I. Efthimios

I. Efthimios (Yunanca: Εὐθύμιος Α΄ ὁ Σύγκελλος, ca. 834 – 5 Ağustos 917) 907'den 912'ye kadar Konstantinopolis Patriği. Gençliğinden itibaren keşiştir. Geleceğin imparatoru VI. Leon'nun ruhani babasıdır ve onun tarafından yüksek kilise makamı olan Sinkellos'luğa yükseltilmiştir. Leon ile olan iniş çıkışlı ilişkisine rağmen, 907 yılında patrikliğe atanmış, Leon'un 912 yılındaki ölümünden hemen önce ya da hemen sonra görevden alınmıştır.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Efthimios, yaklaşık 834 yılında İsauria'da Seleucia'da doğmuş ve erken yaşlarında keşiş olmuştur. ^[1] Caesarea Başpiskoposu Arethas Efthimios'un cenazesinde verdiği konuşmaya göre keramet sahibi Dekapolis'li Gregorius'un akrabasıdır.^[2] Mysian Olympus ve Nikomedia'nın keşişlerinin kısıtlamalarının ardından Konstantinopolis'e gelip başkentin kenarında St. Theodore manastırına girmiştir.^[3] Efthimios'un ustam diye zikrettiği Patrik I. İgnatius ile bir bağlantısı vardı. Muhtemelen İgnatius'un ikinci patrikliği döneminde (867–877) imparator I. Basileios'un (867–886 arası hükümdar) en büyük oğlu Prens Leon'un^[4] ruhani babası olarak atandı. Tarihçi Shaun Tougher, Leon'un hükümdarlığı ile ilgili çalışmasında Efthimios muhtemelen Basileios'un tüm erkek çocuklarının ruhani babası olduğunu belirtir.^[5] Efthimios, Leon'un Zoi Zaucena olan ilişkisi yüzünden babası ile yaşadığı ihtilafta Leon'u desteklemiştir. Efthimios'un Vita Euthymii isimli hagiografisine göre, 883–886 yılları arası tutukluluğu sırasında Leon'a yardım ederken genç prens sürekli ondan tavsiye isteyip, manastırdan ziyade Konstantinopolis'te kalmaya zorlamıştır.^[1]^[2]

886 yılında Basileios öldüğünde, Balıklı Meryem Ana Rum Manastırı'nda keşişti.^[2] Leon'un tahta geçmesiyle, Efthimios, sürgündeki Leon Katakalon tarafından kutsanmış topraklar olan Konstantinopolis'in Psamathia bölgesinde yeni kurulan bir manastıra başkeşiş olarak atanarak ödüllendirildi. Vita Euthymii isimli hagiografisine göre, bu görevi imparator Katakalon'u sürgünden geri çağırmaya ikna olduktan sonra kabul etmiştir. Manastır, Leon ve Aralık 886 tarihinden beri Konstantinopolis Patrik'i olan I. Stephen'ın hazır bulundukları resmi bir törenle 6 Mayıs 889/890 tarihinde açılmıştır.^[1]^[2] Yaklaşık aynı zamanlarda (P. Karlin-Hayter'e göre 888 sonları ya da 889 başları^[6]) Efthimios, Stephen'ın 886 yılından beri patriklikle beraber elinde tuttuğu Sinkellos görevine atanmıştır.^[1]^[7] Bu, Bizans kilise hiyerarşisinde önemli bir makamdır ve bu makamın birçok sahibi daha sonra patrik olmuşlardı.^[8]

Yeni imparatora olan yakınlığına rağmen, Efthimios'un Leon ile olan ilişkisi "sert fırtınalıydı" (S. Tougher) ve belki de bu onun neden 907 yılına kadar patrik olamadığını açıklar.^[8] Vita Euthymii ayrıca Efthimios'un imparatorla sorunlu ilişkisinde Zoi Zaucena'nın babası, Stilianos Zaucis'ın komploları üzerine birçok suçlama bulunur.^[2] Zaucis'in Efthimios ile rekabeti, Hagiografisinin ana konusudur: hükümdarlığın tüm hata ve felaketlerinden sorumlu, hırs ve komplolara sahip tam yetkili Zaucis'e karşı "Leon'un ruhunu kazanmak" için mücadele eden Efthimios. Leon'un basitçe Zaucis'un tüm teşebbüslerini takip etmediğini ancak hükümdarlığı sırasında konuların kontrolünü elinde tuttuğunu belirten S. Tougher, Zaucis'un bahsedilen baskınlığını sorgular.^[9] Efthimios ayrıca geleneksel aristokrasinin savunucusu olarak da ortaya çıkar ve Ermeni Zaucis, Arap hadım Samonas ya da patrik tacını elinden alan İtalyan Nikolaos Mistikos gibi Leon'un "yabancı" (başka deyişle Yunan olmayan ve aristokrat kökenleri olmayan Bizanslılar) danışmanlarına şüphe ile yaklaşır,^[1] muhtemelen bu Vita Euthymii isimli hagiografisinde kendini mükemmel bir aziz göstermek çabası ile rakiplerini karalamasıdır.^[2]

Leon'un Efthimios'a karşı ilk memnuniyetsizliği ilk karısı Theofano'yu desteklemesi ile ortaya çıktı ve imparatorun ilgisizliği ve uzun süredir metresi Zoi Zaucena ile olan ilişkisi nedeniyle boşanmayı düşünen karısının fikrini çeldi.^[2]^[10] Theofano'nun ölümünden sonra, Efthimios Leon'un Zoi Zaucena ile olan ikinci evliliğine kötü şöhreti yüzünden karşı çıktı, bu onun iki yıl St. Diomedes Manastırına kapatılmasına neden oldu. İki yıl sonra Zoi'nin ölümüne kadar serbest bırakılmadı.^[2]^[11] Anna isimli bir kız çocuğu dünyaya getirdiği sırada ölen Zoi'nin ardından Leon normalde kilise hukukuna uygun olmayan üçüncü evliliği erkek bir varis doğurması umuduyla Eudokia Baïana ile yaptı. Gerçekten 901 paskalyasında Basileios isimli bir oğlu oldu ancak Eudokia doğum sırasında, bebekte kısa bir süre sonra öldü.^[12] Bu bir kez daha imparator ile Efthimios arasında ihtilafa neden oldu. Vita Euthymii isimli hagiografisinde, bunun Zoi'nin ölümünün ardından akrabaları ile beraber babasının bir komplosu olduğunu iddia eder, Leon Efthimios'un ona yaklaşımı ile tövbe etti ve af diledi. İmparator, Psamathia'da ki manastırda onu tebdili kıyafet ziyaret ederken, tekrar eş aramaya başladı. Ziyaretlerinin birinde, Efthimios Eudokia'nın ölümünü önceden bilip, altı takipçisi ile beraber, Konstantinopolis'ten manastırının bir mülkünün yer aldığı ta Agathou isimli banliyöye inzivaya çekildi.^[2]

Azimle, imparator Zoe Karbonopsina isimli yeni bir metres aldı ve Eylül 905'te geleceğin VII. Konstantin Porfirogennetos'un doğumunu kutlayabildi. Çocuğun annesinin imparatorun metresi olması, önde gelen kilise liderleri ile soruna neden oldu. Patrik Nikolaos Mistikos'un yeni doğanı Aya Sofya'da vaftiz töreni yapmasının ön şartı olarak Leon, Zoe'dan ayrılması için yemin etmeye zorlandı. Efthimios'da Konstantin'in vaftiz babası olmaya zorlandı ve Ocak 906 tarihindeki törende yer aldı.^[13] Zoe'dan ayrılma yeminine rağmen, kilise hukuku açısından aforoza neden olacak bir sorun olan dördüncü evliliği ile Zoe'yu ve çocuklarını meşrulaştırmak konusunda kararlıydı. Patrik Nikolaos, başlangıçta ekonomik ayrıcalıklar karşılığı imparatorun bu çabalarını destekledi ancak kilise liderliğinin öfkeli muhalefeti, Nikolaos'a taraf değiştirmeye zorladı. Kördüğüm devam ettiği Şubat 907'de Nikolaos, imparator tarafından görevden alındı ve Efthimios yerine atandı.^[1]^[14] Vita Euthymii isimli hagiografisinde, Nikolaos'ın durumunu ve nihai görevden alınışını, General Andronikos Dukas başarısız komplosuna karışması olarak gösterir fakat diğer kaynaklar bu konunun gerçek geri planı konusunda sessizdir.^[2]

Efthimios'un kötü şöhretli inatçılığı Leon'un onu daha erken patrik yapmasını geciktirdi, Pentarşinin diğer patrikliklerinin rızalarıyla desteklenerek, imparatorluk ekonomisini hibe etmeye istekli olduğunu kanıtladı. Ancak Zoe'nin tekrarlanan çabalarına rağmen, imparatorun onunla evliliğini kilise açısından yasal olarak ve onun statüsünü imparatoriçe olarak tanımayı reddetti. Leon, evliliği için bir kefaret yapmaya zorlandı ve kimsenin bir daha asla dördüncü kez evlenmesini yasaklayan bir yasa çıkardı. Barışmanın bir sonucu olarak, 15 Mayıs 908'de Euthymius, VII. Konstantin'i ortak imparator olarak taçlandırdı.^[15] Sonraki Vakanüvisler Leon'a karşı Nikolaos Mistikos'un tarafını tutmaya meyilli olmalarına rağmen, Euthymius olumlu anarlar.^[2] Vita Euthymii isimli hagiografisinde, onun dönemi kilisedeki çatlakların iyileşmesine ve birçok önde gelen kilise adamının imparatorun dördüncü evliliği ile uzlaşmasına yardım etmiştir. Ancyra Piskoposu Gabriel'in bile, Saint Clements'in tören atkısını (omophorion) hediye ve minnettarlığının işareti olarak yolladığı söylenir.^[2]

Mayıs 912 yılında Leon'un ölümünden kısa süre önce, imparator, tekrar patrik olmak isteyen Nikolaos Mistikos ile barıştı.^[2] Kaynaklar, belirsizdir ama ölümünden kısa süre sonra ya da belki de hemen önce, Magnaura'da toplanmış bir sinod, sürgünden çağrılan Nikolaos lehine Efthimios'u görevden aldı. 5 Ağustos 917 tarihinde öldüğü to Agathou'ya sürgüne gönderildi.^[1]^[2]^[16]

Hagiografi ve yazmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Euthymius'un hagiografisi, Vita Euthymii veya Euthymius'un Yaşamı, görünüşe göre P. Karlin-Hayter'e göre 920/25 yıllarında veya D. Sophianos'a göre 932'den hemen sonra yazılmıştır. Yazarı bilinmemektedir, ancak, Shaun Tougher'ın ifadesiyle, "[VI. Leon] saltanatı döneminde saray işleri ile ilgili içeriden bir bakış açısına sahiptir" ve sonuç olarak, "I. Basileios'un ölümünden, I. Konstantinos'un ilk yıllarına kadar en zengin kaynaklardan biridir" (A. Kajdan). Bununla birlikte, Leon ve sarayının canlı bir portresini sunmasına rağmen, görgü tanığı olarak imparatorun karakterini tasvir eden anekdotlar, Euthymius'a odaklı ve Euthymius'un lehine olması nedeniyle sınırlı olması yanında bazı bölümlerin eksiktir.^[1]^[17]^[18] Hayatta kalan elyazması Berlin'de tutuldu ve II. Dünya Savaşı sırasında kayboldu, ancak Vita birkaç önemli baskıda yer alır:^[19]

C. de Boor (1888). Vita Euthymii, Ein Anecdoton zur Geschichte Leos des Weisen (Almanca). Berlin.
P. Karlin-Hayter (1955-57). "Vita St. Euthymii". Byzantion. Cilt 25/27. ss. 1-172, 747-778.
P. Karlin-Hayter (1971). Vita Euthymii Patriarchae CP: Text, translation, introduction and commentary. Bibliotheque de Byzantion. 3. Brüksel.
A. P. Kajdan (1959). Две византийские хроники X века: Псамафийская хроника — Иоанн Камениата, Взятие Фессалоники (Rusça). Moskova.
A. Alexakis (2006). Γάμοι, κηδεῖες καὶ αὐτοκρατορικὲς μεταμέλειες. Ὁ βίος τοῦ πατριάρχη Εὐθυμίου (Yunanca). Atina: Kanakis. ISBN 960-7420-91-8.

Euthymius'un kendi metinleri az sayıdadır ve göreceli olarak önemsizdir, Aziz Anne'nin tasavvuruna dayanan görüşleri ve Meryem Ana üzerine vaazlarını kapsar.^[1] Aynı dönemden Caesarea'lı Arethas da onuruna bir methiye yazdı, fakat Kajdan'a göre “geleneksel ve sadece sınırlı veri sağlar”.^[1]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Kajdan 1991, ss. 755-756.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ PmbZ, Euthymios (#21913).
^ Tougher 1997, ss. 50-51.
^ Çok muhtemel VI. Leon gerçekte Basileios'un öncülü III. Mihail'in oğludur ancak resmen ve hukuken Basileios'un oğlu olduğu tasdik edilmiştir.
^ Tougher 1997, s. 51.
^ Tougher 1997, s. 102 (note 53).
^ Tougher 1997, ss. 82, 84.
^ ^a ^b Tougher 1997, ss. 38-39.
^ Tougher 1997, ss. 102ff..
^ Tougher 1997, s. 139.
^ Tougher 1997, ss. 104, 141.
^ Tougher 1997, ss. 146-152.
^ Tougher 1997, ss. 152-156.
^ Tougher 1997, ss. 156-161.
^ Tougher 1997, ss. 161-163.
^ "I. Efthimios" Εὐθύμιος Α´ (Yunanca). Ecumenical Patriarchate of Constantinople. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2014.
^ Tougher 1997, ss. 8-10.
^ Krönung 2010, ss. 192-194.
^ Krönung 2010, ss. 194-195.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Germanis, Filippos (2014). The patriarch of Constantinople Euthymios I (907-912). Life and work. 30 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dissertation.
Kajdan, Aleksandr (1991). "Euthymios". Kajdan, Aleksandr (Ed.). The Oxford Dictionary of Byzantium. New York and Oxford: Oxford University Press. ss. 755-756. ISBN 978-0-19-504652-6.
Krönung, Bettina (2010). "Life of Euthymius, patriarch of Constantinople". Thomas, David; Mallett, Alex (Ed.). Christian-Muslim Relations: A Bibliographical History, Volume 2 (900-1050). Leiden and Boston: BRILL. ss. 192-195. ISBN 978-90-04-16976-0. 7 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2017.
Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Zielke, Beate; Pratsch, Thomas, (Ed.) (2013). "Arşivlenmiş kopya". Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt (Almanca). De Gruyter. 8 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2017.
Tougher, Shaun (1997). The Reign of Leo VI (886–912): Politics and People. Leiden: BRILL. ISBN 978-90-04-10811-0. 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2017.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bees, Nikos (1944). "Η βιογραφία του Οικουμενικού Πατριάρχου Ευθυμίου Α' αντιβαλλόμενη προς τον Βερολίνειον κώδικα Graec. fol. 55 [ = 291 ]". Praktika tes Akademias Athenon (Yunanca). Cilt 19. ss. 105-120.
Jugie, Martin (1913). "La vie et les œuvres d'Euthyme, patriarche de Constantinople". Echos d'Orient (Fransızca). Cilt XVI. ss. 385-395 & 481-492.
Sophianos, Demetrios Z. (1971). "Ὁ Βίος τοῦ Ἁγίου Εὐθυμίου (Vita Euthymii), πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως († 917) καὶ ὁ χρόνος συγγραφῆς αὐτοῦ". Epeteris Etaireias Byzantinon Spoudon (Yunanca). Cilt 38. ss. 289-296.

Önce gelen: Nikolaos Mistikos	Rum Ortodoks Patrikhanesi Patriği 907-912	Sonra gelen: Nikolaos Mistikos

[FOOTNOTEKajdan1991755-756-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Kajdan 1991, ss. 755-756.

[FOOTNOTEPmbZEuthymios_(#21913)-2] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ PmbZ, Euthymios (#21913).

[FOOTNOTETougher199750-51-3] Tougher 1997, ss. 50-51.

[4] Çok muhtemel VI. Leon gerçekte Basileios'un öncülü III. Mihail'in oğludur ancak resmen ve hukuken Basileios'un oğlu olduğu tasdik edilmiştir.

[FOOTNOTETougher199751-5] Tougher 1997, s. 51.

[FOOTNOTETougher1997102_(note_53)-6] Tougher 1997, s. 102 (note 53).

[FOOTNOTETougher199782,_84-7] Tougher 1997, ss. 82, 84.

[FOOTNOTETougher199738-39-8] Tougher 1997, ss. 38-39.

[FOOTNOTETougher1997102ff.-9] Tougher 1997, ss. 102ff..

[FOOTNOTETougher1997139-10] Tougher 1997, s. 139.

[FOOTNOTETougher1997104,_141-11] Tougher 1997, ss. 104, 141.

[FOOTNOTETougher1997146-152-12] Tougher 1997, ss. 146-152.

[FOOTNOTETougher1997152-156-13] Tougher 1997, ss. 152-156.

[FOOTNOTETougher1997156-161-14] Tougher 1997, ss. 156-161.

[FOOTNOTETougher1997161-163-15] Tougher 1997, ss. 161-163.

[EC-16] "I. Efthimios" Εὐθύμιος Α´ (Yunanca). Ecumenical Patriarchate of Constantinople. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2014.

[FOOTNOTETougher19978-10-17] Tougher 1997, ss. 8-10.

[FOOTNOTEKrönung2010192-194-18] Krönung 2010, ss. 192-194.

[FOOTNOTEKrönung2010194-195-19] Krönung 2010, ss. 194-195.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

g t d Rum Ortodoks patrikleri
Bizantion piskoposları (MS 330'a kadar)	Andreas Havari Stahis Onesimos I. Polikarpos Plutarhos Sedekion Diogenes Elefterios Feliks II. Polikarpos Atinodoros Efzoios Lavrentios Alipios Pertinaks Olimpianos I. Markos Filadelfos I. Kiriakos Kastinos I. Evgenios Titos Dometios I. Rufinos Probos I. Mitrofanis Aleksandros
Konstantinopolis başpiskoposları (MS 330–451)	Aleksandros I. Paulus Eusebius I. Makedonios Antakyalı Evdoksios Evagrios Demofilos I. Gregorios I. Maksimos Konstantinopolisli Nektarios İoannis Hrisostomos Arsakios Attikos Sisinios Nestorius Maksimianos Proklos Flavianos Anatolios
Konstantinopolis patrikleri Bizans dönemi (MS 451–1453)	Anatolios I. Gennadios Akakios Fravitas Effimios II. Makedonios I. Timoteos II. Yannis Epifanios I. Anthimos Minas Eftikios III. Yannis IV. Yannis II. Kiriakos I. Thomas I. Sergios Pirros II. Pavlos Petros II. Tomas V. Yannis I. Konstantios I. Teodoros I. Georgios III. Pavlos I. Kallinikos Kiros VI. Yannis I. Germanos Anastasios II. Konstantinos I. Nikitas IV. Pavlos Tarasios I. Nikiforos I. Theodotos I. Antonios VII. Yannis I. Methodios I. İgnatius I. Fotios I. Stefanos II. Antonios Nikolaos Mistikos I. Efthimios II. Stefanos Trifon Teofilaktos Poliefktos I. Basileios Skamandrinos III. Antonios II. Nikolaos II. Sisinios II. Sergios Efstathios Aleksios Studitos I. Mihail Kirularios Konstantinos Leyhudis VIII. Yannis Zifilinos I. Kosmas Efstratios Garidas III. Nikolaos IX. Yannis Leon Stippis II. Mihail Kurkuas II. Kosmas IV. Nikolaos II. Theodotos I. Neofitos IV. Konstantinos Lukas Krisovergis III. Mihail Khariton II. Theodosius II. Basileios II. Nikitas Leontios Dositeos II. Georgios X. Yannis IV. Mihail II. Teodoros II. Maksimos I. Manuil II. Germanos II. Methodios II. Manuil Arsenios Aftoreianos Nikeforos III. Germanos I. Yosif XI. Yannis II. Gregorios I. Athanasios XII. Yannis I. Nifon XIII. Yannis I. Gerasimos İsaias XIV. İoannis I. İsidoros I. Kallistos Filotheos Kokkinos Makarios Neilos IV. Antonios II. Kallistos Zantopulos I. Mattaios II. Eftimios II. Yosif II. Mitrofanis III. Gregorios II. Atanasios
Konstantinopolis patrikleri Osmanlı dönemi (1453–1923)	II. Gennadios II. İsidoros I. Yoasaf I. Sofronios II. Markos I. Simeon I. Dionisios I. Rafael III. Maksimos II. Nifon IV. Maksimos I. Yoakim I. Pakomios I. Theoleptos I. Yeremias I. Yoannakios II. Dionisios II. Yoasaf III. Mitrofanis II. Yeremias II. Pakomios II. Teoleptos II. Mattaios I. Gavril I. Teofanis I. Meletios II. Neofitos II. Rafael I. Kirillos II. Timoteos IV. Gregorios II. Antimos II. Kirillos III. Atanasios III. Neofitos I. Parthenios II. Partenios II. Yoannakios III. Kirillos I. Paisios III. Parthenios II. Gavril IV. Parthenios III. Dionisios Klimis III. Metodios IV. Dionisios II. Gerasimos IV. Atanasios Yakovos II. Kallinikos IV. Neofitos III. Gavril V. Neofitos Kiprianos V. Athanasios IV. Kirillos III. Kosmas III. Yeremias (III. Kallinikos) II. Paisios I. Serafim VI. Neofitos V. Kirillos (IV. Kallinikos (III)) II. Serafim III. İoannakios Samuil II. Meletios II. Teodosius II. Sofranios IV. Gavril Prokopius VII. Neofitos III. Gerasimos V. Gregorios V. Kallinikos (IV) IV. Yeremias VI. Kirillos II. Evgenios III. Anthimos Krisantos Agathangelos I. Konstantios II. Konstantios VI. Gregorios IV. Antimos V. Antimos IV. Germanos III. Meletios VI. Anthimos VII. Kirillos II. Yoakim III. Sofranios III. İoakim IV. Yoakim V. Dionisios VIII. Neofitos VII. Anthimos V. Konstantinos V. Germanos IV. Meletios
İstanbul patrikleri Türkiye dönemi (1923'ten bu yana)	VII. Gregorios VI. Konstantinos III. Basileios II. Fotios Venyamin V. Maksimos I. Atenagoras I. Demetrios I. Bartolomeos

I. Efthimios nedir?, I. Efthimios anlamı nedir?, I. Efthimios ne demektir?

I. Efthimios nedir?, I. Efthimios anlamı nedir?, I. Efthimios ne demektir?

I. Efthimios

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Hagiografi ve yazmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]