II. Wilhelm
1902 yılında II. Wilhelm.
Alman İmparatoru Prusya Kralı
Hüküm süresi	15 Haziran 1888 – 9 Kasım 1918 (30 yıl, 4 ay ve 25 gün)
Önce gelen	III. Friedrich
Sonra gelen	Monarşi kaldırıldı.
Doğum	27 Ocak 1859(1859-01-27) Kronprinzenpalais, Berlin, Prusya
Ölüm	4 Haziran 1941 (82 yaşında) Doorn, Hollanda
Defin	Huis Doorn'daki mozolesinde
Eş(ler)i	Augusta Victoria (e. 1881–1921) Hermine Reuss (e. 1922–1941)
Çocuk(lar)ı	Alman Veliaht Prensi Wilhelm Prusya Prensi Eitel Friedrich Prusya Prensi Adalbert Prusya Prensi August Wilhelm Prusya Prensi Oskar Prusya Prensi Joachim Prusya Prensesi Victoria Louise
Tam adı Friedrich Wilhelm Viktor Albert
Hanedan	Hohenzollern Hanedanı
Babası	III. Friedrich
Annesi	İmparatoriçe Victoria
Dini	Lütercilik
İmza

II. Wilhelm (Friedrich Wilhelm Viktor Albert von Preußen; 27 Ocak 1859 – 4 Haziran 1941), son Alman İmparatoru (Kaiser) ve Prusya Kralı'ydı. 15 Haziran 1888'den 9 Kasım 1918'deki feragatına kadar hüküm sürdü.

Annesi İngiltere Kraliçesi Kraliçe Victoria'nın büyük kızı, III. Friedrich'in karısı, Alman İmparatoriçesi ve Prusya Kraliçesi Victoria'dır. II. Wilhelm, böylelikle, İngiltere Kraliçesi'nin torunu, Victoria'dan sonraki İngiltere Kralı VII. Edward'ın yeğeni, Edward'ın oğlu Kral V. George'un da birinci dereceden kuzenidir.

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

II. Wilhelm, altı yaşından itibaren 39 yaşındaki öğretmeni Georg Hinzpeter'den etkilenmiştir. Gençken Kassel'deki Friedrichsgymnasium'da eğitim gördü ve Bonn Üniversitesi'nin bir öğrencisi oldu.

Alman İmparatoru I. Wilhelm 9 Mart 1888 günü Berlin'de öldü ve Prens II. Wilhelm'in babası III. Friedrich İmparator ilan edildi fakat zaten Gırtlak kanseri olan III. Friedrich ölmeden önce sadece 99 gün tahtta kaldı. Aynı yılın 15 Haziran tarihinde 29 yaşındaki oğlu II. Wilhelm yeni Alman İmparatoru ve Prusya Kralı olarak onun yerine geçti.

I. Dünya Savaşı'na hazırlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

II. Wilhelm 15 Haziran 1888'den 9 Kasım 1918'e kadar hüküm sürmüş olup bazı tarihçiler tarafından Friedrich Wilhelm Viktor Albert von Preußen olarak da anılır. Kayser II. Wilhelm İmparator olduktan sonra düşüncesini Dünya lideri olacağız şeklinde açıkladı ama önünde engel gördüğü o zamanın şansölyesi Bismarck vardı ve seçimlerden sonra onun görevine son verdi. Kayser II. Wilhelm'in önünde artık kimse yoktu.

Almanya'nın bir dünya gücü olmasını isteyen II. Wilhelm döneminde Almanya İmparatorluğu daha agresif, militarist ve yayılmacı bir dış politika izledi. Eski şansölye Bismarck'ın denge politikası bir kenara bırakılıp yeni sömürgeler edinmek amacıyla İngiltere ile yoğun bir rekabete girildi. Özellikle İngiltere'nin deniz üstünlüğünü sona erdirmek için yoğun çaba içine girildi ve Almanya denizlerde güçlü filolara sahip oldu. 1890'da Bismarck'ın büyük önem verdiği Alman-Rus Teminat Antlaşmasını yenilemeyerek ilk önemli değişikliği yaptı.

Ülkeyi terketmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

I. Dünya Savaşı'nın sonucunda Almanya'nın yenilmesiyle 9 Kasım 1918'de tahtı bıraktığını duyuran Alman İmparatoru II. Wilhelm, 10 Kasım 1918'de, özel bir vatandaş olarak, trenle seyahat ederek ülke sınırını geçti ve savaş boyunca tarafsız kalmış olan Hollanda'ya sürgüne gitti. 1919 yılının ilk aylarında Versay Antlaşması'nın sonucundan sonra, 227. Madde'de açıkça belirtilen "uluslararası ahlak ve anlaşmaların kutsallığına karşı büyük suçlar işlediği" gerekçesiyle Wilhelm'in yargılanmasına karar verildi ancak Hollanda Kraliçesi Wilhelmina, müttefiklerin çağrılarına rağmen onu iade etmeyi reddetti.

Eski İmparator ilk olarak Amerongen'e yerleşti ve daha sonra 16 Ağustos 1919 tarihinde Doorn belediyesinde bir ev satın aldı. 15 Mayıs 1920'de satın aldığı eve taşındı. Artık hayatının geri kalanını bu evde geçirecekti.

Sürgündeki Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

1922 yılında Wilhelm, kendisinin yayınlattığı ilk cild anılarında, I. Dünya Savaşını başlamasında suçsuz olduğu konusunda ısrar etmiş ve özellikle dış politika konularında, Saltanatı boyunca koyduğu kuralları savunmuştur. Hayatının kalan yirmi yılı boyunca eski İmparator, evine düzenli misafirler ağırladı ve kendini Avrupa'daki olaylardan haberdar etti. Ayrıca Hollandaca dilini öğrendi. Wilhelm, Yunanistan'ın Korfu Adası'na yaptığı tatil sırasında Arkeoloji tutkusunu geliştirdi ve bu tutkusunu sürgünde de devam ettirdi. 1898 yılında öldürülen İmparatoriçe Elisabeth'in eski ikametini satın aldı. Sıkıldığı zamanlar görkemli binalar ve savaş gemileri planları çizdi. Sürgündeki Wilhelm'in en büyük tutkularından biri avlanmaktı. Doorn'da kaldığı süre içinde zamanının çoğunu odun kesmekle geçirdi ^{[kaynak belirtilmeli]}.

Mal varlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Wilhelm II, 1914'ten önce Almanya'nın en zengin adamı olarak görülüyordu. Tahttan çekildikten sonra önemli bir serveti elinde tuttu. Mobilya, sanat eserleri, porselen ve gümüşün Almanya'dan Hollanda'ya taşınması için en az 60 demiryolu vagonuna ihtiyaç duyulduğu bildirildi. Kaiser'in elinde önemli miktarda nakit rezervi ve birçok saray vardı.^[1] 1945'ten sonra Hohenzollern'lerin Doğu Almanya'daki ormanları, çiftlikleri, fabrikaları ve sarayları kamulaştırıldı ve binlerce sanat eseri devlete ait müzelerde toplandı.

Nazizm üzerine ɡörüşleri[değiştir | kaynağı değiştir]

1930'ların başlarında Wilhelm, görünüşe göre Nazi Partisi'nin başarılarının, en büyük torununun yeni Kaiser olacağı Hohenzollern Hanedanı'na olan ilgiyi artıracağını umuyordu. İkinci karısı Hermine, kocası adına Nazi hükümetine aktif olarak dilekçe verdi. Ancak Adolf Hitler, Birinci Dünya Savaşı sırasında Alman İmparatorluk Ordusu'nun gazisi olmasına rağmen, Almanya'nın en büyük yenilgisinden sorumlu tuttuğu adamı küçümsemekten başka bir şey hissetmiyordu ve dilekçeler göz ardı edildi. En az bir kez Doorn'da Hermann Göring'e ev sahipliği yapmış olsa da Wilhelm, Hitler'e güvenmemeyi öğrendi. Uzun Bıçaklar Gecesi'nde eski Şansölye Kurt von Schleicher'in eşinin öldürüldüğünü duyan Wilhelm, "Biz hukukun üstünlüğü altında yaşamaktan vazgeçtik ve herkesin bu olasılığa hazırlıklı olması gerekiyor" dedi. Naziler içeri girip onları duvara yaslayacaklar!"^[2]

Wilhelm ayrıca 9-10 Kasım 1938'deki Kristallnacht'ta dehşete düşmüştü ve şunları söyledi: "Az önce kardeşlerinin huzurunda Auwi'ye (Wilhelm'in dördüncü oğlu August Wilhelm) görüşlerimi açıkça ifade ettim. Yahudi pogromlarına katıldığını ve bunların neden ortaya çıktığını anladığını söyleme cesaretini gösterdi. Ona her düzgün adamın bu eylemleri gangsterlik olarak tanımlayacağını söylediğimde tamamen kayıtsız kaldığını gördüm. Ailemiz için tamamen kayıptır".^[3] Wilhelm ayrıca, "İlk defa Alman olmaktan utanıyorum" dedi:^[3]

Yalnız, ailesiz, çocuğu olmayan, Tanrısız bir adam var [...] Lejyonlar kurar ama bir ulus inşa etmez. Bir millet, ailelerden, bir dinden, geleneklerden oluşur: Annelerin yüreklerinden, babaların bilgeliğinden, çocukların sevinç ve coşkusundan oluşur. Birkaç ay boyunca Nasyonal Sosyalizme inanma eğilimindeydim. Bunu gerekli bir ateş olarak düşündüm.. Ve bir süreliğine en bilge ve en seçkin Almanlardan bazılarının bu örgütle ilişkilendirildiğini görmek beni memnun etti. Ama bunlardan birer birer kurtuldu, hatta onları öldürdü... Papen, Schleicher, Neurath ve hatta Blomberg. Bir grup gömlekli gangsterden başka bir şey bırakmadı! [...] Bu adam her yıl halkımıza zafer ya da tehlike getirmeden eve zaferler getirebilirdi. Ama şairlerden, müzisyenlerden, sanatçılardan ve askerlerden oluşan bir ulus olan Almanya'mızı, bir kalabalık tarafından yutulmuş ve binlerce yalancı ya da fanatik tarafından yönetilen histeriklerden ve münzevilerden oluşan bir ulus haline getirdi. — Wilhelm'in Hitler'e dair konuşması, Aralık 1938^[4]

Almanya'nın Eylül 1939'da Polonya'ya karşı kazandığı zaferin ardından, Wilhelm'in yaveri Wilhelm von Dommes, onun adına Hitler'e bir mektup yazarak Hohenzollern Hanedanı'nın "sadık kaldığını" belirtti ve dokuz Prusya Prensinin (bir oğul ve sekiz torun) cephede konuşlanmışlardı ve şu sonuca vardılar: "tarafsız bir yabancı ülkede ikamet etmeyi gerektiren özel koşullar nedeniyle, Majesteleri yukarıda belirtilen yorumu yapmayı kişisel olarak reddetmelidir. Bu nedenle İmparator beni bir iletişim kurmakla görevlendirdi." Wilhelm, Wehrmacht'ın İkinci Dünya Savaşı'nın ilk aylarında elde edebildiği başarıya büyük hayranlık duydu ve Hollanda Mayıs 1940'ta teslim olduğunda bizzat Hitler'e bir tebrik telgrafı gönderdi: "Führer'im, sizi tebrik ediyorum ve muhteşem çabalarınızın altında Alman monarşisinin liderliği tamamen yeniden kurulacak." Bu telgraftan etkilenmeyen Hitler, uşağı Heinz Linge'ye "Ne aptal!" yorumunu yaptı.^[5]

Bir ay sonra Paris'in düşmesi üzerine Wilhelm başka bir telgraf gönderdi: "Fransa'nın teslimiyetinin derinden etkilediği izlenimi altında, sizi ve tüm Alman silahlı kuvvetlerini, 1870 yılının Büyük Kaiser Wilhelm'in sözleriyle, Tanrı'nın bahşettiği olağanüstü zaferden dolayı tebrik ediyorum.": 'Tanrı'nın takdiriyle olaylar ne kadar da değişti!' ^[6] Eylül 1940'ta Amerikalı bir gazeteciye yazdığı bir mektupta Wilhelm, Almanya'nın hızlı erken fetihlerini "ard arda gelen mucizeler" olarak övdü, ancak aynı zamanda "bu savaştaki parlak lider generaller benim okulumdan geldiler, Dünya Savaşı'nda teğmen, yüzbaşı ve genç binbaşı olarak benim komutam altında savaştılar" dedi. Schlieffen'in eğitimiyle, onun benim yönetimimde hazırladığı planları, bizim 1914'te yaptığımız gibi uygulamaya koydular."^[7]

Almanya'nın 1940'ta Hollanda'yı fethinden sonra, iyice yaşlanan Wilhelm kamusal yaşamdan tamamen çekildi. Mayıs 1940'ta Wilhelm, Winston Churchill'in Britanya'ya yaptığı sığınma teklifini Huis Doorn'da ölmeyi tercih ettiğini belirterek reddetti.^[8]

İngiltere karşıtı, Yahudi karşıtı ve Mason karşıtı görüşleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Doorn'daki son yılında Wilhelm, Almanya'nın hâlâ monarşinin ve Hıristiyanlığın ülkesi olduğuna, İngiltere'nin ise klasik liberalizmin ve dolayısıyla Şeytan ve Deccal'in ülkesi olduğuna inanıyordu.^[9] İngiliz soylularının "Yahuda'nın tamamen etkilediği Masonlar" olduğunu savundu.^[9] Wilhelm, "İngiliz halkının Deccal Yahuda'dan kurtarılması gerektiğini" ileri sürdü. Yahuda'yı, tıpkı Kıta'dan kovulduğu gibi, İngiltere'den de kovmalıyız" dedi.^[10]

Ayrıca Masonların ve Yahudilerin her iki dünya savaşına da neden olduklarına ve İngiliz ve Amerikan altınlarıyla finanse edilen bir dünya imparatorluğunu hedeflediklerine inanıyordu, ancak "Yahuda'nın planının paramparça olup ve kendilerinin de Avrupa Kıtası'ndan silinip süpürüldüğüne" inanıyordu.^[9] Wilhelm, Kıta Avrupası'nın artık "İngilizlerin ve Yahudilerin ortadan kaldırılmasının ardından kendisini sağlamlaştırdığını ve İngiliz etkisinden kapattığını" yazdı! Sonuç, "Avrupa'nın ABD'si!" olacaktır dedi.^[11] Wilhelm, kız kardeşi Prenses Margaret'e 1940 yılında yazdığı bir mektupta şunları yazdı: "Tanrı'nın eli yeni bir dünya yaratıyor ve çalışıyor ... Alman liderliği altında Avrupa'nın ABD'si, birleşik bir Avrupa Kıtası oluyoruz" diyerek şöyle ekledi: "Yahudiler, yüzyıllardır düşmanlığa sürükledikleri tüm ülkelerdeki menfur konumlarından uzaklaştırılıyor."^[12]

Ayrıca 1940 yılında annesinin 100. doğum günü olacaktı. Çok sorunlu ilişkilerine rağmen, Wilhelm bir arkadaşına şunları yazdı: "Bugün annemin 100. doğum günü! Evde buna dair hiçbir bildirim yapılmıyor! Onun için yaptığı muhteşem çalışmaları anacak bir 'Anma Töreni' ya da... komite yok... Alman halkımızın refahı... Yeni nesilden hiç kimse onun hakkında bir şey bilmiyor."^[13]

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

II. Wilhelm, II. Dünya Savaşı sırasında, Almanların Sovyet işgaline başlamaların'dan tam 2 hafta önce, 3 Haziran 1941'de Hollanda'nın Doorn kentinde akciğerindeki damar tıkanıklığı nedeniyle 82 yaşında öldü. Adolf Hitler, monarşiye karşı kişisel kırgınlığına ve düşmanlığına rağmen, Kaiser'in naaşını bir devlet cenazesi için Berlin'e geri getirmek istedi; çünkü Hitler, kendisinin tahtın varisi rolünü üstlendiği böyle bir cenaze töreninin, propaganda amacıyla kullanmanın faydalı olacağını düşündü^[14] ancak daha sonra Wilhelm'in, monarşi yeniden tesis edilmedikçe cesedinin Almanya'ya dönmemesi yönündeki emri ortaya çıktı ve isteksizce saygı duyuldu. Yas tutanlar arasında tamamen eski İmparatorluk Hussar üniformasını giymiş Mareşal August von Mackensen, eski Birinci Dünya Savaşı Donanma İstihbarat Ofisi saha ajanı Amiral Wilhelm Canaris, Albay General Curt Haase, Birinci Dünya Savaşı'nda Hollanda adına Wehrmachtbefehlshaber'a (Alman askeri şefi) ɡörevine ɡetirilen uçan as pilot General Friedrich Christiansen vardı ve Hollanda adına Reichskommissar Arthur Seyss-Inquart ve diğer birkaç askeri danışmanda bulundu. Ancak Hollandalı bir fotoğrafçının cenaze fotoğraflarında da görüldüğü gibi, Kaiser Wilhelm'in cenazesinde gamalı haç ve Nazi Partisi kıyafetlerinin sergilenmemesi yönündeki ısrarı göz ardı edildi.^[15]

Wilhelm, Hollanda'daki Huis Doorn'un (Doorn Sarayı) arazisindeki bir mozoleye gömüldü; burası, o zamandan beri Alman monarşistlerinin hac yeri haline geldi ve her yıl onun ölüm yıldönümünde, son Alman İmparatoruna saygılarını sunmak için burada bir araya gelmektedirler.^[16] Huis Doorn günümüzde bir müzedir.

İlk evliliği ve çocukları[değiştir | kaynağı değiştir]

Wilhelm ve onun ilk eşi, Prenses Augusta Viktoria (Schleswig-Holstein), 27 Şubat 1881 yılında evlendiler. Yedi çocuk sahibi oldular:

1. Hükümdar Prens Wilhelm (1882–1951). Düşeş Cecilie (Mecklenburg-Schwerin) (20 Eylül 1886 - 6 Mayıs 1954) ile 6 Haziran 1905 tarihinde Berlin'de evlendi.
2. Prens Eitel Friedrich (1883–1942). 27 Şubat 1906 tarihinde Düşeş Sophie Charlotte Holstein-Gottorp (Oldenburg) (2 Şubat 1879 Oldenburg, Almanya - 29 Mart 1964 Westerstede, Almanya) ile Berlin'de evlendi. 20 Ekim 1926 tarihinde boşandılar ve çocukları yoktu.
3. Prense Adalbert (1884–1948). Prenses Adelheid "Adi" Arna Karoline Marie Elisabeth (16 Ağustos 1891- 25 Nisan 1971) ile 3 Ağustos 1914 tarihinde Wilhelmshaven, Almanya'da evlendi.
4. Prens August Wilhelm (1887–1949). Prenses Alexandra Viktoria (Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg) (21 Nisan 1887 Almanya - 15 Nisan 1957 Fransa) ile 22 Ekim 1908 tarihinde evlendi.
5. Prens Oskar (1888–1958). 31 Temmuz 1914 tarihinde Kontes Ina-Marie Helene Adele Elise von Bassewitz (27 Ocak 1888 - 17 Eylül 1973) ile evlendi.
6. Prens Joachim (1890–1920). Prenses Marie-Auguste (Anhalt) (10 Haziran 1898 - 22 Mayıs 1983) ile 11 Mart 1916 tarihinde evlendi. Çift bir erkek çocuk sahibi oldu.
7. Prenses Viktoria Luise (1892–1980). 1913 tarihinde Ernest Augustus (Brunswick Dükü) (1887-1953) ile evlendi. Viktoria Louise ve Ernest Augustus beş çocuk sahibi oldular.

Hohenzollern Hanedanı

1. Burkhard (Zollern kontu)
2. I. Friedrich (Zollern kontu) d. 1125
3. II. Friedrich (Zollern ve Hohenberg) d. 1145
4. I. Friedrich (Nürnberg Kalesi kontu), 1139–1200
5. I. Konrad (Nürnberg Kalesi kontu), 1186–1261
6. III. Friedrich (Nürnberg Kalesi kontu), 1220–1297
7. IV. Friedrich (Nürnberg Kalesi kontu), 1287–1332
8. II. Johann (Nürnberg Kalesi kontu), 1309–1357
9. V. Friedrich (Nürnberg Kalesi kontu), 1333–1398
10. I. Friedrich (Brandenburg elektörü), 1371–1440
11. III. Albert Achilles (Brandenburg elektörü), 1414–1486
12. Johann Cicero (Brandenburg elektörü), 1455–1499
13. I. Joachim Nestor (Brandenburg elektörü), 1484–1535
14. II. Joachim Hector (Brandenburg elektörü), 1505–1571
15. Johann George (Brandenburg elektörü), 1525–1598
16. Joachim Friedrich (Brandenburg elektörü), 1546–1608
17. Johann Sigismund (Brandenburg elektörü), 1572–1619
18. George Wilhelm (Brandenburg elektörü), 1595–1640
19. Friedrich Wilhelm (Brandenburg elektörü), 1620–1688
20. I. Friedrich (Prusya), 1657–1713
21. I. Friedrich Wilhelm (Prusya), 1688–1740
22. Prense Augustus Wilhelm (Prusya), 1722–1758
23. II. Friedrich Wilhelm (Prusya), 1744–1797
24. III. Friedrich Wilhelm (Prusya), 1770–1840
25. I. Wilhelm (Alman imparatoru), 1797–1888
26. III. Friedrich (Alman imparatoru), 1831–1888
27. II. Wilhelm (Alman imparatoru), 1859–1941

Unvanları[değiştir | kaynağı değiştir]

• 27 Ocak 1859 – 9 Mart 1888: Kraliyet Altesleri Prusya Prensi Wilhelm
• 9 Mart 1888 – 15 Haziran 1888: İmparatorluk ve Kraliyet Altesleri Alman Veliaht Prensi, Prusya Veliaht Prensi
• 15 Haziran 1888 – 18 Kasım 1918: İmparatorluk ve Kraliyet Majesteleri Alman İmparatoru, Prusya Kralı
  • 18 Kasım 1918 - 4 Haziran 1941: İmparatorluk ve Kraliyet Majesteleri Alman İmparatoru, Prusya Kralı (sureta)

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Harold Kurtz, Kayzer’in Almanyası: Almanya her şeyin üstünde, çeviren: Ayşe Kemahlı, Millyet Yayın Ltd. Şti., 1976.
• Michael Balfour, The Kaiser and His Times, Harmondsworth: Penguin, 1964.
• E. F. Benson, The Kaiser and English Relations, London: Longmans, Green, 1936.
• Lamar Cecil, Wilhelm II: Prince and Emperor, 1859-1900, Chapel Hill: University of North Carolina Press, 1989.
• Lamar Cecil, Wilhelm II: Emperor and Exile, 1900-1941, Chapel Hill: University of North Carolina Press, 1996.
• Isabel V. Hull, The Entourage of Kaiser Wilhelm II, 1888-1918, Cambridge: Cambridge University Press, 1982.
• Thomas A. Kohut, Wilhelm II and the Germans: A Study in Leadership, New York: Oxford University Press, 1991.
• Giles Macdonogh, The Last Kaiser: William the Impetuous, London: Weidenfeld & Nicolson, 2001.
• Annika Mombauer & Wilhelm Deist (eds), The Kaiser: New Research on Wilhelm II's Role in Imperial Germany, Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
• Alan Palmer, The Kaiser: Warlord of the Second Reich, London: Weidenfeld & Nicolson, 1978.
• James Retallack, Germany in the Age of Kaiser Wilhelm II, Basingstoke: St. Martin's Press, 1996.
• John C. G. Röhl & Nicholaus Sombart (eds), Kaiser Wilhelm II: New Interpretations − the Corfu Papers, Cambridge: Cambridge University Press, 1982 (reprinted 2005).
• John C. G. Röhl, Young Wilhelm: The Kaiser's Early Life, 1859-1888, Cambridge: Cambridge University Press, 1998 (Volume I of Röhl's massive new biography).
• John C. G. Röhl, The Kaiser's Personal Monarchy, 1888-1900, Cambridge: Cambridge University Press, 2004 (Volume II of Röhl's massive new biography).
• John Van der Kiste, Kaiser Wilhelm II: Germany's Last Emperor, Stroud: Sutton Publishing, 1999.
• Tyler Whittle, The Last Kaiser: A Biography of William II, Emperor of Germany and King of Prussia, London: Heinemann, 1977.
• William II tried to stop the bombing of Belgrade History of the Last Days before the day of fate, documentary by German Historian Guido Knopp, February 1999, as History of Ultimatum to Serbia repeated.
• Wilhelm II 15 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (WWI Biographical Dictionary).
• Thomas Weiberg: … wie immer Deine Dona. Verlobung und Hochzeit des letzten deutschen Kaiserpaares. Isensee-Verlag, Oldenburg 2007, ISBN 978-3-89995-406-7.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta II. Wilhelm ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Wilhelm II World History Database
• The German Emperor as shown in his public utterances
• My Memoirs: 1878-1918 by William II, London: Cassell & Co., 1922.
• The German emperor's speeches: being a selection from the speeches, edicts, letters, and telegrams of the Emperor William II
• Commemorative Silk Bookmark of William II from 1913 10 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Video[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sultan Mehmet Reşad'ın Alman İmparatoru II.Wilhelm'i İstanbul ziyaretinde karşılaması (Ekim 1917), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Telif Hakları ve Sinema Genel Müdürlüğü, erişim 4 Şubat 2013