Homo floresiensis

*Homo floresiensis*
Yaşadığı dönem aralığı: 0,19-0,05 myö
Rankolabreyan-Holosen^[1]
PreЄ
Є
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
↓
Homo floresiensis; Yaşadığı dönem aralığı: 0,19-0,05 myö; Rankolabreyan-Holosen PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓
	Homo floresiensis kafatasının alçı modeli
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Mammalia
Takım:	Primates
Alt takım:	Haplorhini
İnfra takım:	Simiiformes
Familya:	Hominidae
Alt familya:	Homininae
Oymak:	Hominini
Cins:	Homo
Tür:	†H. floresiensis
İkili adlandırma
	†Homo floresiensis Brown vd., 2004
	Yeşil alan günümüz Endonezyası ve –sarı ile gösterilmiş kısım– Homo floresiensis'in yaşadığı bölge.

Homo floresiensis ya da Flores insanı (resmi olmayan Hobbit ismi de kullanılır^[2]) Pleyistosen'de Flores Adası'nda yaşamış bir arkaik insan türüdür.^[1] Bu türe ait ilk fosillerin 2003 yılında keşfedilmesi ve çok az olması nedeniyle bu insanlar hakkındaki bilgiler oldukça azdır. İlk aşamada bu insanların kretenizm hastalığına sahip olan bir Homo sapiens alt türü olduğu düşünülse de Homo erectus'un küçülmüş bir versiyonu olduğu da ortaya atılmıştır. Yeni incelemeler ışığında Homo floresiensis fosillerinin, Homo sapiens'lere ait olmadığı kesinleşmiştir.^[3]^[4]

Homo floresiensis'in en belirgin özellikleri, yetişkin fosil örneklerinin boylarının ortalama 1 metre, ağırlıklarının ise 25 kg civarında olmasıdır. Bu küçük boyutları nedeniyle popüler kültürde, J.R.R. Tolkien'in Yüzüklerin Efendisi kitabından esinlenerek Hobbit ismini almıştır. Ayrıca ateş yakabilecek düzeyde zeki olduklarına dair kanıtlar, onları oldukça tartışmalı konuma getirmiştir.

Türün iskelet kalıntılarının yanı sıra arkeolojik kazılarında taş aletler de bulunmuştur.^[2]

Fosil buluntuları[değiştir | kaynağı değiştir]

Homo floresiensis iskelet kalıntıları şimdi 60.000 ila 100.000 yıl öncesine tarihleniyor; iskelet kalıntılarının yanında ele geçen taş aletler, 50.000 ila 190.000 yıl öncesine ait arkeolojik bulgulardandı.^[1] Modern insanlar bölgeye yaklaşık 50.000 yıl önce ulaştı ve bu zamana kadar H. floresiensis'in neslinin tükendiği düşünülüyor.^[1] H. floresiensis'in, ateş kullanımı, kasaplık ve –muhtemelen Oldowan alet endüstrisine ait– taş alet yapımı gibi gelişmiş davranışlara ilişkin kanıtlar da bulunmaktadır.^[5]^[6]

Anatomi[değiştir | kaynağı değiştir]

LB1 adlı örneğin yüksekliğinin 1,06 m olduğu tahmin edilmektedir. İkinci bir iskelet olan LB8'in yüksekliği, kaval kemiği uzunluğuna dayalı olarak 1,09 olarak tahmin edilmiştir.^[7] Küçük bir vücut boyutuna ek olarak, H. floresiensis, dikkate değer ölçüde küçük bir beyin boyutuna sahipti. LB1'in beyninin, şempanzelere veya soyu tükenmiş australopitesinlere yakın olarak, 380 cm³ (23 cu inç) bir hacme sahip olduğu tahmin edilmektedir.^[8] Bacak kemikleri modern insanınkinden daha sağlamdır. Ayakları, vücudun geri kalanına göre alışılmadık şekilde düz ve uzundur.^[6]^[7]^[9] Sonuç olarak, yürürken dizlerini modern insanlardan daha fazla bükmeleri gerekirdi. Bu nedenle, yüksek adımlı bir yürüyüşe ve düşük yürüme hızına sahip oldukları düşünülüyor.^[10] Ayak parmakları ise alışılmadık bir şekle sahipti ve ayak başparmakları çok kısaydı.^[11]

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu türün kalıntılarının, hastalıklı modern insanlar mı yoksa ayrı bir tür mü oldukları yoğun araştırmalara konu olmuştur.

2007'de yayınlanan iki ortopedik çalışma, bilek kemiklerinin modern insanlardan çok şempanzeler ve Australopithecus'unkilere benzediğini bildirdi.^[12]

2008 yılında, Güney Afrikalı paleoantropolog Lee Rogers Berger ve meslektaşları, Palau Takımadaları'ndaki en eski insan kalıntılarını tanımladılar ve H. floresiensis ile birkaç paralellik kaydettiler; H. floresiensis'in sözde tanısal özelliklerinin bir H. erectus popülasyonunun, adada cüceleşmesinin bir sonucu olduğunu öne sürdüler.^[13]

2009 yılında yapılan bir kladistik analiz, H. floresiensis'in modern insan soyundan çok erken bir tarihte, H. habilis'in 1,96-1,66 milyon yıl önce evriminden kısa bir süre önce veya kısa bir süre sonra ayrıldığı sonucuna varmıştır.^[14] 2015 yılında yapılan bir Bayes analizi, Australopithecus sediba, Homo habilis ve ilkel H. erectus georgicus ile büyük benzerliği bulmuştur ve bu, H. floresiensis'in atalarının Afrika'yı H. erectus'un ortaya çıkmasından önce terk ettiği ve hatta muhtemelen bunu yapan ilk homininler olduğu olasılığını yükseltmiştir.^[15]

2016 yılında, H. floresiensis'in atası olduğu varsayılan homininlere ait fosil dişler ve kısmi bir çene keşfedildi.^[16] Mata Menge'de (Flores), Liang Bua'dan yaklaşık 74 km (46 mil) uzaklıkta bulunan bu fosiller 700.000 yıl öncesine tarihlendi.^[17]

2017 yılında yapılan bir araştırma, filogenetik analizle H. floresiensis'in Homo habilis'in kardeş bir taksonu olarak, Homo'nun erken ortaya çıkmış bir türü olduğu sonucuna varıyor.^[18]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Ebu gogo

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d Sutikna, Thomas; Tocheri, Matthew; Morwood, Michael; Saptomo, E.; Jatmiko, -; Due, Rokus Awe; Wasisto, Sri; Westaway, Kira; Aubert, Maxime; Li, Bo; Zhao, J. (1 Ocak 2016). "Revised stratigraphy and chronology for Homo floresiensis at Liang Bua in Indonesia". Faculty of Science, Medicine and Health - Papers: part A: 366-369. doi:10.1038/nature17179. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021.
^ ^a ^b Zimmer, Carl (20 Haziran 2016). "Are Hobbits Real?". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 9 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021.
^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2016.
^ "Hobbitlerin Köken Sorunu Nihayet Çözüldü". Arkeofili. 2 Mayıs 2017. 5 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2021.
^ Morwood, M. J.; Brown, P.; Jatmiko; Sutikna, T.; Wahyu Saptomo, E.; Westaway, K. E.; Awe Due, Rokus; Roberts, R. G.; Maeda, T.; Wasisto, S.; Djubiantono, T. (Kasım 2005). "Further evidence for small-bodied hominins from the Late Pleistocene of Flores, Indonesia". Nature. 437 (7061): 1012-1017. doi:10.1038/nature04022. ISSN 0028-0836.
^ ^a ^b Morwood, M. J.; Soejono, R. P.; Roberts, R. G.; Sutikna, T.; Turney, C. S. M.; Westaway, K. E.; Rink, W. J.; Zhao, J.- x.; van den Bergh, G. D.; Due, Rokus Awe; Hobbs, D. R. (Ekim 2004). "Archaeology and age of a new hominin from Flores in eastern Indonesia". Nature. 431 (7012): 1087-1091. doi:10.1038/nature02956. ISSN 0028-0836. 12 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2021.
^ ^a ^b Morwood, M. J.; Brown, P.; Jatmiko; Sutikna, T.; Wahyu Saptomo, E.; Westaway, K. E.; Awe Due, Rokus; Roberts, R. G.; Maeda, T.; Wasisto, S.; Djubiantono, T. (Ekim 2005). "Further evidence for small-bodied hominins from the Late Pleistocene of Flores, Indonesia". Nature. 437 (7061): 1012-1017. doi:10.1038/nature04022. ISSN 0028-0836.
^ Falk, D. (8 Nisan 2005). "The Brain of LB1, Homo floresiensis". Science. 308 (5719): 242-245. doi:10.1126/science.1109727. ISSN 0036-8075. 18 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2021.
^ Brown, P.; Sutikna, T.; Morwood, M. J.; Soejono, R. P.; Jatmiko; Wayhu Saptomo, E.; Awe Due, Rokus (Ekim 2004). "A new small-bodied hominin from the Late Pleistocene of Flores, Indonesia". Nature (İngilizce). 431 (7012): 1055-1061. doi:10.1038/nature02999. ISSN 1476-4687. 14 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2021.
^ Blaszczyk, Maria B.; Vaughan, Christopher L. (2007). "Re-interpreting the evidence for bipedality in Homo floresiensis". South African Journal of Science. 103 (103): 103.
^ Callaway, Ewen. "Flores 'hobbit' walked more like a clown than Frodo". New Scientist (İngilizce). 6 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2021.
^ Tocheri, M.W.; Orr, CM; Larson, SG; Sutikna, T; Jatmiko; Saptomo, EW; Due, RA; Djubiantono, T ve diğerleri. (21 Eylül 2007). ""The Primitive Wrist of Homo floresiensis and Its Implications for Hominin Evolution"" (PDF). Science. doi:10.1126/science.1147143. 23 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Haziran 2021.
^ Berger, Lee R.; Churchill, Steven E.; De Klerk, Bonita; Quinn, Rhonda L. (12 Mart 2008). "Small-Bodied Humans from Palau, Micronesia". PLoS ONE. 3 (3). doi:10.1371/journal.pone.0001780. ISSN 1932-6203. PMC 2268239 $2. PMID 18347737. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2021.
^ Argue, Debbie; et al. (July 2009). "Homo floresiensis: A cladistic analysis". Journal of Human Evolution. Online Only as of Aug 4, 09. (5): 623–639
^ Dembo, Mana; Matzke, Nicholas J.; Mooers, Arne Ø.; Collard, Mark (7 Ağustos 2015). "Bayesian analysis of a morphological supermatrix sheds light on controversial fossil hominin relationships". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 282 (1812). doi:10.1098/rspb.2015.0943. ISSN 0962-8452. PMC 4528516 $2. PMID 26202999. 11 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2021.
^ Callaway, Ewen (1 Haziran 2016). "'Hobbit' relatives found after ten-year hunt". Nature (İngilizce). 534 (7606): 164-165. doi:10.1038/534164a. ISSN 1476-4687. 29 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2021.
^ Brumm, A.; van den Bergh, G. D.; Storey, M.; Kurniawan, I.; Alloway, B. V.; Setiawan, R.; Setiyabudi, E.; Grün, R.; Moore, M. W.; Yurnaldi, D.; Puspaningrum, M. R.; Wibowo, U. P.; Insani, H.; Sutisna, I.; Westgate, J. A.; Pearce, N. J. G.; Duval, M.; Meijer, H. J. M.; Aziz, F.; Sutikna, T.; van der Kaars, S.; Flude, S.; Morwood, M. J. (8 Haziran 2016). ""Age and context of the oldest known hominin fossils from Flores"" (PDF). Nature. s. 249-253. 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Haziran 2021.
^ Argue, Debbie; Groves, Colin P.; Lee, Michael S.Y.; Jungers, William L. (Haziran 2017). "The affinities of Homo floresiensis based on phylogenetic analyses of cranial, dental, and postcranial characters". Journal of Human Evolution. 107: 107-133. doi:10.1016/j.jhevol.2017.02.006. ISSN 0047-2484. 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2021.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Homo floresiensis ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Vikitür'de Homo floresiensis ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
"Another diagnosis for a hobbit". 3 Temmuz 2007. 18 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından (online) arşivlendi.
"The Liang Bua report". 10 Ağustos 2007. 18 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından (online) arşivlendi.
"The forelimb and hindlimb remains from Liang Bua cave". 18 Aralık 2008. 27 Aralık 2008 tarihinde kaynağından (online) arşivlendi.
"Hominin remains from Mata Menge, Flores". 8 Haziran 2016. 13 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (online) arşivlendi.
Scientific American Interview with Professor Brown 12 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 27 October 2004
National Geographic News article on H. floresiensis 30 Ekim 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Homo floresiensis 24 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - The Smithsonian Institution's Human Origins Program
Obendorf, Peter; Oxnard, Charles E.; Kefford, Ben J. (5 Mart 2008). "Were Homo floresiensis just a population of myxoedematous endemic cretin Homo sapiens?". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. –1 (–1): -1. 5 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. Blog commentary on the Obendorf paper.
Washington University in St. Louis 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Virtual Endocasts of the "Hobbit" – Electronic Radiology Laboratory
Nova's Alien from Earth documentary website, complete program available through Watch Online feature 27 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Hobbits in the Haystack: Homo floresiensis and Human Evolutions – Turkhana Basin Institute presentment at the Seventh Stony Brook Human Evolution Symposium 26 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Human Timeline (Interactive) 17 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Smithsonian, National Museum of Natural History (Ağustos 2016).

[:1-1] Sutikna, Thomas; Tocheri, Matthew; Morwood, Michael; Saptomo, E.; Jatmiko, -; Due, Rokus Awe; Wasisto, Sri; Westaway, Kira; Aubert, Maxime; Li, Bo; Zhao, J. (1 Ocak 2016). "Revised stratigraphy and chronology for Homo floresiensis at Liang Bua in Indonesia". Faculty of Science, Medicine and Health - Papers: part A: 366-369. doi:10.1038/nature17179. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021.

[:0-2] Zimmer, Carl (20 Haziran 2016). "Are Hobbits Real?". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 9 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021.

[3] "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2016.

[4] "Hobbitlerin Köken Sorunu Nihayet Çözüldü". Arkeofili. 2 Mayıs 2017. 5 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2021.

[5] Morwood, M. J.; Brown, P.; Jatmiko; Sutikna, T.; Wahyu Saptomo, E.; Westaway, K. E.; Awe Due, Rokus; Roberts, R. G.; Maeda, T.; Wasisto, S.; Djubiantono, T. (Kasım 2005). "Further evidence for small-bodied hominins from the Late Pleistocene of Flores, Indonesia". Nature. 437 (7061): 1012-1017. doi:10.1038/nature04022. ISSN 0028-0836.

[:2-6] Morwood, M. J.; Soejono, R. P.; Roberts, R. G.; Sutikna, T.; Turney, C. S. M.; Westaway, K. E.; Rink, W. J.; Zhao, J.- x.; van den Bergh, G. D.; Due, Rokus Awe; Hobbs, D. R. (Ekim 2004). "Archaeology and age of a new hominin from Flores in eastern Indonesia". Nature. 431 (7012): 1087-1091. doi:10.1038/nature02956. ISSN 0028-0836. 12 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2021.

[:3-7] Morwood, M. J.; Brown, P.; Jatmiko; Sutikna, T.; Wahyu Saptomo, E.; Westaway, K. E.; Awe Due, Rokus; Roberts, R. G.; Maeda, T.; Wasisto, S.; Djubiantono, T. (Ekim 2005). "Further evidence for small-bodied hominins from the Late Pleistocene of Flores, Indonesia". Nature. 437 (7061): 1012-1017. doi:10.1038/nature04022. ISSN 0028-0836.

[8] Falk, D. (8 Nisan 2005). "The Brain of LB1, Homo floresiensis". Science. 308 (5719): 242-245. doi:10.1126/science.1109727. ISSN 0036-8075. 18 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2021.

[9] Brown, P.; Sutikna, T.; Morwood, M. J.; Soejono, R. P.; Jatmiko; Wayhu Saptomo, E.; Awe Due, Rokus (Ekim 2004). "A new small-bodied hominin from the Late Pleistocene of Flores, Indonesia". Nature (İngilizce). 431 (7012): 1055-1061. doi:10.1038/nature02999. ISSN 1476-4687. 14 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2021.

[10] Blaszczyk, Maria B.; Vaughan, Christopher L. (2007). "Re-interpreting the evidence for bipedality in Homo floresiensis". South African Journal of Science. 103 (103): 103.

[11] Callaway, Ewen. "Flores 'hobbit' walked more like a clown than Frodo". New Scientist (İngilizce). 6 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2021.

[:sc-12] Tocheri, M.W.; Orr, CM; Larson, SG; Sutikna, T; Jatmiko; Saptomo, EW; Due, RA; Djubiantono, T ve diğerleri. (21 Eylül 2007). ""The Primitive Wrist of Homo floresiensis and Its Implications for Hominin Evolution"" (PDF). Science. doi:10.1126/science.1147143. 23 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Haziran 2021.

[13] Berger, Lee R.; Churchill, Steven E.; De Klerk, Bonita; Quinn, Rhonda L. (12 Mart 2008). "Small-Bodied Humans from Palau, Micronesia". PLoS ONE. 3 (3). doi:10.1371/journal.pone.0001780. ISSN 1932-6203. PMC 2268239 $2. PMID 18347737. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2021.

[14] Argue, Debbie; et al. (July 2009). "Homo floresiensis: A cladistic analysis". Journal of Human Evolution. Online Only as of Aug 4, 09. (5): 623–639

[15] Dembo, Mana; Matzke, Nicholas J.; Mooers, Arne Ø.; Collard, Mark (7 Ağustos 2015). "Bayesian analysis of a morphological supermatrix sheds light on controversial fossil hominin relationships". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 282 (1812). doi:10.1098/rspb.2015.0943. ISSN 0962-8452. PMC 4528516 $2. PMID 26202999. 11 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2021.

[16] Callaway, Ewen (1 Haziran 2016). "'Hobbit' relatives found after ten-year hunt". Nature (İngilizce). 534 (7606): 164-165. doi:10.1038/534164a. ISSN 1476-4687. 29 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2021.

[17] Brumm, A.; van den Bergh, G. D.; Storey, M.; Kurniawan, I.; Alloway, B. V.; Setiawan, R.; Setiyabudi, E.; Grün, R.; Moore, M. W.; Yurnaldi, D.; Puspaningrum, M. R.; Wibowo, U. P.; Insani, H.; Sutisna, I.; Westgate, J. A.; Pearce, N. J. G.; Duval, M.; Meijer, H. J. M.; Aziz, F.; Sutikna, T.; van der Kaars, S.; Flude, S.; Morwood, M. J. (8 Haziran 2016). ""Age and context of the oldest known hominin fossils from Flores"" (PDF). Nature. s. 249-253. 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Haziran 2021.

[18] Argue, Debbie; Groves, Colin P.; Lee, Michael S.Y.; Jungers, William L. (Haziran 2017). "The affinities of Homo floresiensis based on phylogenetic analyses of cranial, dental, and postcranial characters". Journal of Human Evolution. 107: 107-133. doi:10.1016/j.jhevol.2017.02.006. ISSN 0047-2484. 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

g t d İnsanın evrimi konuları
İnsan evrimi zaman çizelgesi
Hominini	Sahelanthropus tchadensis · Orrorin tugenensis · Ardipithecus · Kenyanthropus platyops
Australopitesinler	Australopithecus: Australopithecus anamensis · Australopithecus afarensis · Australopithecus bahrelghazali · Australopithecus africanus · Australopithecus garhi · Australopithecus sediba Paranthropus: Paranthropus aethiopicus · Paranthropus boisei · Paranthropus robustus
İnsanlar ve erken insanlar	Homo: Homo gautengensis · Homo habilis · Homo rudolfensis · Homo georgicus · Homo ergaster · Homo erectus (Cava Adamı · Lantiyen Adamı · Meganthropus · Pekin Adamı · Nankin insanı · Wuşan Adamı · Yuanmou Adamı · Solo Adamı) · Homo naledi · Homo cepranensis · Homo antecessor · Homo heidelbergensis · Denisova insanı · Neandertal insanı · Homo rhodesiensis · Homo floresiensis · Arkaik Homo sapiens · Anatomik modern insan (Homo sapiens idaltu · Homo sapiens sapiens)
Başlıklar: İnsan evrimi zaman çizelgesi · İnsan evriminin fosil listesi · İnsanın evrimsel genetiği Modeller: Afrika'dan Çıkış modeli · Çoklu Bölge modeli

Homo floresiensis nedir?, Homo floresiensis anlamı nedir?, Homo floresiensis ne demektir?