Himmet Partisi

Himmet Partisi
*Hümmət Partiyası*
Himmet Partisi; Hümmət Partiyası
Kurucu	Mehmed Emin Resulzade; Sultan Mecid Efendiyev; Mir Esadulla Ahundov; Mir Hasan Mövsümov; Mammadhasan Hacınski
Merkezi Komite Başkanı	Mehmed Emin Resulzade (1904-1907) Neriman Nerimanov (1917-1920)
Fraksiyon lideri	Samet Ağa Ağamalıoğlu
Slogan(lar)	Erlerin himmeti, dağları yıkar! ;
Kuruluş tarihi	Ekim 1904
Kapanış tarihi	20 Şubat 1920 (Sol Himmet); 28 Nisan 1920 (Sağ Himmet)
Birleşme	Adalet Fırkası(1920)
Bölünme	Müsavat Partisi (1911)
Önceli	Azerbaycan Genç Devrimciler Derneği
Ardılı	İctimaiyyun-Amiyyun (1907); Azerbaycan Komünist Partisi (1920);
Gazete(ler)	Himmet (Ocak 1905'e kadar) Davet Koç (1906) Tekamül (1906-1907) Yoldaş (1907)
İdeoloji	Sosyal demokrasi
Siyasi pozisyon	Aşırı sol
Ulusal üyelik	Sosyalistler fraksiyonu (1918-1920) Himmet fraksiyonu (1918-1920); ;
ADC Parlamentosu	8 / 120

Himmet Partisi, Himmet Sosyal-Demokrat Müslüman Teşkilatı veya kısaca Himmet (Azerice: Hümmət), Azerbaycan'ın ve tüm İslam Dünyasının^{[kaynak belirtilmeli]} ilk sosyal demokrat nitelikteki siyasi partisi.^[1] Sol kanadı 1920 yılında Bakü'deki komünist Adalet Fırkasıyla birleşerek, Azerbaycan Komünist Partisi'ni kurdu.^[2] Himmet Gazetesi adında yayın organları vardı.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

1905-1907[değiştir | kaynağı değiştir]

1904’te gerçekleştirilen Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi II. Kongresinde, partinin Bakü Komitesi ile işbirliğine giden, büyük çoğunluğu Azerbaycanlı olan Himmet (“İrade-çaba-iş birliği”) adında bir teşkilat oluşturulmuştu. Teşkilatın amacı Müslüman işçileri cezbetmekti. Himmet, milliyet ya da etnik köken temelinde değil, ancak bölgesel temelde parti kolu oluşturabileceğini söyleyen Bolşeviklerin altın kuralına istisna teşkil eden bir örgütlenme olmuştur.

Partinin ilk kurucuları Mehmed Emin Resulzade, Sultanmecid Efendiyev, Mir Esadullah Mirkasımov,Mir Hasan Mövsumov ve Memmedhasan Hacınski olmuştur. Daha sonra partiye Meşedi Azizbeyov, Prokofi Apresianoviç Çaparidze, İsa Bey Aşurbeyov, Karabey Karabeyov, Mammadbağır Ahundov, Ahmet Ağaoğlu ve Neriman Nerimanov gibi isimler katılmıştır.

Partinin başkanlığına ilk önce Mehmed Emin Resulzade seçilmiştir. Mehmed Emin Resulzade'nin yönetimi sırasında, 1904-1905 yıllarında, Azerbaycan'ın ilk yasa dışı komünist gazetesi olan Himmet Gazetesi yayımlandı. Gazete ilk sayısından itibaren Azerbaycan'da ve İran'da sosyal demokrat örgütler kurmayı amaçlayan ajitasyon çalışması yapmaya başladı.^[3]

Himmet’in RSDİP bağları mevcuttu. Parti kâğıt üstünde RSDİP'nin Bakü Komitesi şubesi gibi görünse de, liderlerinin belli bir bölümünün Bolşevik olmaması sebebiyle, örgüt RSDİP’den kısmen özerktir.

1907 sürgünü sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya’da 1905-1907 devriminin patlak vermesiyle, Himmet Çar Rejimi tarafından bastırılır. Bu dönemin ardından Transkafkasya’da geriye çok az parti üyesi ve destekçisi kalır.

1917-1920 tarihleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Himmet Partisi, Şubat Devrimi’ni takiben, Nisan 1917’de Meşedi Azizbeyov ve Neriman Nerimanov önderliğinde yeniden dirilir. Neriman Nerimanov başkanlığı üstlenir, partinin üst konumlarına Meşedi Azizbeyov, Dadaş Bünyatzade, Möhsün İsrafilbeyov ve Hamit Sultanov gibi devrimciler getirilir.

Kimi kaynaklar, Himmet Partisi'nin bolşevik taraftarı bazı üyelerinin, Mart Olayları olarak da bilinen katliama, Bakü Sovyet güçleri tarafında katıldıklarını iddia etmekte,^[4]^[5] kimi kaynaklar ise bunun aksini iddia etmektedir.^[6]

Temmuz 1917 tarihinde Himmet Partisi sol ve sağ kanada parçalandı. Sol Himmet Bolşeviklerle sık işbirliğinde, sağ Himmet ise menşeviklerle işbirliğindeydi.

Sağ Himmet[değiştir | kaynağı değiştir]

1918'den 1920 yılına kadar, Himmet Partisi Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Parlamentosu'nda 5 milletvekili ile Himmet Fraksiyonunu oluşturarak temsil edildi. Daha sonra 3 milletvekilinin katılımıyla sandalye sayısı 8'e yükseldi. Himmet Fraksiyonu ve Halkçı Partisinin dahil olduğu Müslüman Sosyalist Bloğu Sosyalistler Fraksiyonunu oluşturmuştur.

Hem Himmet Fraksiyonuna hem Sosyalistler Fraksiyonuna Başkanlığı Himmet Partisi üyesi Samet Ağa Ağaoğlu yapmaktaydı.

Himmet Partisi üyesi Ekber Ağa Şeyhülislamov 1. Hoyski hükûmetinde Tarım ve Emek Bakanı olmuştur.

2. Yusufbeyli hükûmetinde Himmet Partisinin dahil olduğu Sosyalistler Fraksiyonu üyeleri Ahmed Bey Pepinov Emek ve Tarım Bakanı, Camo Bey Hacınski ise Posta ve Telegraf Bakanı olarak görev aldılar.

Birleşme[değiştir | kaynağı değiştir]

Nisan 1918 tarihinde Sol ve Sağ Himmet ortak konferans düzenleyerek 11 kişiden (Mirza Davud Hüseynov, Alihaydar Karayev ve başkaları Sol Himmeti temsilen) ibaret ortak Merkezi Komite oluşturdu. Buna rağmen Yaz 1919 tarihinde Sol Himmet bolşeviklerin Bakü Komitesinin Rusya Komünist Partisine birleşme isteğini olumlu yaklaşmış, bunun üzerine Sağ Himmet bütün Himmet Partisinden ayrıldı.

Sol Himmet[değiştir | kaynağı değiştir]

Sol Himmet 11-12 Şubat 1920 tarihinde, Adalet Fırkası, Çiftçi Partisi ve Bakü Bolşevikleri ile birleşerek Azerbaycan Komünist Partisi'ni kurma kararı aldı, 11-12 Şubat 1920 tarihinde Azerbaycan Komünist Partisinin 1. Kurultayı düzenlenmiş ve Mirza Davud Hüseynovun liderliğinde birleşerek kurulma gerçekleşmiştir.

Merkezi Komite Başkanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Merkezi Komite Başkanı		Görev Başlangıcı	Görev Bitişi
1..	Mehmed Emin Resulzade	1904	1907
Himmet Partisi 1907-1917 yıllarında de-fakto kapalı kaldı.
2.	Neriman Nerimanov	3 Mart 1917	11 Haziran 1918
3.	Behbud Ağa Şahtahtınski	11 Haziran 1918	Eylül 1918
4.	Mirza Davud Hüseynov	1919	11 Şubat 1920

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Himmet (gazete)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Peyman Daylemi. "İran Gilan Sovyet Cumhuriyeti". 17 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2015.

^ И.С. Багирова. Политические партии и организации Азербайджана в начале ХХ века. - Баку, 1997, s.30
^ "The seeds of national liberation". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2015.
^ A. M. Agahi Rasprostranenie idei Marksizma-Leninizma v Irane. -(Bakû: 1961), s. 24-6.
^ Ariel Cohen, "Russian Imperialism: Development and Crisis", Praeger/Greenwood 1996, p. 73, ISBN 0-275-96481-7
^ Firuz Kazemzadeh. "Struggle for Transcaucasia: 1917-1921", New York Philosophical Library, 1951
^ Жизнь Национальностей, No. 25 (33), 6 July 1919 as cited in Firuz Kazemzadeh, open citation, p. 74.

[1] И.С. Багирова. Политические партии и организации Азербайджана в начале ХХ века. - Баку, 1997, s.30

[2] "The seeds of national liberation". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2015.

[3] A. M. Agahi Rasprostranenie idei Marksizma-Leninizma v Irane. -(Bakû: 1961), s. 24-6.

[4] Ariel Cohen, "Russian Imperialism: Development and Crisis", Praeger/Greenwood 1996, p. 73, ISBN 0-275-96481-7

[5] Firuz Kazemzadeh. "Struggle for Transcaucasia: 1917-1921", New York Philosophical Library, 1951

[6] Жизнь Национальностей, No. 25 (33), 6 July 1919 as cited in Firuz Kazemzadeh, open citation, p. 74.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

g t d Azerbaycan'daki siyasi partiler
Mecliste temsil edilen	Yeni Azerbaycan Partisi (69) Vatandaş Dayanışması Partisi (3) Ana Vatan Partisi (1) Azerbaycan Demokratik Maarifçilik Partisi (1) Bütün Azerbaycan Halk Cephesi Partisi (1) Büyük Kuruluş Partisi (1) Cumhuriyetçi Alternatif Partisi (1) Demokratik Islahatlar Partisi (1) Millî Cephe Partisi (1) Vahdet Partisi (1)
Diğer	Adalet Partisi Ak Partisi Azatlık Partisi Azerbaycan Demokrat Partisi Azerbaycan Halk Partisi Azerbaycan Halk Cephesi Partisi Azerbaycan Millî İstiklâl Partisi Azerbaycan Ümit Partisi Büyük Azerbaycan Partisi Gelecek Azerbaycan Partisi Hak Adalet Partisi Klasik Halk Cephesi Partisi Millî Diriliş Hareketi Partisi Muasır Müsavat Partisi Müsavat Partisi Yeni Zaman Partisi
Resmî kayıtsız	Azerbaycan Demokratik İstiklâl Partisi Azerbaycan Demokrasi ve Refah Partisi Azerbaycan Sosyalist Partisi
Kapatıldı	Aydınlar Partisi Azat Demokratlar Partisi Azerbaycan Azat Cumhuriyetçiler Partisi Azerbaycan Cumhuriyetçiler Partisi Azerbaycan Demokratik Girişimciler Partisi Azerbaycan Halk Demokratik Partisi Azerbaycan Köylü Partisi Azerbaycan Komünist Partisi Azerbaycan Millî Devletçilik Partisi Azerbaycan Liberal Partisi Azerbaycan Liberal Demokrat Partisi Azerbaycan Millî Demokrat Partisi Azerbaycan Millî Hareket Partisi Azerbaycan Mübarizleri Partisi Azerbaycan Namına İttifak Partisi Azerbaycan Sosyal Demokrat Partisi Azerbaycan Sosyal Refah Partisi Azerbaycan Tekâmül Partisi Azerbaycan Terakki Partisi Azerbaycan Vahit Komünist Partisi Azerbaycan Vatanseverler Partisi Azerbaycan Yurttaş Partisi Azerbaycan Yükseliş Partisi Azerbaycan İslam Partisi Bağımsız Azerbaycan Partisi Bağımsız Halk Partisi Bozkurt Partisi Cumhuriyet Halk Partisi Korkut Partisi Millî-Demokrat İdrak Partisi Millî Dayanışma Partisi Millî Kongre Partisi Millî Kurtuluş Partisi Millî Vahdet Partisi Sosyal Adalet Partisi Vahit Azerbaycan Millî Birlik Partisi Vahit Azerbaycan Partisi Vatandaş Birliği Partisi Vatandaş ve İnkişaf Partisi Yeni Yol Partisi
20. yüzyıl	Adalet Çiftçi Difai Ehrar Geyrat Halkçı Himmet İctimaiyyun-Amiyyun İttifak İttifaki-Müslimin İttihad Kafkasya İttihad ve Terakki Fırkası Mücahidin Müdafaa Müsavat Rusya'da müslümanlık Türk Ademi-Merkeziyyet Fırkası
Azerbaycan'ın devlet yapısı

Himmet Partisi nedir?, Himmet Partisi anlamı nedir?, Himmet Partisi ne demektir?