Kolima Nehri

Kolima ; Колыма́
	Kolima nehri
	Nehir ağzının Rusya'nın Uzak Doğu Federal Bölgesi’ndeki konumu
Konum
Ülke(ler)	Rusya
Genel bilgiler
Drenaj sistemi	Kolima Deltası, Doğu Sibirya Denizi, Rusya
Ağız	Doğu Sibirya Denizi
Ağız rakımı	0 m (0 ft)
Uzunluk	2,129 km
Havza alanı	644,000 km²
Debi	(Dönem: 1984–2018)130 km3/a (4.100 m3/s) 4,190 m3/s (148,0 cu ft/s)
Sağ kolları	Buyunda, Balygychan, Sugoy, Korkodon, Beryozovka, Omolon, Anyuy
Sol kolları	Popovka, Yasachnaya, Zyryanka, Ozhogina, Sededema

Kolima, havzası Yakutistan, Çukotka Özerk Okrugu ve Rusya'nın Magadan Oblastı bölümlerini kapsayan kuzeydoğu Sibirya'da bir nehirdir. Kolima' nın adı (Rusça: Колыма́) dır.

Kolyma her yıl yaklaşık 250 gün boyunca birkaç metre derinliğe kadar donar ve sadece haziran başında ekim ayına kadar buzdan arınır.

Kolima Irmağı, Rusya Federasyonu‘nun doğusunda bulunan Sibirya bölgesinin doğusundaki Çarski dağları ile Kolimski dağları‘nın arasındaki yüksek tepelerden kaynaklanır. Uzunluğu 2,129 km' yi bulur. Su toplama havzası 644,000 km²' dir.

Kolima Irmağı Ambarçık kasabası yakınlarındaki halicinden Doğu Sibirya Denizi üzerinden Arktik Okyanusu‘ na dökülür.

Kolima Irmağı’nın bulunduğu bölgenin ikliminin sertliği ve ırmak çevresinde fazla yerleşim birimi olmaması nedeniyle nedeniyle suları tarımda kullanılamaz. Kışları 4-5 ay boyunca Kolima Irmağı donar.

Nehrin Rotası[değiştir | kaynağı değiştir]

Kolima Kulu ve Ayan-Yuryakh'un birleşmesiyle Khalkan bölgesi’nden başlar. Dağlık bölgeleri terk ederek kabaca kuzeye doğru büyük Doğu Sibirya Ovası'nın binlerce göl ile benekli geniş bir ovası olan Kolima Ovası boyunca uzanır. Nehir, Doğu Sibirya Denizi nin Kolıma Körfezi, Kuzey Buz Denizi’nin bir bölümünün içine boşalır. Nehir, Doğu Sibirya Denizi' nin Kolıma Körfezi, Kuzey Buz Denizi' nin içine boşalır.

Kolima 2.129 kilometre (1.323 mi) uzunluğundadır. Havzasının alanı 647,000 kilometrekare (249,808 sq mi).^[3] Kolimskoye'deki ortalama deşarjı, 3,254 m³/s (114,9 cu ft/s), en yüksek debisi Haziran 1985'te 26,201 m³/s (925,3 cu ft/s) ve en düşük debisi Nisan 1979'da 306 m³/s (10.800 cu ft/s) olarak bildirilmiştir.^[4]

Kolları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kolima'nın ana kolları, kaynaktan ağza şunlardır:^[3]

Ayan-Yuryakh (sol)
Kulu (sağ)
Buyunda (sağ)
Balygychan (sağ)
Sugoy (sağ)
Korkodon (sağ)
Popovka (sol)
Yasachnaya (sol)
Zyryanka (sol)
Ozhogina (sol)
Sededema (sol)
Beryozovka (sağ)
Omolon (sağ)
Anyuy (sağ)

Adalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Son 75-kilometre (47 mi) genişlemede Kolıma iki büyük dala ayrılır. Doğu Sibirya deniziyle buluşmadan önce Kolıma'nın ağzında birçok ada vardır. Başlıcaları şunlardır:

Mikhalkino

69°24′58″N 161°15′18″E / 69.416°K 161.255°D / 69.416; 161.255 en büyük adadır, Batı Kolıma'nın doğu dalı olan Prot'Kammennaya Kolimada yer alır. Bu ada kuzey ucunda daha küçük adalara ayrılır. 24 kilometre (15 mi) uzunluğunda ve 6 kilometre (4 mi) enindedir. Mikhalkino, Kuzey Denizi Güzergahı Genel Müdürlüğü'nün ardından "Glavsevmorput Adası" olarak da bilinir.

Sukharnyy veya Sukhornyy, Mikhalkino'nun kuzeydoğu kıyılarına 3 km uzaklıktadır. Bu 11 kilometre (7 mi) uzunluğunda ve yaklaşık 5 kilometre (3 mi) genişliğindedir. Sukhornyy'nin kuzeydoğusu, Morskiye Sotki adaları olarak bilinen küçük adalar kümesidir.
Piat 'Pal'tsev Sukhornyy'nin güney ucunun 5 kilometre güneydoğusundadır. 5 kilometre uzunluğunda ve maksimum 1.8 kilometre genişliğindedir.
Nazarovsky Adası,69°31′59″N 161°05′10″E / 69.533°K 161.086°D / 69.533; 161.086 Kolima'nın batı dalı Prot'Pokhodskaya Kolima in batı tarafında, birçok küçük ada bulunan bir bölgededir. 4.5 kilometre uzunluğunda ve 1.3 kilometre genişliğindedir.
Shtormovoy Adası,69°39′58″N 161°01′52″E / 69.666°K 161.031°D / 69.666; 161.031 Nazarovsky Adası'nın 10 kilometre (6 mi) kuzeyinde, deniz kenarında yer alır. Shtormovoy, Kolima ağızlarının en kuzeyindeki adadır. 4.3 kilometre uzunluğunda ve 1.5 kilometre genişliğindedir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

1640 yılında Dimitry Zyryan (Yarilo veya Yerilo olarak da bilinir) İndigirka 'ya karaya gitti. 1641'de İndigirka'ya doğru gemiyle yola çıktı doğuya ve Alazeya 'ya gitti. Burada Kolıma'yı duydular ve ilk kez Çukçiler ile tanıştılar. 1643'te İndigirka'ya döndü, yasak(kol)'unu Yakutsk'a gönderdi ve Alazeya'ya geri döndü. 1645'te bir partiyle tanıştığı Lena'ya geri döndü ve Kolima'nın' 'prikazchik' '(arazi yöneticisi) olarak atandığını öğrendi. Doğuya döndü ve 1646'nın başlarında öldü.

1641–42 kışında Mikhail Stadukhin, Semyon Dejnyov ile birlikte üst Indigirka'ya karaya çıktı. Ertesi kışı orada geçirdi, tekneler yaptı ve İndigirka'dan aşağıya ve doğuya Zyryan ile tanıştığı Alazeya'ya doğru yelken açtı. Zyryan ve Dezhnyov Alazeya'da kalırken Stadukhin doğuya gitti, 1644 yazında Kolima'ya ulaştı. Muhtemelen Srednekolımsk'da birzimovye(kış kabini) inşa ettiler ve 1645'in sonunda Yakutsk'a döndüler.^[5]

1892–94'te Baron Eduard Von Toll Rusya Bilimler Akademisi adına Kolyma havzasında (diğer Uzakdoğu Sibirya nehirleri arasında) jeolojik araştırmalar gerçekleştirdi (Barr, 1980). Bir yıl ve iki gün boyunca süren sefer 25,000 kilometre (15,534 mi)'ı kapsadı ve 4.200 kilometre (2.600 mi) nehir üzerinde ve yolda jeodezik etütler yapıldı.

Kolıma, Gulag çalışma kampı ve altın madenciliği ile bilinir; bunların her ikisi de Josef Stalin döneminden kalma Sovyet arşivleri açıldığından beri kapsamlı bir şekilde belgelenmiştir. Nehir, Varlam Shalamov, The Kolyma Tales tarafından Gulag kamplarındaki yaşam hakkında ünlü antolojiye adını verir. Kamplar kapatıldıktan sonra devlet sübvansiyonları, yerel endüstriler ve iletişim azaldı. Birçok insan göç etti ancak bölgede kalanlar balıkçılık ve avcılık yaparak geçimini sağlamaktadır. Küçük balıkçı yerleşimlerinde balıklar bazen donuk topraktan'dan oyulmuş mağaralarda saklanır.

Sovyet döneminde Perestroyka dan önce Kolıma'yı ziyaret eden son Amerikalılar Ağustos 1929'da ziyareti filme alan yelkenli uskuna Nanuk mürettebatıydı. Nanuk sahibinin 18 yaşındaki kızı Marion Swenson tarafından filme alındı.^[6]

Nanuk ziyaretinden sonra Kolıma'yı ziyaret eden ilk iki Amerikalı, 1991'de yazar Wallace Kaufman ve Ağustos 1991'de Ziryanka'dan Green Cape'e filika ile seyahat eden gazeteci Rebecca Clay'di.^[7]

Şubat 2012'de, Ulusal Bilimler Akademisi Bildirilerinde, Kolıma nehri kıyısına yakın sincap yuvalarında ve donmuş toprakta korunmuş 30.000 yıllık Silene stenophylla meyvelerinden bilim insanlarının bitkisini yetiştirdiklerini raporlandı.^[8]

Yerleşimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kolıma nehrindeki yerleşim yerleri arasında (aşağı akışta listelenmiştir) Sinegorye, Debin, Ust-Srednekan, Seymchan, Zyryanka, Srednekolymsk ve Chersky bulunmaktadır.

İnşaatlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Sinegorye'de bir hidroelektrik santrali vardır (Kolıma Hidroelektrik İstasyonu)

nehrin üst kısmındadır. Tesis 1980'lerde Kolima Gestroi tarafından başlatıldı ve hem tesis hem de Sinegoria kasabası baş mühendis Oleg Kogadovski'nin gözetiminde inşa edildi. Kasaba, olimpik büyüklükte bir yüzme havuzu, bir yeraltı tüfek menzili ve diğer birçok Rus kasabasında bulunmayan birçok aktivite içeriyordu. Kogadovski, bu kadar uzak bir yerde iyi yetenekleri çekmek ve kullanmak için kasabanın olağanüstü olması gerektiğini söyledi. Baraj, Magadan da dahil olmak üzere bölgeye verilen elektriğin çoğunu sağlar.

Kolima barajı 150 ft yüksekliğinde toprak bir barajdır. Hava sirkülasyon boruları donmuş kış yapısını koruduğu barajın çekirdeğine soğuk kış havası taşırlar. Kolıma Gestroi Permafrost bölgesinde inşa edilmiş en büyük baraj olduğunu söyledi.

Ust-Srednekan'da yeni bir hidroelektrik santral yapım aşamasındadır. (Ust-Srednekan hidroelektrik santrali (Усть-Среднеканская ГЭС)). Rezervuarı için boşaltılan karaçam ormanının ağaç gövdeleri donduğundan ve kolayca kapatıldığından ağaçları kışın kesildi. Odunu, kağıt hamuru olması için satıldı. Ust-Srednekan, Sinegorye ve Debin (Kolıma Otoyolunu içeren) dahil olmak üzere nehir üzerinde sadece birkaç köprü vardır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Gulag hakkında ek bilgi veren Kolıma makalesi.
Doğu Sibirya Dağları

Daha fazla okumak için[değiştir | kaynağı değiştir]

William Barr, Baron Eduard von Toll’s Last Expedition: The Russian Polar Expedition, 1900-1903 (1980). [1]3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Shalamov, Varlam Tikhonovich (1994) Kolyma tales [Kolymskie rasskazy], Glad, John (transl.), Penguin twentieth-century classics, Harmondsworth : Penguin, 0-14-018695-6
Once-cursed Gulag river now Siberian lifeline: [2]
Position and names of islands9 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Information and a map of the Kolyma's watershed8 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Picture of Mikhalkino Island24 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Dongmei, Feng; Colin, J. Gleason; Peirong, Lin; Xiao, Yang; Ming, Pan; Yuta, Ishitsuka (2021). "Recent changes to Arctic river discharge". Nature Communications. 12 (6917). doi:10.1038/s41467-021-27228-1. 25 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2024.
^ Edward Lyn, Lewis; E. Peter, Jones; Peter, Lemke; Terry D., Prowse; Peter, Wadhams (1998). The Freshwater Budget of the Arctic Ocean. ISBN 0792364392. 24 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2024.
^ ^a ^b Şablon:GVR
^ "Kolyma At Kolymskoye". R-ARCTICNET. 31 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2017.
^ Lantzeff, George V., and Richard A. Pierce (1973). Eastward to Empire: Exploration and Conquest on the Russian Open Frontier, to 1750. Montreal: McGill-Queen's U.P.
^ Gleason, Robert J. Frozen In The Siberian Arctic. Alaska Northwest Publishing, 1977
^ unpublished journals of Wallace Kaufman
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; bbc120220 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

Akarsu ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[Recent_changes_to_Arctic_river_discharge-1] Dongmei, Feng; Colin, J. Gleason; Peirong, Lin; Xiao, Yang; Ming, Pan; Yuta, Ishitsuka (2021). "Recent changes to Arctic river discharge". Nature Communications. 12 (6917). doi:10.1038/s41467-021-27228-1. 25 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2024.

[2] Edward Lyn, Lewis; E. Peter, Jones; Peter, Lemke; Terry D., Prowse; Peter, Wadhams (1998). The Freshwater Budget of the Arctic Ocean. ISBN 0792364392. 24 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2024.

[gvr-3] Şablon:GVR

[4] "Kolyma At Kolymskoye". R-ARCTICNET. 31 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2017.

[Lantzeff-5] Lantzeff, George V., and Richard A. Pierce (1973). Eastward to Empire: Exploration and Conquest on the Russian Open Frontier, to 1750. Montreal: McGill-Queen's U.P.

[6] Gleason, Robert J. Frozen In The Siberian Arctic. Alaska Northwest Publishing, 1977

[7] unpublished journals of Wallace Kaufman

[bbc120220-8] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; bbc120220 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Kolima Nehri ne demektir