Kantitatif psikoloji

Kantitatif psikoloji veya Nicel psikoloji, insan veya hayvan psikolojik süreçlerinin matematiksel modellemesi, araştırma tasarımı ve metodolojisi ve istatistiksel analizine odaklanan bilimsel bir çalışma alanıdır. İnsan yeteneklerini ölçmek için testler ve diğer cihazları içerir.^[1] Kantitatif psikologlar, psikolojik ölçüm teorisi ve tekniği ile ilgili bir alan olan psikometri olanlar da dahil olmak üzere çok çeşitli araştırma yöntemleri geliştirir ve analiz eder.^[2]

Psikologlar uzun zamandır istatistiksel ve matematiksel analize katkıda bulundular ve kantitatif psikoloji artık Amerikan Psikoloji Derneği tarafından tanınan bir uzmanlık alanı. Avrupa ve Kuzey Amerika'daki bazı üniversitelerde bu alanda doktora dereceleri verilmektedir ve kantitatif psikologlar endüstri, hükûmet ve akademide yüksek talep görmektedir. Hem sosyal bilimlerde hem de kantitatif metodolojide eğitimleri, çeşitli alanlarda hem uygulamalı hem de teorik problemleri çözmek için eşsiz bir beceri yeteneği sağlar.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kantitatif psikolojinin kökleri, on dokuzuncu yüzyılda bilimsel yöntemin ilk olarak sistematik olarak psikolojik olaylara uygulandığı deneysel psikolojinin kökenine gider. Kayda değer katkılar arasında E. H. Weber'in dokunsal duyarlılık çalışmaları, Fechner'ın psikofizik yöntemlerin geliştirilmesi ve kullanımı ve Helmholtz'un 1850'den sonra başlayan görme ve seçmeler üzerine yaptığı araştırmalar vardı. Wilhelm Wundt'a genellikle "deneysel psikolojinin kurucusu" denir, çünkü kendisine bir psikolog der ve 1879'da birçok araştırmacının çalışmaya geldiği bir psikolojik laboratuvar açmıştır.^[3] Bunların ve diğerlerinin çalışmaları, Immanuel Kant gibi teorisyenlerin psikolojinin bir bilim haline gelemeyeceği iddiasını desteklemeye yardımcı oldu, çünkü insan aklı üzerinde kesin deneyler imkansızdı.

Zekâ seviyesi testi[değiştir | kaynağı değiştir]

Zeka testi uzun zamandır kantitatif psikolojinin önemli bir dalı olmuştur. On dokuzuncu yüzyıl İngiliz istatistik uzmanı psikometrinin öncüsü Francis Galton, standart bir zeka testi oluşturan ilk kişi oldu ve insan farklılıklarını ve kalıtımlarını incelemek için istatistiksel yöntemleri ilk uygulayanlar arasındaydı. Zekanın büyük ölçüde kalıtım tarafından belirlendiğine inanmaya başladı ve ayrıca reflekslerin hızı, kas gücü ve kafa büyüklüğü gibi diğer önlemlerin zeka ile ilişkili olduğunu varsaydı.^[4]^[5] Ertesi yıl 1882'de dünyanın ilk zihinsel test merkezini kurdu ve gözlemlerini ve teorilerini "İnsan Fakültesine Sorular ve Gelişimi" (Inquiries into Human Faculty and Its Development) bölümünde yayınladı.

İstatistiksel teknikler[değiştir | kaynağı değiştir]

İstatistiksel yöntemler, psikologlar tarafından en çok kullanılan kantitatif araçlardır. Pearson korelasyon katsayısını ve ki-kare dağılımı testini başlattı. 1900-1920 döneminde t testi, ANOVA ve parametrik olmayan bir korelasyon katsayısı görülmüştür. 20. yüzyılın ikinci yarısında çok sayıda test geliştirilmiştir. Popüler teknikler nispeten yenidir.^[6]

1946'da psikolog Stanley Smith Stevens, ölçülme ölçeğini hala sık sık atıfta bulunulan bir makalede Nominal, Ordinal, Oran ve Aralık olmak üzere dört ölçekte düzenledi.^[7] New York Üniversitesi psikoloji profesörü Jacob Cohen, istatistiki güç ve etki büyüklüğünü içeren kantitatif yöntemleri analiz etti.^[8] İsmini kappa katsayısına verdi.

1990 yılında American Psychologist dergisinde "İstatistik, Metodoloji ve Psikolojide Ölçüm Lisansüstü Eğitimi" başlıklı etkili bir makale yayınlandı. Bu makalede, Amerika Birleşik Devletleri'nde psikoloji lisansüstü programları için kantitatif yöntemlerde artırılmış ve güncel eğitim ihtiyacı tartışılmıştır.^[9]

Araştırma alanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kantitatif psikologların genellikle ana ilgi alanı vardır.^[10] Psikometride göze çarpan araştırma alanları arasında modern zihinsel test teorisi ve eğitim ve zeka testlerine odaklanan bilgisayar uyarlamalı testler bulunmaktadır. Diğer araştırma alanları arasında, fMRI veri toplama ve yapısal eşitlik modellemesi, sosyal ağ analizi, karar teorisi ve istatistiksel genetik gibi zaman serisi analizi yoluyla psikolojik süreçlerin modellenmesi yer almaktadır.

İki yaygın psikometrik test türü, bir amaç için ham entelektüel uygunluğu ölçmesi gereken yetenek testleri ve karakter, mizaç ve öznenin problemlerle nasıl başa çıktığını değerlendirmeyi amaçlayan kişilik testleri.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Quantitative Psychology". American Psychological Association. 22 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2014.
^ "Classification of Instructional Programs – Psychometrics and Quantitative Psychology". The Integrated Postsecondary Education Data System. 1 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2015.
^ E. Hearst (ed) The First Century of Experimental Psychology, 1979, ss. 19-20, Hillsdale, NJ: Earlbaum
^ Bulmer, M. (1999). The development of Francis Galton's ideas on the mechanism of heredity. Journal of the History of Biology, 32(3), 263-292. Cowan, R. S. (1972). Francis Galton's contribution to genetics. Journal of the History of Biology, 5(2), 389-412. Ayrıca bakınız Burbridge, D. (2001). Francis Galton on twins, heredity and social class. British Journal for the History of Science, 34(3), 323-340.
^ Fancher, R. E. (1983). Biographical origins of Francis Galton's psychology. Isis, 74(2), 227-233.
^ Cousineau, Denis (2005). "The rise of quantitative methods in psychology" (PDF). Tutorial in Quantitative Methods for Psychology. 1 (1): 1-3. doi:10.20982/tqmp.01.1.p001. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2015.
^ Stevens, Stanley Smith (7 Haziran 1946). "On the Theory of Scales of Measurement" (PDF). Science. 103 (2684): 677-680. Bibcode:1946Sci...103..677S. doi:10.1126/science.103.2684.677. PMID 17750512. 6 Eylül 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2010.
^ "Cohen's entry in Encyclopedia of Statistics in Behavioral Science" (PDF). 30 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2020.
^ Aiken, Leona S.; West, Stephen G. (Haziran 1990). "Graduate Training in Statistics, Methodology, and Measurement in Psychology: A Survey of PhD Programs in North America" (PDF). American Psychologist. 45 (6): 721-734. doi:10.1037/0003-066x.45.6.721. 19 Ocak 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2015.
^ Mitchell J. Prinstein (31 Ağustos 2012). The Portable Mentor: Expert Guide to a Successful Career in Psychology. Springer Science & Business Media. s. 24. ISBN 978-1-4614-3993-6. 20 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

APA Division 5: Evaluation, Measurement and Statistics 13 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Psikometri Topluluğu 31 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
The Society of Multivariate Experimental Psychology 14 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Avrupa Metodoloji Derneği 28 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Matematiksel Psikoloji Derneği

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

[1] "Quantitative Psychology". American Psychological Association. 22 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2014.

[2] "Classification of Instructional Programs – Psychometrics and Quantitative Psychology". The Integrated Postsecondary Education Data System. 1 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2015.

[3] E. Hearst (ed) The First Century of Experimental Psychology, 1979, ss. 19-20, Hillsdale, NJ: Earlbaum

[4] Bulmer, M. (1999). The development of Francis Galton's ideas on the mechanism of heredity. Journal of the History of Biology, 32(3), 263-292. Cowan, R. S. (1972). Francis Galton's contribution to genetics. Journal of the History of Biology, 5(2), 389-412. Ayrıca bakınız Burbridge, D. (2001). Francis Galton on twins, heredity and social class. British Journal for the History of Science, 34(3), 323-340.

[5] Fancher, R. E. (1983). Biographical origins of Francis Galton's psychology. Isis, 74(2), 227-233.

[6] Cousineau, Denis (2005). "The rise of quantitative methods in psychology" (PDF). Tutorial in Quantitative Methods for Psychology. 1 (1): 1-3. doi:10.20982/tqmp.01.1.p001. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2015.

[7] Stevens, Stanley Smith (7 Haziran 1946). "On the Theory of Scales of Measurement" (PDF). Science. 103 (2684): 677-680. Bibcode:1946Sci...103..677S. doi:10.1126/science.103.2684.677. PMID 17750512. 6 Eylül 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2010.

[8] "Cohen's entry in Encyclopedia of Statistics in Behavioral Science" (PDF). 30 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2020.

[9] Aiken, Leona S.; West, Stephen G. (Haziran 1990). "Graduate Training in Statistics, Methodology, and Measurement in Psychology: A Survey of PhD Programs in North America" (PDF). American Psychologist. 45 (6): 721-734. doi:10.1037/0003-066x.45.6.721. 19 Ocak 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2015.

[10] Mitchell J. Prinstein (31 Ağustos 2012). The Portable Mentor: Expert Guide to a Successful Career in Psychology. Springer Science & Business Media. s. 24. ISBN 978-1-4614-3993-6. 20 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

g t d Psikoloji
Genel	Tarih Felsefe Psikolog
Psikoloji temel bilimi	Anormal Duygusal sinirbilim Duygusal bilim Davranışsal genetik Davranışsal nörobilim Davranışçılık Bilişsel/Bilişselcilik Bilişsel sinirbilim Sosyal Karşılaştırmalı Kültürler arası Kültürel Gelişimsel Farklı Ekolojik Evrimsel Deneysel Gestalt Zekâ Matematiksel Ahlaki Nöropsikoloji Algı Kişilik Pozitif Psikodilbilim Psikofizyoloji Niceliksel Sosyal Teorik
Uygulamalı psikoloji	Anomalistik Uygulamalı davranış analizi Değerlendirme Klinik Koçluk Topluluk Tüketici Danışmanlık Kritik Eğitim İnsan faktörleri ve ergonomi Feminist Adli Sağlık Endüstriyel ve organizasyonel Hukuk Medya Tıbbi Askeri Müzik İş sağlığı Pastoral Politika Psikometri Psikoterapi Din Okul Spor ve egzersiz İntiharoloji Sistemler Trafik
Yöntemler	Hayvan deneyleri Arşiv araştırması Davranış epigenetiği Vaka Analizi İçerik analizi Deneyler İnsan deneyleri Röportajlar Nörogörüntüleme Gözlem Psikofizik Nitel araştırma Niceliksel araştırma Kendini rapor eden envanter İstatistiksel anket
Psikologlar	Wilhelm Wundt (1832–1920) William James (1842–1910) Ivan Pavlov (1849–1936) Sigmund Freud (1856–1939) Edward Thorndike (1874–1949) Carl Jung (1875–1961) John B. Watson (1878–1958) Clark L. Hull (1884–1952) Kurt Lewin (1890–1947) Jean Piaget (1896–1980) Gordon Allport (1897–1967) J. P. Guilford (1897–1987) Carl Rogers (1902–1987) Erik Erikson (1902–1994) B. F. Skinner (1904–1990) Donald O. Hebb (1904–1985) Ernest Hilgard (1904–2001) Harry Harlow (1905–1981) Raymond Cattell (1905–1998) Abraham Maslow (1908–1970) Neal E. Miller (1909–2002) Jerome Bruner (1915–2016) Donald T. Campbell (1916–1996) Hans Eysenck (1916–1997) Herbert A. Simon (1916–2001) David McClelland (1917–1998) Leon Festinger (1919–1989) George A. Miller (1920–2012) Richard Lazarus (1922–2002) Stanley Schachter (1922–1997) Robert Zajonc (1923–2008) Albert Bandura (1925–2021) Roger Brown (1925–1997) Endel Tulving (1927–2023) Lawrence Kohlberg (1927–1987) Noam Chomsky (b. 1928) Ulric Neisser (1928–2012) Jerome Kagan (1929–2021) Walter Mischel (1930–2018) Elliot Aronson (b. 1932) Daniel Kahneman (b. 1934) Paul Ekman (b. 1934) Michael Posner (b. 1936) Amos Tversky (1937–1996) Bruce McEwen (1938–2020) Larry Squire (b. 1941) Richard E. Nisbett (b. 1941) Martin Seligman (b. 1942) Ed Diener (1946–2021) Shelley E. Taylor (b. 1946) John Anderson (b. 1947) Ronald C. Kessler (b. 1947) Joseph E. LeDoux (b. 1949) Richard Davidson (b. 1951) Susan Fiske (b. 1952) Roy Baumeister (b. 1953)
Listeler	Danışma konuları Disiplinler Kuruluşlar Anahat Psikologlar Psikoterapiler Araştırma yöntemleri Düşünce okulları Zaman Çizelgesi Konular

Kantitatif psikoloji nedir?, Kantitatif psikoloji anlamı nedir?, Kantitatif psikoloji ne demektir?