Julius Nyerere
1. Tanzanya Devlet Başkanı
Görev süresi 9 Aralık 1962 - 5 Kasım 1985
Yerine gelen	Ali Hassan Mwinyi
Kişisel bilgiler
Doğum	13 Nisan 1922 Butiama
Ölüm	14 Ekim 1999 Londra, İngiltere
Partisi	Chama Cha Mapinduzi

Julius Nyerere (13 Nisan 1922 - 14 Ekim 1999), Tanzanyalı öğretim görevlisi ve siyasetçi. Nyerere, Afrika ülkesi Tanzanya'nın başbakan olarak görevde olduğu bir dönemde 1961 yılında elde ettiği bağımsızlık sonrası ülkenin ilk devlet başkanı olarak 1962 ile 1985 yılları arasında devlet başkanlığı makamında bulunmuştur. Bu süreçte Nyerere 1962 ile 1964 yılları arasında Tanganika Cumhuriyeti'nin, 26 Nisan 1964 tarihinden itibaren de ülkesinin Zanzibar ve Pemba Halk Cumhuriyeti'nin birleşmesi sonucu oluşan Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti'nin devlet başkanlığını yürütmüştür. Nyerere Afrika Birliği Örgütünün (OAU) önde gelen kurucularından biri olmuştur.

Eğitimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Zanaki kabilesi reisinin oğluydu. Uganda'da öğrenim gördü ve Katolik dinini benimsedi. Çeşitli Katolik okullarında öğretmenlik yaptıktan sonra Edinburgh Üniversitesi'ne girdi. 1952'de üniversitenin beşeri bilimler bölümünü bitirdi. Bu süreçte öğretmen olduğu için Mwalimu (Svahili dili=öğretmen) olarak da tanındı.

Siyasi kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Siyasi yaşama girdiğinde, Birleşik Krallık'ın Milletler Cemiyeti adına yürüttüğü manda yönetimi sona ermiş, Tanganika Birleşmiş Milletler vesayet bölgesi olmuştu. Bağımsızlık sürecini hızlandırmak amacıyla Nyerere, Tanganika Afrika Birliği'ne katıldı ve 1954'te birliğin başkanı oldu. 1954'te de örgütü Tanganika Afrika Ulusal Birliği'ne (TANU) dönüştürdü.

1955 ve 1956'da New York'a giderek Birleşmiş Milletler Vesayet Meclisi'nde ülkesinin bağımsızlık isteğini dile getirdi ve bağımsızlık için tarih istedi. İngiliz yönetimi bu isteği reddetti, ama Nyerere'nin ülkesindeki etkisini göz önünde bulundurarak onu Yasama Meclisi üyeliğine atadı. 1957'de Nyerere, bağımsızlığa geçiş sürecinin ağır ilerlemesini protesto etmek amacıyla meclis üyeliğinden ayrıldı. 1958'de Afrikalı, Asyalı ve Avrupalıların temsil edilmesini öngören seçim tasarısını kabul etti. Seçimlerde üç toplumdan da aday gösteren TANU büyük zafer kazandı. Tanganika, Eylül 1960'ta kendi kendini yöneten bir ülke, Nyerere de bakanlar kurulu başkanı oldu. Aralık 1961'de bağımsız Tanganika'nın ilk başbakanı, ülkede cumhuriyet ilan edilince de ilk devlet başkanı seçildi. 1964'te ise Tanganika ve Zengibar'ın birleşmesiyle kurulan Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti'nin ilk devlet başkanı oldu. 1965'te tekrar aynı göreve seçildi. 1970, 1975 ve 1980 seçimlerinde de yerini korudu. 1985'te devlet başkanlığından kendi isteğiyle ayrıldı. Ama 1990'a kadar Tanzanya Devrimci Partisi'nin başkanlığı görevini sürdürdü.

Dış politika[değiştir | kaynağı değiştir]

Nyerere'nin etkisi Doğu Afrika sınırlarını aşmıştı. Kuzey Rodezya (bugün Zambiya) beyaz yönetimi Kenneth Kaunda'nın örgütüne karşı baskıcı önlemler almaya kalktığında, Nyerere, gerektiğinde sınırı geçmeye hazır 5 bin silahsız gönüllüyü seferber etti. Sonuçta Kaunda, gönüllüleri yardıma çağırmaya gerek kalmadan bağımsız Zambiya'nin ilk başbakanı oldu.

Nyerere, çağdaş Pan-Afrika hareketinin önderlerinden biri olarak 1970'lerde Afrika'nın siyasi yaşamında önemli rol oynadı. Güney Afrika'nın apartheid politikasına karşı ekonomik ve siyasi baskı uygulanmasını savundu ve Afrika'nın barış içinde kalkınması yolunda Siyah-beyaz işbirliği çağrısını yapan Lusaka Manifestosu'nun hazırlanmasında etkili oldu. Rodezya (bugün Zimbabve), Güney Afrika Cumhuriyeti ve Namibya'da (Güney Batı Afrika) beyaz egemenliğine son verilmesini savunan beş Afrikalı devlet bakanın oluşturduğu gruba önderlik etti.

1974 ve 1981'deki kuraklılar ve Uganda devlet başkanı İdi Amin ile Tanzanya rasında çıkan anlaşmazlık bu dönemin başlıca ekonomik ve siyasi sorunları oldu. 1972'de Amin'in bütün Asyalıları Uganda'dan sürdüğünü açıklaması üzerine, Nyerere Amin'i ırkçılıkla suçladı. 1975'te, Nyerere Afrika Birliği Örgütü'nün Uganda'nın Kampala kentinde yapılacak zirve toplantısını boykot etti. Uganda birlikleri 1978'de Tanzanya'nın bir bölümünü işgal etti; ertesi yılda Tanzanya ordusu, Amin yönetimini devirmeyi amaçlayan yerel bir harekete destek vermek amacıyla Uganda'ya girdi. Bu müdahale, 1980'de Milton Obote'nin Uganda'ya dönmesini sağladı.

İç politika[değiştir | kaynağı değiştir]

Nyerere, bağımsız bir ekonomi kurma çabasındaki genç bir ülkenin, seçim yaparak temellerinin sarsılmasına izin veremeyeceği gerekçesiyle Afrika için tek parti sistemini savundu. Ama 1971'de, en yakın çalışma arkadaşlarından bazısının vatana ihanet suçuyla yargılanması, özellikle de yargılamanın gizli yapılan tek celsede sonuçlandırılarak sanıkların ömür boyu hapse mahkûm edilmesi bu sistemin sakıncalarını ortaya koydu. Tanzanya ancak 1990'ların başlarında çok partili demokrasiye geçiş yönünde adımlar atmaya başladı. Ayrıca Nyerere, Afrika için milliyetçiliğin geçerli olamayacağını, siyasi hareketlerin ulusal devlet zaafından kurtulup bunu bütün kıtanın birleşmesi için bir araç olarak görmesi gerektiğini savundu.

Ekonomi politikası[değiştir | kaynağı değiştir]

1967'de Tanzanya'nın Arusha kentinde açıkladığı Arusha Deklarasyonu'nda Nyerere ülkesinin iki temel hedefini sosyalizm ve kendi kendine yeterli olma olarak açıkladı.İktidarının ilk yıllarında sosyalist bir ekonomik program başlattı. Nyerere, tarımsal üretimi kolektifleştirme adına kurulmalarını sağladığı Ujama adlı yeni tarımsal merkezlere bazı çiftçi ailelerinin gönüllü bir biçimde bazılarının da zorla yerleştirilmelerine neden oldu. Ancak bu girişim, bir süre sonra tarım kesiminde üretimin azalmasına neden oldu. 1974'te bu denemeden vazgeçildi.

Uygulanan sıkı fiyat politikası yüzünden piyasaların işlemez hale geldiği bu dönemde pek çok alanda kıtlık baş gösterdi. Büyük ölçüde devlet kontrolünde olan tarım sektöründe verimliliğin düşmesi, kuraklık, alınan dış yardımların yanlış yatırımlarda kullanılması ve İdi Amin'in lideriğindeki Uganda'ya karşı yürütülen savaşın mali yükü Nyerere iktidarının sonunu getirdi. Afrika kıtasında eşine ender rastlanan biçimde, başarısızlığını kabul eden Nyerere, 1985 yılında yapılan devlet başkanlığı seçimlerinde adaylığını koymayarak görevinden ayrıldı.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Uhuru na Umoja (1967; Özgürlük ve Birlik)
• Uhuru na Ujamaa (1968; Özgürlük ve Sosyalizm)
• Uhuru na Maendeleo (1973; Özgürlük ve Kalkınma)

Julius Nyerere, Shakespeare'in Venedik Taciri ve Julius Caesar adlı oyunlarını da Svahili diline çevirmiştir.

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

• 
  Nyerere (1977)
• 
  Richard von Weizsäcker ile Bonn'da (1985)
• 
  Julius Nyerere
• 
  Jimmy Carter ile birlikte (1977)
• 
  Julius Nyerere

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Julius Nyerere ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Encyclopædia Britannica

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• radikal.com.tr - Muallim'in ölümü 24/10/1999 6 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.