Béla Tarr
Doğum	21 Temmuz 1955 (68 yaşında) Pécs, Macaristan
Etkin yıllar	1971 – günümüz
Evlilik	Ágnes Hranitzky

Béla Tarr (21 Temmuz 1955, Pécs, Macaristan), Macar yönetmen, yapımcı ve senarist.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Béla Tarr, Macaristan'ın güneyindeki Pécs şehrinde doğdu fakat Budapeşte'de büyüdü. Hem annesi hem de babası tiyatro ve sinemayla yakından ilgiliydi. Babası sahne tasarımcısıydı. Annesi ise 50 seneden daha fazla tiyatrolarda suflör olarak çalıştı. Annesi, Tarr 10 yaşındayken onu, Tolstoy'un İvan İlyiç'in Ölümü adlı eserinin televizyon filmi uyarlaması için Macaristan Ulusal Televizyonu'nda yapılacak seçmelere götürdü ve Tarr burada bir rol kaptı. Tarr, Miklós Jancsó'nun filmi Szörnyek évadja dışında bir daha aktörlük yapmayı denemedi.^[1] 16 yaşında çektiği amatör filmlerle, sinemaya olan ilgisini fark etmeye başladı.^[2] Yaptığı amatör filmler belgesel olmak üzere çoğunlukla Macaristan'daki işçilerin veya fakir insanların hayatlarını konu ederdi. Her zaman felsefe ile uğraşmak istediğini söyledi ve film yapmayı bir çeşit hobi olarak gördü. Ancak, çektiği 8 mm'lik kısa filmlerinden sonra, Macaristan hükûmeti üniversiteye devam etmesine izin vermedi ve Tarr film üretmeyi sürdürmeyi seçti.^[1]

Kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk uzun metrajlı filmi Családi tűzfészek'i 1977 yılında 22 yaşındayken çekti. Filmdeki oyuncu kadrosunu, yerel halktan seçilen ve profesyonel aktör olmayan insanlar oluşturdu. Filme sadece "dostluk" için katıldılar ve hiçbiri film için ücret almadı. Tarr filmi toplam 6 günde çekti.^[1] Eleştirmenler filmde John Cassavetes'in yönetmenliğinden etkiler bulduğunu söyleseler de,^[3] Tarr Családi tűzfészek filmini çekmeden önce Cassavetes'in hiçbir filmini izlemediğini söyledi. Film 1979 yılında yayınlandı. Ufak tefek değişiklikler dışında tarzını aynen devam ettirerek Szabadgyalog ve Panelkapcsolat filmlerini çekti. Panelkapcsolat, başrollerinde profesyonel oyuncuların oynadığı ilk filmidir.^[1] 1982'de çektiği William Shakespeare'in Macbeth adlı eserinden uyarladığı televizyon filmi Macbeth sadece iki sahneden oluşmuştur. Birincisi giriş kısmı olarak 5 dakika, ikincisi ise 67 dakikadır.

İlk dört uzun metrajlı filminin senaryosunu kendisi yazan Tarr, Őszi almanach filminden sonra, Macar yazar László Krasznahorkai'yle birlikte Kárhozat filminin senaryosunu yazdı. Krasznahorkai'nın Sátántangó romanının sinema filmine uyarlama tasarısı 7 seneyi aşkın bir süre sonucunda gerçekleşti. 450 dakikalık film 1994'te beğenilere sunuldu.^[2] Susan Sontag, Tarr için, modern sinemanın kurtarıcılarından biri demiştir ve her sene bir kez Sátántangó'yu izlemekten memnun olduğu dile getirmiştir. Sátántangó'dan sonra 1995'te 35 dakikalık Utazás az Alföldön adlı filmini bitirdi. 5 senelik bir sessizlikten sonra 2000 senesinde Werckmeister Harmóniák filmini çekti. Zaman zaman zor şartlar altında çekilen film, eleştirmenler tarafından gayet sıcak karşılandı.^[1] Daha sonra Georges Simenon'un aynı adlı romanından uyarladığı A Londoni férfi'yi yaptı. Filmin 2005'in Mayıs ayında Cannes Film Festivali'nde gösterilmesine karar verildi fakat filmin yapımcılarından biri olan Humbert Balsan'ın 10 Şubat 2005 tarihinde intihar etmesi sebebiyle bundan vazgeçilmişti ve bu olay filmin diğer yapımcıları arasında, filmin finansmanını etkileyeceği nedeniyle tartışmalar yarattı.^[4] Filmin galası 2007 Cannes Film Festivali'nde yapıldı ve 2008'de dünyaya yayımlandı.^[5][6]

Bundan sonra Tarr, kendisinin son filmi olacağını söylediği A torinói ló isimli film projesinin üzerinde çalışacağını açıkladı.^[7][8] Film 15 Şubat 2011'de Almanya'da Berlin Uluslararası Film Festivali'nde gösterildi ve daha sonra birçok festivalde daha gösterilerek diğer ülkelerde yayımlandı.^[9] Tarr, bu filmle 2011 Berlin Uluslararası Film Festivali'nde biri Jüri Büyük Ödülü olmak üzere tam 2 ödül aldı.^[10]

Filmlerinin müzikleri genellikle (toplamda 9 tanesi) Mihály Vig tarafından bestelenmiştir. Vig'le birçok alanda işbirliği yaptığı gibi, Sátántangó dâhil birkaç filminde başrollerde oynatmıştır.^[11]

Etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Gus Van Sant devamlı Tarr'ın, (ilk önce, Gerry adlı filminde çekmeye başladığı uzun kesintisiz sahneler üzerinde) kendisinin son filmleri üzerindeki etkisinden bahseder.^[12] Tarr ve özellikle filmi Sátántangó, remodernist film akımının öncülerinden kabul edilir.^[13]

Filmografisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Uzun metraj filmleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• A Torinói ló (2011)
• A Londoni férfi (2007)
• Werckmeister harmóniák (2000)
• Sátántangó (1994)
• Kárhozat (1988)
• Öszi almanach (1984)
• Panelkapcsolat (1982)
• Szabadgyalog (1981)
• Családi tüzfészek (1979)^[14]

Televizyon filmleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Macbeth (1982)^[14]

Belgeselleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• City Life (1990)^[14]

Kısa filmleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Visions of Europe (2004)
• Utazás az Alföldön (1995)
• Utolsó hajó (1990)
• Hotel Magnezit (1978)^[14]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• IMDb'de Béla Tarr