Kars Oblastı

	Карсская область ; Kars Oblastı
	Rusya İmparatorluğu Oblastı
	Arma
	Kars Oblastı harita üzerindeKars Oblastı haritası
Merkez	Kars
Tarih
- Kuruluş	1878
- Kaldırılış	1917
	Yüzölçümü
- 1897	18,686 km2 (7 sq mi)
	Nüfus
- 1897	290,654
Yoğunluk	15,6 /km2 (40,3 /sq mi)

Kars Oblastı (Rusça: Карсская область; Karsskaya Oblast) 1878 yılında Kars Sancağı'nın yerine kurulan Rus İmparatorluğu oblastı. Merkezi Kars il merkezidir. Kars, bugün Türkiye'ye bağlı bir ildir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Kars Oblastı, Rus İmparatorluğu'nun Ayastefanos Antlaşması ile Osmanlı İmparatorluğu'ndan aldığı Kars ve çevresindeki topraklarda 1878 yılında kurulmuştur. Oblastın ilk valisi Viktor Antonoviç Françini'dir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde oblastın bulunduğu topraklar Çıldır Eyaleti ve Kars Eyaleti'ne, 1845 yılından sonra da Erzurum Eyaleti'ne bağlıdır.^[2]

Bölgenin Rus İmparatorluğu tarafından ilhak edilmesiyle, bölgedeki Türk-Müslüman halkın büyük bir kısmı (Rus kaynaklarına göre 1878-81 yıllarında 111.000 kişi) Türkiye'ye göç etmiştir. Onların yerine buraya Rusya ve Transkafkasya'dan (Zakafkasya) Malakan ve Duhobor dini azınlıkları dahil Ermeniler, Gürcüler ve Ruslar yerleşmiştir. Rusya İmparatoru II. Nikolay, eşiyle Kars'a yaptırdığı av köşkünde kalmıştır. Bunun dışında II. Nikolay, Kars'ta birçok bina da yaptırmıştır.^[3] Bölgenin stratejik öneminden dolayı oblastta Askeri Halk İdaresi kurulmuştur ve başına da Tümgeneral yetkisinde askeri bir vali atanmıştır.^[4]

Oblastta, Kafkasya Cephesi'nde zarar gören Kars ahalisine yardım amacıyla Kars Oblastı Komitesi kurulmuştur.^[5] 1917 yılındaki Ekim Devrimi'den ve Rusya İmparatorluğu'nun dağılmasından sonra Kars Oblastı'nın topraklarının bir kısmı Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin kontrolü altına, topraklarının kuzey kısmı Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin kontrolü altına girmiştir. Fakat Güneybatı Kafkas Geçici Hükûmeti bölgeyi yeniden kontrolü altına almıştır. 1921 tarihli Kars Antlaşması ile eski Kars Oblastı toprakları resmi olarak Türkiye'nin olmuştur.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Kars Oblastı'nın yüzölçümü 18.686 km²'dir. Kars ObӀastı, bugünkü Kars ve Ardahan illerinin tamamıyla Erzurum ilinin Şenkaya, Oltu ve Olur ilçelerini kapsıyordu.^[6] Oblastın kuzeyinde Tiflis Guberniyası, batısında Batum Oblastı ve Osmanlı Devleti'nin bir kısmı, doğusunda Erivan Guberniyası ve güneyinde Osmanlı Devleti vardır.

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Kars Oblastı'nın 1872 - 1915 yılları arasındaki nüfus gelişimi

Tarih	1872-1874	1883-1884^[7]	1892^[2]	1894^[7]	1897^[1]	1915^[7]
Nüfus	-	162.000	200.868	249.300	290.654	255.500

1892[değiştir | kaynağı değiştir]

1892'da, Kars Oblastı'nın nüfusu 203.765 kadardır. Oblasttaki etnik gruplar şöyledir:^[2]

Etnik grup	Toplam Yüzde	Notlar
Türkler	%23	Çoğunluğu Sünni Müslüman, azınlık Acaralılar da dahil
Ermeniler	%22	-
Kürtler	%15,1	Sünni Müslüman ve bir kısmı Ezidi
Karapapaklar	%13,7	Sünni ve bir kısmı Şii
Türkmen	%5,1
Rumlar	%13,7	Ortodoks
Ruslar	%6,5	Çoğunluğu Molokan, Doukhobor gibi mezhepçiler

^[8]

1892'da, oblasttaki dini gruplar şöyledir:

Dini grup	Toplam Yüzde	Notlar
Müslümanlar	%53	%46'sı Sünni, %7'si Şii
Ermeni Apostolik Kilisesi	%21
Ortodoks	%14
Mezhepçiler	%5	Molokans, Doukhobor vb.
Alevi	%5	-
Ezidi	%1.25
Diğer Hristiyanlar	%0.75

1897[değiştir | kaynağı değiştir]

1897 yılındaki Rusya İmparatorluğu Nüfus Sayımı'na göre Kars Oblastı'nda 290,654 kişi vardır. Bunların 160,571 erkek ve 130,083 kadındır. Bu nüfus sayısı, Brockhaus ve Efron Ansiklopedik Sözlüğü göre 1892 yılında oblastın nüfusunun 200,868 olmasının çok düşük bir rakam olduğunu veya diğer Rus İmparatorluğu bölgelerinden buraya göç edildiğini belirtiyor olabilir.

Oblasttaki erkeklerin sayısı kadınlardan 30,000 fazladır. Bu fazlalık genellikle Avrupalı etnik gruplardan oluşmaktadır. Rusça, Ukraynaca ve Beyaz Rusça konuşan 27,856 kişinin 19,910'u erkek, 7,946'sı kadın olarak kaydedilmiştir. Lehçe ve Litvanca konuşanların çoğunluğu yani %99 erkek olduğu gibi Almanca konuşanların %80'i, İbranice konuşanların %90'ı erkektir. Avrupalı olan bu erkek çoğunluk, tahminen bölgeye gönderilen askerler veya sürgünde gelen kişilerdir.

Oblasttaki nüfus, oblastta konuşulan anadil sayısına yakındır. Oblastta konuşulan anadiller şöyledir:^[1]

Konuşulan dil	Konuşan kişi sayısı	Notlar
Türk dilleri	104.457	2.347 kişi Tatarca, 207 kişi Başkurtça, 63.547 kişi Türkçe, 29.879 kişi Karapapakça, 8.442 kişi Türkmence (Alevi Karapapaklar)
Ermenice	73.406
Kürtçe	42.968
Yunanca	32.593
Doğu Slav dilleri	27.856	22.327 kişi Rusça, 5.279 kişi Ukraynaca, 250 kişi Beyaz Rusça
Lehçe	3243
İbranice	1.138	Yidiş vb.
Litvanca	892
Yeni Doğu Keldanicesi	585	Süryanice
Farsça	568
Gürcüce	543
Osetçe	520
Estonca	455
Lezgice	448
Almanca	430

İdari bölümler[değiştir | kaynağı değiştir]

Oblast; Ardahan, Kağızman, Kars ve Oltu olmak üzere 4 okrugdan (bölümden) oluşmaktadır.^[4] Bu okruglar dışında Zaruşat (Заришат) ve Şuregel (Шорагял) adlı okruglar 1878-1881 yılları arasında var olmuştur.

No	Bölüm	Merkez	Yüzölçümü (km²)	Nüfus (1897)^[1]
1	Ardahan (Ардаганский округ)	Ardahan	4959,5	65 763
2	Kağızman (Кагызманский округ)	Kağızman	3881,4	59 230
3	Kars (Карсский округ)	Kars	5189,2	134 142
4	Oltu (Ольтинский округ)	Oltu	2600,6	31 519

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d "Первая Всеобщая перепись населения Российской империи 1897 года" (Rusça). Demoscope.ru. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2020.
^ ^a ^b ^c Карсская область - Kars Oblastı 5 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça). Brockhaus ve Efron Ansiklopedik Sözlüğü.
^ Savaşın en trajik sayfası 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe). Radikal.
^ ^a ^b "Türk dünyası araştırmaları" sf. 54, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı (1981).
^ Enver Konukçu "Ardahan tarihi" sf. 197, T.C. Ardahan Valiliği (1999).
^ Badem, Candan, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin 1878-1918
^ ^a ^b ^c 1872 ile 1915 arasında Kafkasya'da nüfus gelişimi 20 Nisan 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça). Geocities.
^ Badem, Candan, Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars Vilayeti

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Brockhaus ve Efron Ansiklopedik Sözlüğü: 86 cilt. St. Petersburg: 1890-1907.

[Kars_Oblastı-3-1] "Первая Всеобщая перепись населения Российской империи 1897 года" (Rusça). Demoscope.ru. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2020.

[Kars_Oblastı-1-2] Карсская область - Kars Oblastı 5 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça). Brockhaus ve Efron Ansiklopedik Sözlüğü.

[Kars_Oblastı-4-3] Savaşın en trajik sayfası 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe). Radikal.

[Kars_Oblastı-5-4] "Türk dünyası araştırmaları" sf. 54, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı (1981).

[Kars_Oblastı-6-5] Enver Konukçu "Ardahan tarihi" sf. 197, T.C. Ardahan Valiliği (1999).

[6] Badem, Candan, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin 1878-1918

[Kars_Oblastı-2-7] 1872 ile 1915 arasında Kafkasya'da nüfus gelişimi 20 Nisan 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça). Geocities.

[8] Badem, Candan, Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars Vilayeti

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

g t d Rus İmparatorluğu'nun guberniyaları
Guberniyalar	Azov Altay¹ Arhangelgorod Arhangelsk Astrahan Belgorod Besarabya Beyaz Rusya Bratslav Çernigov Grodno Finlandiya Harkov Herson Holm Ingermanland İrkutsk İziaslav Kafkasya Kaluga Kaunas Kazan Kiev (1708) Kiev Koliva Kostroma Kursk Küçük Rusya (1764) Küçük Rusya (1796) Litvanya Minsk Mogilyov Moskova Nikolayev Nijni Novgorod Novgorod-Siverski Novgorod Novorossiysk Olonets Orenburg Oryol Penza Perm Petrograd¹ Podolya Polotsk Poltava Pskov Ryazan Samara Sankt Petersburg Saratov Sibirya Simbirsk Sloboda Ukrayna Slonim Smolensk Stavropol Tambov Tavrida Tobolsk Tomsk Tula Tver Ufa Vilnius Vitebsk Vladimir Voznesensk Vologda Volhinya Voronej Vyatka Vıborg Yaroslavl Yekaterinoslav Yeniseysk
Oblastlar	Amur Belostok Besarabya Don Voysko Hazar Kamçatka Kwantung Omsk Orenburg Kırgız Primorskaya Sahalin Tavrida Tarnopol Turgay Ural Yakut Zabaykalskaya
Bozkır Genel Valiliği'nin oblastları	Akmolinsk Semey Sibirya Kırgız
Türkistan Genel Valiliği'nin oblastları	Fergana Semerkant Sırderya Trans-Hazar Türkistan Yedisu
Kafkasya Genel Valiliği'nin guberniya, oblast, okrug ve uyezdleri	Bakü Guberniyası Karadeniz Guberniyası Derbent Guberniyası Erivan Guberniyası Gürcistan Guberniyası Gürcistan-İmeretya Guberniyası Kutaisi Guberniyası Şamahı Guberniyası Tiflis Guberniyası Elizavetpol Guberniyası Ermeni Oblastı Batum Oblastı Dağıstan Oblastı İmeretya Oblastı Kars Oblastı Kuban Oblastı Terek Oblastı Karadeniz Okrugu Sohum Okrugu Zakatala Okrugu Ozurgeti Uyezdi
Baltık Genel Valiliği'nin guberniyaları²	Estonya Kurlandiya Livonya Reval Riga
Finlandiya Grandüklüğü'nün guberniyaları	Abo-Byorneborg Kuopio Nyuland Sankt Mihel Tavastgus Uleoborg Vaza Vıborg
Vistül Toprağı'nın guberniyaları	Avgustov Kaliş Kelets Krakov Lomja Lyublin Mazovya Petrokov Plotsk Podlasie Radom Sandomir Sedlets Suvalki Varşova
Galiçya ve Bukovina Genel Hükûmeti'nin guberniyaları	Çernovtsi Lviv Peremışl Tarnopol
Koloni ve himayeler	Buhara Emirliği Bökey Orda Hive Hanlığı Hokand Hanlığı Rus Amerikası Uranhay Krayı Zeravşan Okrugu
Eğik yazılanlar 1 Ocak 1914'e kadar lağvedilen guberniya ve oblastlardır. ¹ 1 Ocak 1914 sonrası kurulan guberniya ve oblastlar. ² Baltık Genel Valiliği, 1876 yılında lağvedildi.

Kars Oblastı nedir?, Kars Oblastı anlamı nedir?, Kars Oblastı ne demektir?