Cengiz Yıldırım
Azerbaycan Asker ve Donanma İşleri Halk Komiseri
Görev süresi 28 Nisan 1920 - Haziran 1920
Yerine geldiği	Yeni makam
Yerine gelen	Alihaydar Karayev
Kişisel bilgiler
Doğum	Cengiz Yıldırım oğlu Sultanov 10 Temmuz 1890(1890-07-10) Kubadlı, Azerbaycan, Rus İmparatorluğu
Ölüm	10 Ocak 1937 (46 yaşında) Moskova, Sovyetler Birliği
Partisi	Azerbaycan Komünist Partisi

Cengiz Yıldırım oğlu Sultanov (Azerice: Çingiz İldırım oğlu Sultanov) (1890–1937) daha çok Cengiz Yıldırım olarak bilinir. Sovyet Kürdü Bolşevik devrimci, mucit ve Kızıl Ordu'nun Azerbaycan'ı İşgali sonrası ilk Azerbaycan Asker ve Donanma İşleri Halk Komiseri (savunma bakanı).^[1]

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kubadlı'de bir toprak ağasının ailesinde 10 Temmuz 1890 günü Elizavetpol Guberniyası (modern Azerbaycan) Zangezur Uyezdinde doğmuştur. Babası tarafından kurulmuş yerel bir okulda eğitim görmüştür, Ortaöğretimine önce Şuşa'da devam etmiş sonra Vladikavkaz'da tamamlamıştır. Sonra Sankt Peterburg Politeknik Üniversitesi'ne madencilik konusunda eğitim almak üzere kabul edildi. Öğrenciyken babasını kaybetti, hayatını devam ettirebilmek için çalışmak zorunda kaldı. 1916 yılında, Metalurji mühendisliği ihtisası ile üniversiteden mezun oldu ve Ayvaz fabrikasında iş buldu. Rusya'nın Şubat Devrimi sonrası halk protestolarına katıldı, 3 Nisan 1917 günü Sankt-Peterburg tren istasyonunda Finlandiya'dan dönen Vladimir Lenin'in katıldığı toplantıda bulundu. Lenin'in konuşmasından etkilendi, Yıldırım kendisini komünist harekete adamaya karar verdi.^[1]

Siyasi Kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bolşeviklere katılınca, Yıldırım, Azerbaycan'ın bölgelerinde Bolşevik hükûmetleri savunmak için sonradan Yıldırımiyye olarak anılacak Müslüman İşçi Kızıl Ordu kurulmasını önerdi. İlk Yıldırımiyye Petrograd (Sankt-Peterburg) ve Şimal'de Haziran 1918 tarihinde kuruldu. Aynı yıl Rus İç Savaşı sırasında Astrahan'da Beyaz Ordu'ya karşı 2.000 Azeriden oluşan Yıldırımiyye ordusu savaştı fakat Ermeni Taşnaklar Bolşeviklerin yanında Mart Olaylarında Azerilere kıyım yapınca, Bolşevikler Azeriler arasında desteklerini kaybetmiş ve ordu kısa süre sonra dağılmıştır.

1919 yılında Şuşa geri döndü ve Komünizm propagandasına devam etti. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığı süresince, Bolşevik olmasına rağmen, Azerbaycan Donanması komutan yardımcısı ve Müsavat yönetimindeki limanın şefi olarak hizmet etti.^[1] Aynı yıl, Rusya'ya yapılan petrol sevkiyatını ele almak için özel bir donanma seferi düzenledi.^[2]

27 Nisan günü, 11. Kızıl Ordu Bakü'yü işgal ettiği zaman, Yıldırım ASC hükûmetinin devrilmesinde önemli rol oynadı. Bir grup asker ile Bakü Deniz Harp Okulu'na girip, askeri öğrencilerin silahlarını bıraktırdı. Ertesi gün Bayil'i ele geçirip, tersanenin tamamını kontrol altına aldı. Aralarında çok iyi tanınana Rahim Huseynov, Dadaş Bünyadzade ve Gasim Ismayilov'un da bulunduğu Bayil'de bulunan tüm mahkûmları serbest bıraktı. Bakü'nün merkezi ele geçirilince, Yıldırım liderliğindeki Bolşevikler Azerbaycan Millî Meclisi'ni toplarla çevirip, Müsavat hükûmetine ültimatom verdiler. 28 Nisan 1920 gününü erken saatlerinde, Meclis'teki tartışmalardan sonra, hükûmet Bolşeviklerin şartlarını kabul edip, ASC'yi sona erdirdiler.^[1] Azerbaycan'da komünist yönetimin kurulmasıyla, Cengiz Yıldırım Azerbaycan Asker ve Donanma İşleri Halk Komiseri olarak atandı.^[2]

Sonraki yıllar[değiştir | kaynağı değiştir]

1924 yılında, Yıldırım, devlet yollarından sorumlu komiser olarak çalıştı, daha sonra SSCB'nin başka yerlerinde de kullanılacak Azerbaycan'da yol inşaatlarında yenilikçi fikirler sundu. SSCB'de ilk Demiryolu elektrifikasyon sistemini Bakü-Sabunçi güzergahında inşa etti.^[2] 407 km uzunluğundaki Bakü-Culfa demiryolu inşaatının en iyi ve en çok bilinen projesidir.^[1]

1924-1928 yılları arası, Yıldırım Yüksek Tarım Konseyi Başkan yardımcısı olarak çalıştı. Burada görev yaptığı sürede, Azerbaycan'da elektrifikasyon projelerini başlattı. 19 elektrik istasyonu (1500 hp) 1924-1927 yılları arasında inşa edildi. Bu Azerbaycan'ın üretim yeteneğini artırdı ve 1927 senesinde çelik üretim bölümü, Lieutenant Schmidt (modern Sattarkhan) Fabrikasında kuruldu. 1925 yılında Azeri petrol yataklarında bulunan delme makinalarının %65'i elektrik gücü ile çalışır hale geldi.^[1]

1929 yılında, Magnitogorsk Iron and Steel Works inşaatının proje yöneticisi olarak atanmıştır ve 1934'ten itibaren Sovyet Metalurji merkezlerinden biri olan Kryvyi Rih tesisinin inşaatını yönetti.^[1] Bu inşaatların tavan yaptığı bu dönem sırasında, Magnitogorsk'da bulunan bir fabrikanın inşaatı için gerekli malzemelerin yüklemelerini düzenlemesi için Amerika Birleşik Devletleri'ne gönderildi.^[3]

Tutuklanması ve idamı[değiştir | kaynağı değiştir]

7 Temmuz 1937 tarihinde NKVD tarafından tutuklandı ve karşı devrim komplosu kurmakla suçlandı. Dnipro, Bakü ve Moskova'da tutuklu kaldı. Moskova'da yüksek güvenlikli Lefortovo Cezaevi'nde tutuldu daha sonra siyasi tutuklular için kötü namı olan ıssız bir yere Sukhanovka'ya gönderildi. NKVD tarafından ölümle cezalandırıldı ve ailesine 10 yıl dış dünya ile haberleşmesine izin verilmeden hapis cezası aldığı bildirildi. 1937 yazında Kurşuna dizilerek infaz edildi.^[3]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]