başbakan tüm şimşekleri üzerine çekme pahasına bir istikrar programını uygulamaya koydu. Bu programıyla üretimde verim artışı, özel sektörün genişletilmesi ve ücret politikalarını ekonomik kurumların kendilerini belirlemesi ilkeleri getirildi. Ayrıca yeni gelir vergisi ile katma değer vergisi uygulamalarına geçildi. 1988'de yapılan Komünist Parti Birinci Ulusal Konferansı'nda Grosz, Janos Kdar'ın yerine parti genel sekreterliğine seçildi. Kadar yeni oluşturulan parti başbakanlığına getirildi. Bu arada ülkede Sovyetler Birliği'nde başlayan yenileşme ve açıklık politikasına paralel demokratikleşme eğilimleri başgöstermeye başladı. Aralık 1988'de çok partili bir sisteme doğru atılan adımlar yoğunlaştı. 1989 başında komünistlerin zora başvurarak gelişen toplumsal muhalefeti sindiremeyeceği açıklık kazandı. Bunun sonucu olarak da ilkbahara doğru birçok yeni siyasal parti ortaya çıktı. Sonunda Macar Sosyalist İşçi Partisi yönetimi, muhalif gruplar ve demokrasiye geçişi amaçlayan partiler bir araya gelerek Muhalefet Yuvarlak Masası'nı oluşturdular. Yuvarlak Masa görüşmeleri sonunda Macaristan'da genel oyla seçilmiş bir yasama meclisinin oluşturulmasına, ülkenin demokratik bir cumhuriyete dönüştürülmesine karar verildi. Cumhurbaşkanının yetkileri sınırlı olacaktı. Ayrıca bir de anayasa mahkemesi bulunacaktı. Parlamento aralık içinde kendini feshederek Mart 1990 içinde seçimlere gitmeye karar verdi.

Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

1972'de değişikliğe uğrayan 1949 Anayasası'na göre Macaristan bir halk demokrasisiydi. Dört yılda bir yenilenen Millet Meclisi Diet, devletin en yüksek organıydı. Meclis devlet başkanlığı konseyi'ni seçerdi. Konseyi kolektif devlet başkanlığı görevini yürütür ve Meclise'e karşı sorumluydu.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

II. Dünya Savaşı sonrasında, sosyalist bir cumhuriyet olan Macaristan köklü reformlara girişti: tarım reformu, üretim araçlarının ulusallaştırılması, planlama. Üç yıllık bir yeniden kuruluş planından (1947-1949) sonra, hazırlanan beş ve üç yıllık planlar, hedef olarak bir ağır sanayinin (demir - çelik, enerji kaynakları) kurulmasını öne çıkardı. 1961- 1965 beşyıllık planı, üretimde kalitenin yükseltilmesi ve ülkenin kaynaklarından daha etkin bir biçimde yararlanılması konularına özel bir vurgu getiri. 1968'den başlayarak, yaşam ve üretkenlik düzeyinin yükseltilmesini, işletmelerin girişim gücünün genişletilmesini öngören bir ekonomik reform programı uygulamaya kondu.^[4]

Tarım ve Hayvancılık[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğu Avrupa'nın en büyük tarım ülkesi olan Macaristan topraklarının yarıdan çoğu ekilmekteydi. Başta tahıl olmak üzere, mısır, pirinç, şekerpancarı, tütün, üzüm ve meyve üretimi önemli ölçüdeydi. 1965'ten bu yana tarımda verimliliği sağlamak için özel bir çaba harcanırdı. Sığır, koyun, domuz ve kümes hayvanları yetiştiriciliği geniş çapta sürdürülürdü.

Maden ve Sanayi[değiştir | kaynağı değiştir]

Enerji ve hammadde kaynaklarınca yoksul olan Macaristan, bu gereksinimini büyük ölçüde dışalımla karşılardı. Yeraltı kaynakları arasında boksit ve manganez önemliydi. Pecs ve Komlo havzasında kömür, Matra dağları ve Blaton Gölü çevresinde linyit çıkarılırdı. II. Dünya Savaşı'ndan sonra hızla gelişen Sanayi özellikle demir - çelik, alüminyum, bakır, çinko, kimya dokuma, makine, elektrik, elektronik alanlarında yoğunlaşmıştı. Ülkede kara, demir ve su yollarından oluşan geniş bir ulaşım kuruluydu. Ticaretin büyük bölümü SSCB ile 1/3 ise gelişmiş kapitalist ülkelerle yapılırdı.

Ordu[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Macaristan Ulusal Ayaklanması

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "1949. évi XX. törvény. A Magyar Népköztársaság Alkotmánya" [Act XX of 1949. The Constitution of the Hungarian People's Republic]. Magyar Közlöny (Macarca). 4 (174). Budapeşte: Állami Lapkiadó Nemzeti Vállalat. 20 Ağustos 1949. s. 1361.
^ Norton, Donald H. (2002). Essentials of European History: 1935 to the Present, p. 47. REA: Piscataway, New Jersey. ISBN 0-87891-711-X.
^ UN General Assembly Special Committee on the Problem of Hungary (1957) Chapter X.I, para 482 (p. 153)PDF (1.47 MiB)
^ Crampton 1997, s. 250

[1] "1949. évi XX. törvény. A Magyar Népköztársaság Alkotmánya" [Act XX of 1949. The Constitution of the Hungarian People's Republic]. Magyar Közlöny (Macarca). 4 (174). Budapeşte: Állami Lapkiadó Nemzeti Vállalat. 20 Ağustos 1949. s. 1361.

[2] Norton, Donald H. (2002). Essentials of European History: 1935 to the Present, p. 47. REA: Piscataway, New Jersey. ISBN 0-87891-711-X.

[Chapter_X.I,_para_482_p._153-3] UN General Assembly Special Committee on the Problem of Hungary (1957) Chapter X.I, para 482 (p. 153)PDF (1.47 MiB)

[crampton250-4] Crampton 1997, s. 250

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d Doğu Bloku
Sovyetler Birliği Komünizm
Oluşum	Molotov-Ribbentrop Paktı Gizli protokolü Sovyetler Birliği'nin Polonya'yı işgali Sovyet askerî işgalleri Besarabya ve Kuzey Bukovina Baltık ülkeleri Macaristan Romanya Yalta Konferansı
SSCler ve ilhak edilen yerler	Doğu Finlandiya Estonya Letonya Litvanya Memel Doğu Prusya Batı Beyaz Rusya Batı Ukrayna Moldova
Uydu devletler	Macaristan Halk Cumhuriyeti Polonya Halk Cumhuriyeti Çekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti Romanya Halk Cumhuriyeti/Romanya Sosyalist Cumhuriyeti Doğu Almanya Arnavutluk Halk Cumhuriyeti (1961'e kadar) Bulgaristan Halk Cumhuriyeti Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti (1948'e kadar)
SSC ilhakları	Rusya SFSC Ukrayna SSC Beyaz Rusya SSC
Organizasyonlar	Kominform COMECON Varşova Paktı Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu (WFTU) Dünya Demokratik Gençlik Federasyonu (WFDY) Uluslararası Demokratik Kadın Federasyonu (WIDF)
İsyanlar ve muhalefet	Welles Bildirgesi Goryani Hareketi Orman Kardeşleri Ukrayna İsyan Ordusu Jungle Operasyonu Baltık devlet sürekliliği Baltık Temsilcilikleri (1940-1991) Lanetli askerler 1950 Cazin İsyanı 1953 Plzeň Ayaklanması 1953 Doğu Alman Ayaklanması 1956 Gürcistan gösterileri Poznań Ayaklanması 1956 Macar Devrimi Novoçerkassk katliamı 1965 Erivan gösterileri Prag Baharı / Varşova Paktı'nın Çekoslovakya'yı İşgali Brejnev Doktrini 1968 Kızıl Meydan gösterisi Belgrad ve Kosova'da 1968 öğrenci gösterileri 1970 Polonya protestoları Hırvat Baharı Haziran 1976 protestoları Solidarność / Sovyet tepkisi / Sıkıyönetim 1981 Kosova protestoları Reagan Doktrini Jeltoksan Olayları Karabağ hareketi 9 Nisan trajedisi 1989 Romanya Devrimi Kara Ocak
Soğuk Savaş olayları	Marshall Planı Berlin Ablukası Tito-Stalin ayrılığı 1948 Çekoslovakya darbesi 1961 Berlin Duvarı krizi
Şartlar	Göç ve iltica (Doğu Bloku'ndan Batı'ya iltica eden kişiler listesi) Baltık ülkeleri'nin sovyetleştirilmesi Bilgi yayımı Siyaset Ekonomi Telefon dinlemeleri
Çöküş	1989 Devrimleri Berlin Duvarı'nın çöküşü Arnavutluk'ta komünizmin çöküşü Şarkı Devrimi Sovyetler Birliği'nin dağılması Çekoslovakya'nın dağılması Litvanya'daki Ocak 1991 olayları Letonya'daki Ocak 1991 olayları

g t d Varşova Paktı
Üyeler	Arnavutluk (1955-68) Bulgaristan Çekoslovakya Doğu Almanya Macaristan Polonya Romanya Sovyetler Birliği
Gözlemciler	Kuzey Kore Moğolistan

g t d Karşılıklı Ekonomik Yardımlaşma Konseyi (COMECON)
Üyeler	Bulgaristan Çekoslovakya Doğu Almanya Küba Macaristan Moğolistan Polonya Romanya Sovyetler Birliği Vietnam
Kısıtlı katılanlar	Yugoslavya
Ticari ortaklar	Afganistan Angola Etiyopya Finlandiya Güney Yemen Irak Meksika Laos Mozambik Nikaragua
Eski üyeler	Arnavutluk

Macaristan Halk Cumhuriyeti nedir