Kırcaali

Kırcaali
Кърджали
Kırcaali; Кърджали
	Kırdjali
	; Arma
	Kırcaali Kırcaali'nin Bulgaristan'daki konumu
Ülke	Bulgaristan
İl	Kırcaali
İdare
• Belediye Başkanı	Erol Mümün (HÖH)
Yüzölçümü
• Toplam	30,759 km²
Rakım	275 m
Nüfus
• Toplam	51.841
Zaman dilimi	UTC+02.00 (DAS)
• Yaz (YSU)	UTC+03.00 (DAS)
	Resmî site; kardjali.bg

Kırcaali^[1]^[2] (Bulgarca: Кърджали, trl: Kırdjali), Güneydoğu Bulgaristan'da, Kırcaali ilinin ve Kırcaali beldesinin merkezi. Eylül 2022 verilerine göre nüfusu 51.841 kişidir. Şehirde tren istasyonu bulunmaktadır. Kırcaali’den Hasköy ve Gümülcine (Yunanistan) yönlerine karayolları uzanır. Kırcaali Barajı da şehrin yakınında bulunmaktadır.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğu Rodop Dağları'nın ovasında, Arda Nehri'nin kıyısında bulunan şehir, Sofya'dan 259, Filibe'den 90 kilometre uzaklıkta bulunur. Kırcaali‚ Hasköy şehrinden ise 50 kilometre uzaklıktadır. Şehrin 15 km uzağında Perperikon antik kenti yer almaktadır. Ayrıca Kırcaali Avrupa Ulaştırma Koridorları programı kapsamında 9. koridorun geçtiği şehirlerden biridir.^[3]

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Bölgenin iklimi, yıl içinde güneşli günlerin çok olduğu, yumuşak ve yağmurlu Akdeniz geçiş iklimidir. Kış, nispeten yumuşaktır. Ortalama sıcaklık 0 °С civarındadır. Yaz ise sıcak ve güneşlidir, ortalama sıcaklık ise 24 °С'dir.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

3000 yıl boyunca bu bölge, farklı medeniyetlerin ve kültürlerin beşik noktası olmuştur; Trakların, Antik Yunanların ve Romalıların; Slavların, Ön Bulgarların, Bizanslıların ve Türklerin kesişme noktası olmuştur.

Bu bölgede ilk yaşayanların Traklar olduğu zannedilmektedir. 6. yüzyılda Arda Nehri'nin orta kısmına Ön Bulgarlar ve Slavlar yerleşmiştir.

Edirne Vilayet Matbaası Müdürü Şevket Dağdeviren'in yazdığı 1892 tarihli salnameye göre Kırcaali kasabası Hicrî 765 / Miladi 1363-64 yılında Osmanlılar tarafından feth edilmiştir. Edirne sancağının bir kazasıdır. Kaza içinde 6 mahalle ve 103 köyde 6412 ev, 1 hükûmet konağı, 3 kışla, 1 hastane, 1 depo, 1 telgrafhane, 5 çeşme, 6 çanak-çömlek ve taş ocağı vardır.^[4]

Modern Kırcaali'nin 1487 yılında Karamanoğulları Beyliği’nin yıkılmasıyla Rumeli'ye gönderilen ahalisince (Antalya, Mersin, Konya, Karaman, Adana, Kırşehir, Kayseri) kurulmuş olabileceği öne sürülmektedir. 1878 Berlin Antlaşması’na göre Doğu Rumeli ilinde kaldı. Bu ilin Bulgaristan Prensliği’ne katılmasından sonra şehir Türkiye'ye bırakıldı. Balkan Savaşları’nda (1912-13) Bulgarlarca işgal edildi. Batı Trakya Türk Cumhuriyeti'nin Gümülcine ile birlikte merkezi oldu. Ordu kuruldu, direniş gerçekleştirildi ve başarılı olundu ancak Osmanlı bu hükûmeti tanımadı ve Bulgaristan ile birlikte bu devlete son vermek istedi.

Zengin Osmanlı mirasıyla uzun yıllar Rodoplar’ın en gelişmiş kenti olmuştur.^{[kaynak belirtilmeli]}

Kırca Ali'nin kendi adını taşıyan kentte Osmanlı döneminden kalma türbesi vardı. Türbesi günümüzde Kırcaali Merkez Camii'nin bahçesinde, pazarın yanında bulunmaktadır.

Demografik yapı[değiştir | kaynağı değiştir]

1892 tarihli Şevket Dağdeviren salnamesine göre halkının tümü Müslüman olup erkek ve kadın 34801 nüfusu vardır.^[4]

1920 yılında nüfusu 4.417 kişi olmuştur. 1926 yılında 6.487 idi. Bu yıllardan sonra kent pek hızlı bir gelişme gösterdi. 1910 yılında da basılan bir Osmanlı salnamesine göre, Kırcaali’de yalnızca 226 Bulgar vardı, geri kalan nüfusun hepsi Müslüman-Türk idi. 1950 öncesinde dahi nüfusunun hemen hemen tamamı Türk iken, zamanla Türklerin Türkiye'ye göçmesi ve yerlerine Bulgar ve Çingenelerin yerleşmesiyle demografik yapısı biraz değişmiştir. 1985'te dolaydaki üç köyle birleştirilen Kırcaali şehri Hasköy iline bağlandı.^{[kaynak belirtilmeli]}

2001 Bulgaristan nüfus sayımında Kırcaali Valiliği geneli için 164.019 nüfus rakamı verilmiştir.^[5] Mensup olunan etnik grup ve anadil için beyana dayalı veriler 101.000-101.500 Türk, 55.000-57.000 Bulgar şeklindedir. Dinî aidiyet konusunda 114.000 kişi Müslüman, 35.500 kişi Hristiyan olduklarını belirtmişler, 13.500 kişi bu konuda bildirimde bulunmamıştır. 55.000 Bulgar olmasına rağmen 35.000 Hristiyanın olması Kırcaali'de 20.000 kadar Pomak'ın yaşadığını göstermektedir. Kırcaali'de 1.200 kadar da Roman olduğu anlaşılmaktadır. Kırcaali şehrinin nüfusu ise 2006 son verilerine göre 63.164'tür.^{[kaynak belirtilmeli]}

Politika[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel yönetimler tamamen Türklerin elindedir. 2005 Bulgaristan genel seçimlerinde Kırcaali eyaletinden seçilen 5 milletvekilinden 5'i de Türk'tür. Türk azınlık ağırlıklı Hak ve Özgürlükler Hareketi (HÖH) oyların %67,32'sini almıştır. Kırcaali milletvekillerinin isimleri Ahmet Demir Doğan (HÖH Başkanı), Lütfü Ahmet Mestan, Remzi Durmuş Osman, Ünal Tasım ve Necmi Niyazi Ali'dir ve Kırcaali şehri belediye başkanı Hasan Aziz'dir.^[6]

Son yapılan 2015 Bulgaristan genel seçimlerinde Kırcaali eyaletinde, Türk azınlık çoğunluğunun destek verdiği Hak ve Özgürlükler Hareketi (HÖH) oyların %59.41'ini, yaklaşık olarak 17.942 kişinin desteğini alarak belediye başkanlığını mühendis Hasan Aziz sürdürmüştür. Seçimler sonucunda 41 Belediye meclisi üyelerinin 23'ü azınlık kökenli olmuştur.^[7]

HÖH'ün 24 Kasım 2015 tarihinde Rus uçağının düşürülmesinde Rusya'dan yana olmasını gerekçe göstererek, eski HÖH'lü Lütfi Ahmet Mestan önderliğinde Sorumluluk, Özgürlük ve Hoşgörü için Demokratlar'ın (DOST) kurulmasına karar verilmiştir. Böylelikle Bulgaristan'da Türk azınlıklar tarafından desteklenen 2. parti kurulmuş oldu.^[8]

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ulusal İstatistik Enstitüsünün 2015 yılı Kasım verilerine göre, Silistre ile birlikte Bulgaristan'nın gayri safi yurt içi hasılası en düşük şehridir.^[9]

Makine, besin, tütün vb. sanayileri ve oto montaj fabrikası bulunur. Arda ırmağı boyunca çıkarılan tütünün büyük bölümü burada depo edilir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Toplum Kurumları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kütüphane[değiştir | kaynağı değiştir]

Halk Kütüphanesi
Ömer Lütfü Türk kütüphanesi

Tiyatro[değiştir | kaynağı değiştir]

Dimitır Dimov Drama ve Kukla tiyatrosu
Kadriye Latifova Devlet Türk Müzik-Dram Tiyatrosu

Okul[değiştir | kaynağı değiştir]

Maden İşleri Koleji
Plovdiv Paisiy Hilendarski Üniversitesi Lyuben Karavelov Enstitüsü
Hristo Botev Yabancı Dil Ağırlıklı Lisesi
Aleko Konstantinov Ekonomi Meslek Lisesi
Üstad Vladimir Dimitrov İlköğretim Okulu
Aziz Kliment Ohridski İlköğretim Okulu
P.R. Slaveykov İlköğretim Okulu
Yordan Yovkov İlköğretim Okulu
Papaz Paisiy İlköğretim Okulu
Hristo Smirnenski İnşaat Teknik Okulu
Vasil Levski İlköğretim Okulu
Vasil Levski Meslek Lisesi
Kapitan Petko Voyvoda Elektroteknik ve Elektronik Meslek Lisesi

Müze[değiştir | kaynağı değiştir]

Kırcaali'deki Bölgesel Tarih Müzesi Güney Bulgaristan'ın en büyük müzelerinden bir tanesidir. Müzede Perperikon ve Tatul harabelerinden bulunanlar sergilenmektedir. Yaklaşık 40.000 sergilenen eser vardır.

Kardeş Şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kırcaali Belediyesi19 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kırcaali Valiliği24 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Kırcaali Belediyesi". 2 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2010.
^ "trftescil.iem.gov.tr". 30 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2009.
^ "9.Avrupa Ulaştırma Koridoru Haritası". 9 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2007.
^ ^a ^b Kazancıgil, Dr. Ratip - Gökçe, Nilüfer Dağdevirenzade M. Şevket Bey'in Edirne Tarihi ve Balkan Savaşı Anıları Türk Kütüphaneciler Derneği Edirne Şubesi Yayınları No: 41 Edirne 2005
^ Bulgaristan Millî İstatistik Enstitüsü 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Population By Districts, Municipalities (İngilizce)
^ Kırcaali Belediyesi 28 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Başkan’dan
^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016.
^ "TÜRKLERİN YOĞUN YAŞADIĞI "KIRCAALİ VE SİLİSTRE " EN FAKİR İLLER - Yaşam". BG Haber. 11 Temmuz 2016. 27 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2021.
^ "İzmir'in kardeş kentleri". 27 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İzmir Büyükşehir Belediyesi. 28 Haziran 2012 tarihinde erişildi.

[1] "Kırcaali Belediyesi". 2 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2010.

[2] "trftescil.iem.gov.tr". 30 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2009.

[3] "9.Avrupa Ulaştırma Koridoru Haritası". 9 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2007.

[:0-4] Kazancıgil, Dr. Ratip - Gökçe, Nilüfer Dağdevirenzade M. Şevket Bey'in Edirne Tarihi ve Balkan Savaşı Anıları Türk Kütüphaneciler Derneği Edirne Şubesi Yayınları No: 41 Edirne 2005

[5] Bulgaristan Millî İstatistik Enstitüsü 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Population By Districts, Municipalities (İngilizce)

[6] Kırcaali Belediyesi 28 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Başkan’dan

[7] "Arşivlenmiş kopya". 9 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016.

[8] "Arşivlenmiş kopya". 13 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016.

[9] "TÜRKLERİN YOĞUN YAŞADIĞI "KIRCAALİ VE SİLİSTRE " EN FAKİR İLLER - Yaşam". BG Haber. 11 Temmuz 2016. 27 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2021.

[10] "İzmir'in kardeş kentleri". 27 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İzmir Büyükşehir Belediyesi. 28 Haziran 2012 tarihinde erişildi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

g t d Bulgaristan'daki şehirler
1.000.000 ve üzeri	Sofya (başkent)
500.000 ve üzeri	Filibe • Varna
100.000 ve üzeri	Burgaz • Rusçuk • Eski Zağra • Plevne • Tırnovo • İslimiye • Hacıoğlu Pazarcık
50.000 ve üzeri	Şumnu • Pernik • Yanbolu • Hasköy • Pazarcık • Yukarı Cuma • İvraca • Gabrova • Vidin • Asenovgrad • Kazanlık • Köstendil • Kırcaali
30.000 ve üzeri	Montana • Dimitrovgrad • Silistre • Lofça • Eski Cuma • Razgrad • Dupnitsa • Yukarı Rahova • Petriç • Smolyan • Sandanski • Samokov
10.000 ve üzeri	Lom • Karlova • Yeni Zağra • Sevlievo • Ziştovi • Velingrad • Troyan • Aydos • Orhaniye • Harmanlı • Nevrokop • Karnobat • Peştera • Panagürişte • Svilengrad • Popovo • Çirpan • Mestanlı • Rakovski • Çerven Bryag • Parvomay • Berkovitsa • Provadiya • Radomir • Novi Pazar • Radnevo • Pomorie • Byala Slatina • İhtiman • Balçık • Kozloduy • Razlog • Pavlikeni • Mezdra • Stamboliyski • Kavarna • Levski • Elhovo • Kneja • Kemallar • Etropole • Teteven • Kostinbrod • Tryavna • Tutrakan • Omurtag • Kubrat • Nesebır • Lukovit • Bankya • Byala (Rusçuk) • Sopot
5 000 + şehirler	Veliki Preslav • Karapınar • Lyaskovets • Kriçim • Belene • Septemvri • Bansko • Galabovo • Devnya • Eğridere • Rakitovo • Dryanovo • Dulovo • Koşukavak • Svoge • Hisarya • Beloslav • Darıdere • Pirdop • Lübimets • General Toşevo • Tervel • Simeonovgrad • Slivnitsa • Kostenets • Aksakovo • Devin • Simitli • Dolni Çiflik • Cebel • Elin Pelin • Vırşets • Kuklen • Kotel • Tvarditsa • Stralca • Bobov Dol • Madan • Topolovgrad • Elena • Belogradçik • Oryahovo • Tsarevo • Yakoruda • Saedinenie • Vetovo • Strajitsa • Kameno • Çepelare • Zlatitsa • Polski Trımbeş • Dalgopol • Peruştitsa • Suvorovo • Koynare • Nedelino
5 000 - şehirler	Dolna Banya • Dolni Dabnik • Torlak • Bojurişte • Godeç • Dve Mogili • Trastenik • Slavyanovo • Niğbolu • Süzebolu • Strelça • Belovo • Kostandovo • Bratsigovo • Ortaköy • Pravets • Breznik • Letnitsa • Glocevo • Rudozem • Smyadovo • Sapareva Banya • Şivaçevo • Zavut • Varbitsa • Vılçedrım • Debelets • Şabla • İskır • Kresna • Slivo Pole • Gulyantsi • Miziya • Batak • Sarnitsa • Kula • Marten • Sungurlare • Kaspiçan • Krivodol • Valçi Dol • Dolna Mitropoliya • Maglij • Roman • Belitsa • Vetren • Dragoman • Kalofer • Primorsko • Dolna Oryahovitsa • Opaka • Nikolaevo • Gurkovo • Apriltsi • Yablanitsa • Bohçalar • Pavel Banya • Hacidimovo • Loznitsa • Ugarçin • Rila • Byala Çerkva • Dobrinişte • Kableşkovo • Zlataritsa • Trın • Dunavtsi • Bregovo • Malko Tırnovo • Dospat • Borovo • Sadovo • Koprivştitsa • Kilifarevo • Batanovtsi • Laki • Sveti Vlas • Çiprovtsi • Koçerinovo • Pordim • Suhindol • Glavinitsa • Bılgarovo • Kale • Byala (Varna) • Meriçleri • Plaçkovtsi • Obzor • Brezovo • Zemen • Boyçinovtsi • Antonovo • Momin Prohod • Аlfatar • Gramada • Senovo • Brusartsi • Klisura • Boboşevo • Bolyarovo • Şipka • Dimovo • Ahtopol • Kiten • Pliska • Macarovo • Byala Çerkva • Melnik

Kırcaali nedir?, Kırcaali anlamı nedir?, Kırcaali ne demektir?