Caterina Sforza
Lorenzo di Credi tarafından yapılan portresi
Forli ve İmola hükümdarı
Hüküm süresi	1484-1500
Sonra gelen	Cesare Borgia
Doğum	1463 Sforza
Ölüm	1509 Floransa

Caterina Sforza (1463 - 28 Mayıs 1509), İtalyan Sforza ailesi üyesi asilzade, Forli kontesi. Milano Dükü Galeazzo Maria Sforza'nın evlilik dışı kızıdır. Girolamo Riario ile yaptığı evlilikten sonra asalet unvanı olan İmola ve Forli kontesi olmuştur. Aynı zamanda ilk erkek çocuğu Ottaviano'nın naibesi olmuştur. Önemli bir condottieri aileden gelen Caterina küçük yaşta kendisini göstermiş ve ileride de topraklarını şiddetle korumaya çalışmıştır. 15. yüzyıl İtalyasının önde gelen liderlerindendir.

Gençliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Milamo'daki Sforza sarayında büyüyen Caterina sürekli olarak sanatçılar ve yazarlarla temas halinde olmuştur. Asil bir ailenin üyesi olarak erkekler gibi oldukça iyi bir eğitim almıştır. Latince dilini öğrenmiş, klasik edebiyat eserlerini okumuş, özellikle babaannesi tarafından cesur bir kişilikle yetiştirilmiş, devlet yönetimine ilgisi bu dönemde gelişmiştir. Gençlik dönemindeki av merakını tüm hayatı boyunca sürdürmüştür.

Evliliği[değiştir | kaynağı değiştir]

1473 yılında Caterina, Girolamo Riario ile evlenir. Eşi Papa IV. Sixtus'un kızkardeşi Bianca della Rovere'nin kızıdır. Gelin sadece 10 yaşındayken evlendirildiği için evli çift yasal yaş olan 14 yaşına kadar eşiyle birlikte olmamıştır. Evliliğin üzerine Papa IV. Sixtus damat Girolamo'ya İmola hükümdarlığını vermiştir. 1477 yılında İmola'ya giden çift daha sonra Papa'nın hizmetinde çalışmak için Roma'ya gider. 1478 yılı Mart ayında Caterina ilk çocuğu olan Bianca adlı kızı doğurur.^[1] Caterina dokuz yıl içinde beş çocuk daha doğuracaktır.

Vatikan dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Roma ve Vatikan çevresinde özellikle güzelliği ve aldığı eğitimle dikkat çeker. Papa'ya olan yakınlığından dolayı kısa süre içinde önemli İtalyan aileleriyle Vatikan arasında aracı rolünü oynamaya başlar. Kocası Girolamo Papa tarafından önemli askeri görevlere getirilir. Girolamo'nun artan gücü Forli hakimi olunca daha da yükselir. Ancak çiftin hayatı Papa'nın 12 Ağustos 1484 tarihinde beklenmedik şekilde ölmesiyle çarpıcı şekilde değişir. Papa'nın ani ölümü üzerine özellikle roma'da onun yandaşlarının evleri, malları yağmalanmaya başlanır. Girolamo'nun da sarayı ve evi yağmalamadan sonra neredeyse tamamen harap olur. Bu anarşi döneminde yedi aylık hamile olan Caterina Tiber Nehri 'ni atla geçerek Castel Sant'Angelo adı verilen müstahkem manastıra çekilir. Bölgedeki askerlerin de katılması ve destek vermesiyle bölgede denetimi sağlamayı başarır. Ancak yeni bir papanın seçilmesiyle durumun eskisine döneceği düşünülür. Silahlı birlikleri olmasına rağmen kenti tamamen denetimine alamayan Girolamo kardinallerle uzlaşır. Buna göre Roma'dan ordusuyla birlikte ayrılması durumunda hem İmola ve Forli üzerindeki hakimiyeti tanınacak hem de 8 bin düka altın alacaktır. Kocasının uzlaşmasına rağmen bulunduğu bölgeyi terk etmek isteyen Caterina da 25 Ekim 1484 tarihinde şehirden ayrılmaya razı olur. Ancak bundan sonra yeni papa seçimlerine geçilebilir.

Forli dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Forli'nin denetimi Caterina'nın amcası Milano Dükü Ludovico Sforza tarafından sağlanır. Caterian ve ailesi Forli'ye geldiklerinde yeni papa olarak eski hasımları Giovanni Battista Cybo'nun VIII. Innocentius olarak seçildiğini öğrenirler. Yeni Papa anlaşma gereği Girolamo'nun İmola ve Forli hükümdarlığını tanır. Girolamo kâğıt üzerinde Papalık Devleti başkomutanı ilan edilse de bu görev gerçekte ona verilmez. Girolamo ilk başlarda vergileri düşürüp halkı memnun etse de ilerleyen dönemlerde mali açıdan sorun yaşamaya başlayınca 1485 yılıyla beraber vergileri artırmaya başlar. Küçük üreticileri ve toprak sahiplerini olumsuz etkileyen vergiler huzursuzluğa yol açınca muhalif sesleri susturmak için cezai tedbirler ağırlaştırılmaya başlanır. Girolamo'nun düşmanları artık onun yerine yeni papa VIII. Innocentius'un evlilik dışı oğlu Franceschetto Cybo'yu Forli'nin başına geçirmek isterler.

Girolamo'nun ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Girolamo'ya karşı yapılan sayısız suikast başarısız olsa da, sonunda 14 Nisan 1488 tarihinde Forli'deki Orsi ailesi üyeleri tarafından öldürülür. Sarayı ve evi yağmalanır, Caterina ve ailesi esir edilir. Şehirdeki iç kale konumundaki Ravaldino Kalesi şehrin yeni hakimlerine direnir. Kale komutanı Tomaso Feo'yu ikna etmek üzere çocuklarını rehin bırakarak kaleye giren Caterina saf değiştirecek ve Orsi ailesine karşı savaşa destek verecektir.^[2] Devam eden çatışma sonucunda ve amcası Ludovico'nun da desteğiyle şehirde yeniden denetimi kurmuş ve Forli'nin hakimi olmuştur.

İmola ve Forli hakimi[değiştir | kaynağı değiştir]

30 Nisan 1488 tarihinde Caterina çok küçük yaşta olan en büyük oğlu Ottaviano'nun adına Forli hükümdar naiesi olarak göreve başlar. İlk icraat olarak kocasının katillerinin üzerine yürüyen Caterina çok geniş çaplı bir tutuklama başlatır. Suikast planlarına dahil olanların evleri yıkılmış, malları yoksullara dağıtılmıştır. Haikimiyetindeki şehir devletinin tüm kamusal ve özel işlerini halletmeye girişmiştir. O dönem adet olduğu üzere çevresindeki devletlerle ittifak halinde olmak için çocukları için evlilik planları yapmıştır. Oldukça tutumlu bir yönetim sergileyerek vergileri azaltmıştır. Kentte milis kuvvetleri kurarak bunların askeri eğitimine ağırlık vermiştir. Caterina'nın hakimiyetindeki Forli ve İmola yüzölçümü olarak büyük olmasa da stratejik öneme sahip yerlerin başında gelmekteydi.

25 Temmuz 1492 yılında papa VIII. Innocentius'un ölümü üzerine papa olarak VI. Alexander seçilir. Önceki adı Kardinal Rodrigo Borgia olan yeni papa ve Borgia ailesi ile Caterina'nın geçmişten gelen iyi ilişkileri bulunuyordu. Önceki papa tarafından desteklenen Fransa kralı VIII. Charles Napoli Krallığı üzerinde hak iddia etmiş ve İtalya'ya girerek dört yıl sürecek olan İtalya Savaşlarını başlatmıştır.^[3] Roma yolu üzerinde önemli bir konumda bulunan Forli'nin geniş çaplı bir işgale dayanamayacağını düşünen Caterina tarafsız kalmaya çalışır. Yeni papa VI. Alexander Fransa'nın işgal girişimine karşı çıkar. Caterina Napoli Krallığı ve Papalık Devleti safını seçerek Fransızlara karşı direnişe geçer.

İtalya'yı işgal eden Fransız Ordusu karşısına çıkan müttefik ordusunu çok kolaylıkla mağlup eder. Derhal safını değiştirerek VIII. Charles'e biat eden Caterina topraklarından Fransız Ordusunun geçmesi için kolaylık sağlar. Bağımsızlıklarını kaybetmekten korkan İtalyan devletleri birleşerek Venedik İttifakı'nı kurar ve Fransızlara karşı direnişe geçer. İttifak 1495 yılındaki Fornovo Muharebesi'nde Fransızları yenerek geri çekilmelerini sağlar. Fransızların çekilişi sırasında tarafsız kalmaya çalışan Caterina Papalık Devleti ve Milano'daki amcası Ludovico ile iyi ilişkilerini sürdürür.

İkinci evliliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Caterina, kocasının ölümünün ardından Giacomo Feo'ya aşık olmuştur. Giacomo, kocasının ölümünün ardından kendisine sadık kalan kale komutanı Tomasso Feo'nun kardeşidir. Caterina asil unvanları sebebiyle hakimiyet kurduğu toprakları kaybetmemek adına Giacomo ile 1488 yılında gizlice evlenir. Evlilikten bir oğlu olan Caterina yeni doğan çocuğuna Carlo adını verir. Forli'deki en önemli konumdaki görevler bu aile mensuplarına verilmeye başlanır. Bu duruma karşı çıkan Forli asilzadeleri çeşitli kereler ayaklanma girişiminde olsalar da bu teşebbüsler bastırılır. Caterian'nın yasal varisi olan oğlu Ottaviano'nun taraftarları Giacomo ve ailesine karşı harekete geçmeye karar verir. Asilzade Gian Antonio Ghetti ve Caterina'nın bazı çocukları suikast planını uygulamaya koyarlar. Avdan dönem Giacomo ve beraberindekilere pusu kurulur. Saldırı sonucu Giacomo hayatını kaybeder. eşi bir kez daha öldürülen Caterina yine suikastçılar ve aile mensupları korkunç şekilde cezalandırır ve işkenceyle öldürtür. Suikastlere karşı duygusal davranan Caterina, saldırıları ortaya çıkartan etkenleri ve sosyal altyapıyı dikkate almaz. Emrettiği geniş çağlı infazlarla Forli asillerinin ve halkının desteğini tamamen kaybeder.

Üçüncü evliliği[değiştir | kaynağı değiştir]

1496 yılında Floransa Cumhuriyeti elçisi Giovanni de' Medici il Popolano Caterian'yı ziyaret eder. Pierfrancesco il Vecchio'nun oğlu olan elçi Medici ailesine mensuptur. Ağabeyi Lorenzo ile birlikte Floransa hükûmetinin başındaki kuzenleri Piero'ya muhalefet ettikleri için sürgüne gönderilmişlerdir. 1494 yılında Fransa kralı VIII. Charles İtalya'yı işgal ettiğinde Piero imzalamak durumunda antlaşmayla Fransızların topraklarından geçerek Napoli Krallığı'na ulaşmasına izin vermiştir. Bunun üzerine ayaklanan halk piero'yu alaşağı etmiş ve cumhuriyet ilan edilmiştir. Giovanni ve ağabeyi Floransa'ya döner ve Medici soyadının yerine Popolano soyadını alır. Yeni hükûmet Giovanni'yi Forli'ye elçi tayin eder.

İki güçlü ailenin üyelerinin yakınlaşması ve sonrasında evliliğe doğru ilerlemesi bu karara muhalifleri de harekete geçirebileceğinden dolayı çift 1497 yılı Eylül ayında gizlice evlenir. 1498 yılı Nisan ayında Caterina son oğlu Giovanni'yi dünyaya getirir. Ludovico adıyla vaftiz edilen çocuk ileride Giovanni dalle Bande Nere olarak tanınan ünlü bir condottieri olacaktır.

Floransa ve Venedik arasında bu dönemde artan gerilim, iki devlet arasında bulunan Forli'yi tehdit etmeye başlayınca Caterina savunma tahkimatını artırır. Floransa'ya desteğe giden Caterina'nın eşi Giovanni savaş alanında ağır yaralanacak ve 14 Eylül 1498 tarihinde hayatını kaybedecektir. Eşinin ölümü üzerine Caterina, Borgia ailesiyle yalnız başına başa çıkmak durumunda kalır.

Venedik karşısında[değiştir | kaynağı değiştir]

Birliklerini muharebeye hazırlayan Caterina sürekli tatbikatlar yapar, erezak ve mühimmat depolar, eksikleri giderir. Çevresindeki dost devletlere yardım talebinde bulunsa da sadece Milano'dan az sayıda birlik desteğe gelecektir. Venedik birlikleriyle ilk muharebeler kanlı olsa da Forli kuvvetlerinin gösterdiği yoğun direnç nedeniyle Venedikliler başka bir yolu kullanarak Floransa üzerine yürümeye karar verir. Yaptığı başarılı savunmadan dolayı bazı tarihçiler ona Il Tigre (Kaplan) lakabını vereceklerdir.

Esir düşüşü[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu dönemde Fransa tahtına XII. Louis geçmiştir. XII. Louis derhal Milano Dükalığı ve Napoli Krallığı'nda hak iddia eder. Aktif fetihe dayalı dış siyasetine başlamadan önce ittifak yapmak isteyen kral Savoy, Venedik ve Papalık Devleti ile uzlaşır. 1499 yılı yaz ayları içinde İtalya içlerine ilerleyen Fransızlar savaşmaksızın Piedmont, Cenova ve Cremona'yı ele geçirir. 6 Ekim 1499 tarihinde Milano'ya girer.^[4] Papa VI. Alexander Fransızlarla işbirliği yapmaya razı olur, karşılığında ise oğlu Cesare Borgia için Romagna eyaletindeki Valentiniois Dükalığını ister. Bu amacını gerçekleştirmek için yayınladığı 9 Mart 1499 tarihli Papalık emriyle feodal beylerin toprakları üzerindeki haklarının iptal edildiğini ilan eder. Bu sırada İtalya'nın fethi için ilerleyen ve Milano'yu terk eden Fransızların yokluğunu fırsat bilen Ludovico, Avusturyalıların da yardımıyla şehri yeniden ele geçirir. Toprakları üzerindeki hakkı elinden alınmış olan Caterina yaklaşan Fransız ordusuna karşı Floransa'dan yardım ister. Caterian şehri muhasara için hazırlarken şehirdeki savaşamayacak durumda olanları Floransa'ya gönderir. 24 Kasım günü Cesare Borgia İmola'ya gelir. Şehrin kapıları bazı kişilerce açılınca şehre giren Borgia kolaylıkla şehri ele geçirir. Kendisine bağlı İmola'da olanları gören Caterina yaklaşan tehlikeyle ilgili olarak Forli halkının nabzını yoklar. Forli halkı şehri savunmak konusunda istekli olmayınca Caterina şehrin kalesine çekilerek saldırıyı beklemeye başlar. 19 Aralık günü Borgia Forli'ye girer ve şehrin kalesini kuşatır. Fransız ordusunun topçularına yine topla cevap veren Caterina direnmeye devam eder.^[5] 12 Ocak 1500 günü sonunda duvarlarında gedik açılan kale düşer, Caterina ise kadın savaş esirlerine yönelik daha iyi tutumları nedeniyle özellikle Fransızlara teslim olur.

Roma dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Fransız komutan Yves d'Allègre'ye Caterina'ya bir tutsak değil bir misafir olarak davranacağına söz veren Borgia, Caterina'yı beraberinde götürür. Milan üzerine yeniden yürümeye karar veren Fransızlar geriye dönünce Borgia, beraberinde Caterina ile birlikte Roma'ya geçer. Roma'da tutulduğu Belvedere Sarayı'ndan kaçmaya çalışılınca Castel Sant'Angelo Manastırına kapatılır.

Hapishane günleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Caterina'yı mahkûm tutabilmek için Papa onu suikasta teşebbüsle suçlar. Bu iddiaya göre Papa tarafından yayınlanan kararnameye kızan Caterina Papa'ya zehirli mektup göndermiştir. Kanıtlanamayan ve aksi de ispatlanamayan dava 30 Haziran 1501 tarihine kadar sürer. Bu tarihte Roma'da bulunan Fransa Ordusu sayesinde Caterina serbest kalır. Artık Caterina'nın topraklarına Cesare Borgia hakimdir. Caterina çocuklarının kendisini beklediği Floransa'ya geçer.

Floransa dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Floransa'da Caterina üçüncü eşi Giovanni de' Medici'ye ait olan Medici villasında kalır. Ancak burada sürekli olarak hor görüldüğünden ve mali olarak sıkıntıya düştüğünden yakınır. Caterina kendisi hapisteyken oğlu Giovanni'ye bakan kayınbiraderi Lorenzo de Medici'ye karşı oğlunun velayeti için hukuksal mücadele verir. Adi bir suçtan ziyade savaş esiri olarak mahkûm olduğu için oğlu kendisine iade edilir.

18 Ağustos 1503 tarihinde Papa olan babası hayatını kaybedince Cesare Borgia tüm desteğini kaybedecek ve düşüşe geçecektir. Bu sayede toprakları ellerinden alınan Romagna bölgesi feodal beyleri harekete geçer. Caterina yeni Papa II. Julius'a başvurarak kendisi ve oğlu Ottaviano adına haklarının iadesi talebinde bulunur. İmola ve Forli halkının Caterina'ya karşı çıkması ve yeni Papa'nın bu toprakları başkalarına vadetmiş olması yüzünden isteği geri çevrilir. Yeniden güç kazanma ihtimali ortadan kalkan Caterina kendisini ailesine verir.

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

1509 yılı Nisan ayında Caterina zatürreye yakalanır. Bir dönem hastalığı atlatsa da sonradan durumu ağırlaşır. 28 Mayıs 1509 günü 46 yaşında hayata veda eder.

Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Caterina'nın ilk evliliğinden altı çocuğu olmuştur:

• Bianca (1478-1522)
• Ottaviano (1479-1523) 1488-1499 arasında Forli ve İmola hükümdarı, sonrasında Volterra ve Viterbo Piskoposu olmuştur
• Cesare (1480-1518 veya 1540) Pisa Başpiskoposu
• Giovanni Livio (1484-1496)
• Galeazzo (1485-1557)
• Francesco "Sforzino" (1487-1509) Lucca Piskoposu

İkinci evliliğinde bir oğlu olmuştur:

• Bernardino (1489-1509)

Üçüncü evliliğinden bir oğlu olmuştur

• Ludovico (1498-1526) Giovanni dalle Bande Nere olarak bilinecek ünlü condottieri. Oğlu Cosimo de Medici (1519-1574) Toscana Dükü olmuştur. Bu soydan ilerleyen Caterina'nın soyu onu İngiltere kralı II. Charles (1630-1685) ve Prenses Diana (1961-1997) gibi hanedan mensuplarıyla akraba yapmaktadır.

Popüler kültüre etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

• The Borgias adlı televizyon dizisinde Gina McKee tarafından canlandırılmıştır
• Assassin's Creed adlı video oyunu serisinde Ezio Auditore da Firenze'nin sevgilisi olarak canlandırılmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sforza ailesi

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Caterina Sforza özgeçmişi (İngilizce) 22 Kasım 2012 tarihinde erişilmiştir