Memmed Memmediyarov Məmməd Məmmədyarov
Doğum	1875 Maştağa, Bakü
Ölüm	1933
Diğer ad(lar)ı	Məmməd Məmmədqulu oğlu Məmmədyarov

Memmed Memmediyarov (Məmməd Məmmədqulu oğlu Məmmədyarov) – Azerbaycan'da Sovyet hakimiyetinin tesisi için uğraşmış; Azeri devrimci, devlet adamı, muhalif politikacı.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

1875 yılında Bakü'ye bağlı Maştağa kasabasında dünyaya geldi. 1902'de Komünist Parti'ye üye oldu. 1903 yılının Temmuz ayında vuku bulan genel grevin örgütlenmesinde öne çıkan isimlerden birisiydi. 1906'da Petrol Sanayi işçileri Birliği'nde yönetimine dahil oldu. 1917'de kuruluan Bakü Komünü'nün üyelerinden olup, S.Martikyan, M.Plşakov, A.Baqdasarov'la birlikte Kızıl Muhafızlar'ın oluşturulmasında aktif rol aldı.

Hakkında yazılı bilgi bulmak epey zor olsa da, 1958 tarihli "Azerbaycan Komünist Partisinin Tarihi" adlı kitabın I. cildinde onun Mart Olayları esnasındaki rolü hakkında şu bilgiler bulunmaktadır: Çatışmalar esnasında M. Memmediyarov, Mikoyan... diğer bolşeviklerle birlikte, Sovyet taraftarlarının en önde gelenlerinden birisiydi. Müsavatçılarla yapılan çatışmalarda, A.Mikoyan ve M.Memmediyarov'un önderliğindeki Kızıl Muhafız birlikleri oldukça göze çarpmaktaydı.

Bakü'de sivil halka karşı yapılan kıyım esnasında, Azerbaycan milli kuvvetlerinin "İsmaliyye" binasında bulunan karargahına saldıran gruplardan birine Memmedi yarov'un kumanda ettiği bildirilmektedir. Olaylardaki rolü ile ilgili olarak kendisi şunları yazmıştı: 1918 Mart Olayları yaşanırken, Kızıl Muhafızlar sayıca daha azdı. Olaylı günlerde, Maştağa mollaları camilerde bolşeviklere karşı "cihat" ilan ediyorlar, dindarların düşmanı olan bolşevikleri öldürmenin günah olmadığını söylüyorlardı. "Kim bolşevik Memmedyarov'u öldürürse cennete girecek" diye propaganda yapıyorlardı. Sonrasında Aziz isimli bir şahsın önderliğinde bir grup, evimi ablukaya aldı ve beni hapishaneye attılar^[1]

Sonradan hapishaneden kaçarak Bakü'ye gelmiş ve Stepan Şaumyan'ın yönetimindeki Bakü Komünü'e dahil olmuştur. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti (AHC) ilan edildikten sonra, Gence'de bolşeviklerin safında çatışmalara katıldı. Bu dönemle ilgili Memmediyarov şunları söylemektedir "Birliklerimiz, Korganov yoldaşın komutası altında Kürdemir cephesinde bulunmaktaydı. Merkez Komitenin kararıyla, Sultan Aliyev, Mahmut Ağayev, Hanife Hüseynov gibi kişilerin bulunduğu bir grupla birlikte Kürdemir bölgesine gönderildik. Köylerde Sovyet sempazinlarını örgütleyip, Kızıl Ordu için asker topladık. Faaliyetlerimiz bir ay boyunca devam etti."^[2] Bakü parti konferansında alınan karar uyarınca, 28 Temmuz 1918 tarihinde Bakü Halk Komiserleri Sovyeti 1883 - 1892 yılları arasında doğan tüm vatandaşların askere çağrılması konusundaki kararı deklare etti. Bu emrin Müslüman nüfus arasında hayata geçirilmesinde Memmədiyarov'un katkısı büyük oldu.

Osmanlı kuvvetleriyle iş birliği yapan AHC birliklerinin, Bolşeviklerin egemenliğindeki bölgelere sıklıkla gerçekleştirdikleri saldırılara karşı mücadele etti. Konuyla ilgili olarak şunları kaleme almıştır "Cephede zor zurumdaydık. İki ay önce Bakü'den çıkarken sahip olduğumuz on beş bin kişilk ordudan sadece, Bileceri siperlerinde toplam beş yüz askerimiz kalmıştı. Bunun yanı sıra, Grigori Petrov'un 200 kişilik çetesi, bizimle birlikte savaşmaktaydı. Mücadeleyi sürdürmek artık mümkün değildi. Zira düşman her taraftan Bakü üzerine yürüyordu. Kafkas İslam Ordusu, Vahşi Tümen'e (Дикая дивизия) bağlı birlikler, yerel bey ağalara bağlı silahlı eşkıya çeteleri; tüm bunlar şehir üzerine geliyordu". Ele geçirilip, hapsedilmesiyle ilgili olarak da şunları söylemişti "Caparidze yoldaş, Maştağa'ya gidip ailemi ve gerekli evrakları alarak Astrahan'a yola koyulmam yolunda tavsiyede bulundu. Osmanlı kuvvetleri Maştağa'da konuşlanmıştı. Koçu Aziz ve avanesi mollalar Osmanlılarla iş birliği içindeydiler. Karargaha gderek benim Maştağa'da olduğumu ihbar ettiler. Beni tutukladılar ve Osmanlı komutanının yanına getirdiler. Komutan hiçbir şey sormadan bana 75 değnek vurulmasını emretti. Hapisliğimin üçüncü gecesinde beni tuttukları mahzene on altı Rus bolşevik yoldaşımı daha getirdiler, fakat bu kişiler burada çok kalmadılar. Kısa bir süre sonra götürüldükleri gördüm. Akabinde de silah sesleri duyuldu ...yoldaşlarımızdan coğu işkenceye dayanamayıp sopa darbeleriyle öldürüldüler. Sultan Aliyev kan kaybından öldü. Nizami Settaroğlu, Hacı Ali Mehmetoğlu, Feremez Hamzaoğlu, Ağaverdi ve birçokları açlıktan ve dayaktan öldüler".

Memmədiyarov sonrasında tutuklu olarak Gence'ye gönderidi ve burada çeşitli işlerde çalıştırıldı. Hapisten kaçmayı başararak Bakü'ye geldi ve burada devrimci faaliyetlere devam etti. 1920 yılının başlarından itibaren Balahanı'da milli hükûmet aleyhine çalışmalara başladı. İşçileri örgütleyerek çeşitli provakatif eylemleri hayata geçirmeye gayret etti. Bakü XI ordu tarafından işgal edildikten sonra, Komutan Ostrovski'nin emriyle, Kızıl Orduya karşı direnişin güçlü olduğu Muştağa'ya, bu direnişi yok etmek üzere gönderildi. Direniş imha edildikten sonra kendisini ihbar edip hapse attıranları öldürerek intikamını aldı.

Sovyetler Birliği iktidarında çeşitli görevlerde çalıştı ve 1933 yılında eceliyle öldü.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]