Endel Tulving

Endel Tulving
Endel Tulving
Doğum	26 Mayıs 1927; Petseri, Estonya
Ölüm	11 Eylül 2023 (96 yaşında); Ontario, Kanada
Milliyet	Kanada
Meslek	Psikolog
Akademik geçmişi
Alma mater	Harvard Üniversitesi
Tez	The Relation of Visual Acuity to Convergence and Accommodation (1957)
Akademik çalışmaları
Kurumları	University of Toronto; Baycrest Health Sciences
Doktora öğrencileri	Stephan Hamann; Daniel Schacter

Endel Tulving (26 Mayıs 1927 - 11 Eylül 2023), Estonya doğumlu Kanadalı deneysel psikolog ve bilişsel sinirbilimcidir. İnsan hafızası üzerine yaptığı araştırmalarda semantik ve epizodik hafıza arasındaki ayrımı ortaya koymuştur. Tulving, Toronto Üniversitesi'nde fahri profesördür. Baycrest Sağlık Bilimleri Rotman Araştırma Enstitüsüne 1992 yılında Bilişsel Sinirbilim alanında katılmış ve 2010 yılında emekli olana kadar orada çalışmıştır. 2006'da Kanada'nın en yüksek sivil onuru olan Kanada Nişanı almıştır.

Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Tulving 1927'de Estonya'nın Petseri kentinde doğdu.^[1]^[2] 1944'te Sovyetlerin Estonya'yı yeniden işgal etmesinin ardından (o zamanlar 17 yaşındaydı) küçük kardeşi Hannes ile birlikte ailelerinden ayrılarak Almanya'ya gönderildiler.^[1] Almanya'da liseyi bitirdi ve ABD ordusunda öğretmen ve tercüman olarak çalıştı.^[1]^[3] 1949'da Kanada'ya göç etmeden önce kısa bir süre Heidelberg Üniversitesi'nde tıp okudu.^[1]^[3] 1950'de Almanya'daki bir mülteci kampında tanıştığı Tartu'lu bir Estonyalı olan Ruth Mikkelsaar ile evlendi.^[1]^[3] Üç kızı oldu: Elo Ann, Ruth ve Linda.^[3]

Tulving Toronto Üniversitesi'nden lisans (1953) ve yüksek lisansını (1954) tamamladı ve Harvard Üniversitesi'nden deneysel psikoloji alanında doktora derecesi (1957) aldı.^[1]^[4] Doktora tezi okülomotor ayarlamalar ve görme keskinliği konusundaydı.^[1]

1956'da Toronto Üniversitesi'nde öğretim görevlisi olarak çalışmayı kabul etti ve kariyerinin geri kalanında burada kaldı.^[1] 1974'ten 1980'e kadar Psikoloji Bölüm Başkanı olarak görev yaptı ve 1985'te Profesör oldu.^[4] 2019 yılı itibarıyla Toronto Üniversitesi'nde Fahri Profesör ve St. Louis'deki Washington Üniversitesi'nde Misafir Psikoloji Profesörü unvanlarına sahiptir.^[5]

Başarılar ve ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

Tulving yedi seçkin derneğin üyesidir: Royal Society of Canada, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, Royal Society of London, Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi, Ulusal Bilimler Akademisi, Academia Europaea ve Estonya Bilimler Akademisi ^[4]^[6]

Diğer ödüller şunlardır:

1983: Psikolojiye Seçkin Bilimsel Katkı Ödülü, Amerikan Psikoloji Derneği ^[7]
1983: Bir Bilim Olarak Psikolojiye Seçkin Katkı Ödülü, Kanada Psikoloji Derneği ^[8]
1994: Psikoloji Biliminde Yaşam Başarısı Altın Madalya Ödülü, Amerikan Psikoloji Vakfı ^[9]
1994: Izaak Walton Killam Memorial Ödülü, Kanada Konseyi ^[6]
2005: Kanada Gairdner Uluslararası Ödülü, Gairdner Vakfı ^[4]^[7]
2006: Kanada Nişanı ^[6]^[10]
2007: Kanada Tıp Onur Listesi ^[2]

Seçilmiş çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Tulving, Endel (1972). Tulving, E.; Donaldson, W. (eds.). Organization of memory. New York: Academic. pp. 381–403.
Tulving, Endel; Thomson, Donald M. (1973). "Encoding specificity and retrieval processes in episodic memory". Psychological Review. 80 (5): 352–373. doi:10.1037/h0020071. ISSN 0033-295X.
Craik, Fergus I. M.; Tulving, Endel (1975). "Depth of processing and the retention of words in episodic memory". Journal of Experimental Psychology: General. 104 (3): 268–294. doi:10.1037/0096-3445.104.3.268. ISSN 1939-2222. S2CID 7896617.
Tulving, Endel (1983). Elements of episodic memory. Oxford [Oxfordshire]: Clarendon Press. ISBN <bdi>0-19-852102-2</bdi>. OCLC 8552850.
Tulving, Endel (1985). "Memory and consciousness". Canadian Psychology. 26 (1): 1–12. doi:10.1037/h0080017. ISSN 1878-7304.
Tulving, Endel (1985). "How many memory systems are there?". American Psychologist. 40 (4): 385–398. doi:10.1037/0003-066X.40.4.385. ISSN 1935-990X. S2CID 36203045.
Tulving, Endel; Schacter, D. (1990). "Priming and human memory systems". Science. 247 (4940): 301–306. Bibcode:1990Sci...247..301T 8 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. doi:10.1126/science.2296719. ISSN 0036-8075. PMID 2296719. S2CID 40894114.
Tulving, Endel (2002). "Episodic Memory: From Mind to Brain". Annual Review of Psychology. 53 (1): 1–25. doi:10.1146/annurev.psych.53.100901.135114. ISSN 0066-4308. PMID 11752477. S2CID 399748.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Rieber, Robert W., (Ed.) (2012). "Tulving, Endel". Encyclopedia of the History of Psychological Theories. New York: Springer. ss. 1140-1142. doi:10.1007/978-1-4419-0463-8_377. ISBN 978-1-4419-0425-6.
^ ^a ^b "Endel Tulving PhD". Canadian Medical Hall of Fame. 8 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2019.
^ ^a ^b ^c ^d Fifty Key Thinkers in Psychology. Oxon: Routledge. 2004. ss. 230. ISBN 9780415167758.
^ ^a ^b ^c ^d "Endel Tulving". Gairdner Foundation (İngilizce). 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2019.
^ "Endel Tulving | Department of Psychology". www.psych.utoronto.ca. 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2019.
^ ^a ^b ^c "Academy of Europe: Tulving Endel". www.ae-info.org. 22 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2019.
^ ^a ^b "WUSTL visiting psychology scholar Endel Tulving wins Gairdner Award | The Source | Washington University in St. Louis". The Source (İngilizce). 6 Nisan 2005. 25 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2019.
^ Philip Bryden (1983). "CPA Award for Distinguished Contributions to Psychology as a Science (SCP Prix honorant une contribution hors-pair a la psychologie en tant que science): 1983". Canadian Psychology (İngilizce). 24 (4): 233-234. doi:10.1037/h0080925. ISSN 0708-5591.
^ No Authorship Indicated (1994). "APF Gold Medal Award: Endel Tulving". American Psychologist (İngilizce). 49 (7): 551-553. doi:10.1037/0003-066X.49.7.551. ISSN 1935-990X.
^ "Order of Canada". archive.gg.ca. Erişim tarihi: 24 Aralık 2019.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

The Works of Endel Tulving – Endel Tulving tarafından yazılan bölümlere ve makalelere tam erişim 13 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Bilim.ca profili 19 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Rotman Araştırma Enstitüsü sayfası 9 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Büyük Kanada Psikoloji Web Sitesi – Endel Tulving Biyografi 19 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[:2-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Rieber, Robert W., (Ed.) (2012). "Tulving, Endel". Encyclopedia of the History of Psychological Theories. New York: Springer. ss. 1140-1142. doi:10.1007/978-1-4419-0463-8_377. ISBN 978-1-4419-0425-6.

[:3-2] "Endel Tulving PhD". Canadian Medical Hall of Fame. 8 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2019.

[:0-3] Fifty Key Thinkers in Psychology. Oxon: Routledge. 2004. ss. 230. ISBN 9780415167758.

[:4-4] "Endel Tulving". Gairdner Foundation (İngilizce). 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2019.

[5] "Endel Tulving | Department of Psychology". www.psych.utoronto.ca. 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2019.

[:5-6] "Academy of Europe: Tulving Endel". www.ae-info.org. 22 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2019.

[:6-7] "WUSTL visiting psychology scholar Endel Tulving wins Gairdner Award | The Source | Washington University in St. Louis". The Source (İngilizce). 6 Nisan 2005. 25 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2019.

[8] Philip Bryden (1983). "CPA Award for Distinguished Contributions to Psychology as a Science (SCP Prix honorant une contribution hors-pair a la psychologie en tant que science): 1983". Canadian Psychology (İngilizce). 24 (4): 233-234. doi:10.1037/h0080925. ISSN 0708-5591.

[9] No Authorship Indicated (1994). "APF Gold Medal Award: Endel Tulving". American Psychologist (İngilizce). 49 (7): 551-553. doi:10.1037/0003-066X.49.7.551. ISSN 1935-990X.

[10] "Order of Canada". archive.gg.ca. Erişim tarihi: 24 Aralık 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

g t d Hafıza
Temel kavramlar	Kodlama • Depolama • Hatırlama Dikkat • Hafıza güçlendirme • Bellek nöroanatomisi
Uzun süreli hafıza	Aktif hatırlama • Otobiyografik hafıza • Deklaratif hafıza • Epizodik hafıza •Açık hafıza • Flaş bellek • Hipertimezi • Kapalı hafıza • Anlamlı öğrenme • Prosedürel hafıza • Ezberci öğrenme • Seçici tutma • Semantik hafıza • Dilin ucu
Kısa süreli hafıza	"Sihirli Sayı Yedi, Artı veya Eksi İki" • Çalışma belleği
Duyusal hafıza	Ekoik hafıza • Fotoğrafik hafıza • İkonik hafıza • Motor öğrenme • Görsel hafıza
Unutkanlık	Amnezi • Anterograd amnezi • Çocukluk amnezisi • Bozunma teorisi • Unutma eğrisi •Girişim teorisi • Hafıza inhibisyonu • Motiveli unutma • Posttravmatik amnezi • Psikojenik amnezi • Bastırılmış hafıza • Retrograd amnezi • Seçici hafıza kaybı • Geçici global amnezi •Silah odaklanması
Araştırmalar	Hafıza sanatı • Hafıza ve yaşlanma • Olağanüstü hafıza • İndirek hafıza testleri •Alışveriş merkezinde kaybolma tekniği • Hafıza bozuklukları • Hafıza inceleme yöntemleri • Hafızanın 7 Günahı
İlişkili kavramlar	Dalgınlık • Atkinson–Shiffrin hafıza modeli • Konfabulosyon • Bağlam bağımlı hafıza •Kriptomnezi • Alkolün hafızaya etkisi • Duygu ve hafıza • Exosomatic hafıza • Flashback • Serbest geri çağırma • İstemsiz hafıza • İşleme etkisi düzeyleri • Hafıza ön yargıları listesi • Hafıza ve yaşlanma • Gelecekte hafıza • hafıza ve travma • Metahafıza •Nimonik • Kas hafızası • Astarlama • Prospektif hafıza • Hafıza kurtarma terapisi • Retrospektif hafıza • Uyku ve hafıza • Kaynak izleme hatası • Hafıza gelişimi
Kültür ve toplum	Kültürel hafıza • Yanlış hatırlama sendromu • Bellek siyaseti • Shass Pollak •Transaktif bellek • Bellek ve sosyal etkileşimler • Hafıza sporu • Dünya Hafıza Şampiyonası
Önemli insanlar	Robert A. Bjork • Stephen J. Ceci • Susan Clancy • Hermann Ebbinghaus • Sigmund Freud • Patricia Goldman-Rakic • Jonathan Hancock • Judith Lewis Herman • HM(hasta) • Ivan Izquierdo • Marcia K. Johnson • Eric Kandel • KC(hasta) •Elizabeth Loftus • Geoffrey Loftus • James McGaugh • Paul R. McHugh • George Armitage Miller • Brenda Milner • Lynn Nadel • Dominic O'Brien • Ben Pridmore • Henry L. Roediger III • Steven Rose • Cosmos Rossellius • Daniel Schacter • Richard Shiffrin • Arthur P. Shimamura • Andriy Slyusarchuk • Larry Squire • Susumu Tonegawa • Anne Treisman • Endel Tulving • Robert Stickgold

Endel Tulving nedir?, Endel Tulving anlamı nedir?, Endel Tulving ne demektir?