Altayca

Altayca
Altayca
Алтай тили
Telaffuz	Altay tili
Bölge	Altay Cumhuriyeti, Altay Krayı
Etnisite	Altaylar
Konuşan sayısı	55,720 (2010)
Dil ailesi	Türk dilleri Şaz Sibirya grubu Altayca; ; ;
Yazı sistemi	Kiril alfabesi
Resmî durumu
Resmî dil	Rusya Altay Cumhuriyeti;
Dil kodları
ISO 639-2	alt
ISO 639-3	Çeşitli:; atv – Kuzey Altayca; alt – Güney Altayca

Altayca veya Altay Türkçesi, Türk dillerinin Sibirya grubunda yer alan bir dildir. Rusya içindeki Altay Cumhuriyeti’nin resmî dilidir. Altayca, 1948 yılına kadar Oyrot dili (ойрот) olarak adlandırılmıştır. Rusya'nın 2010 nüfus sayımı verilerine göre dil yaklaşık 55.000 kişi tarafından konuşulmaktadır.^[4]

Dil, Altay Krayı'nda konuşulan Kuzey Altayca ile Altay Cumhuriyeti'nde konuşulan Güney Altayca olmak üzere iki lehçeye sahiptir, ancak bu iki lehçe tamamıyla karşılıklı anlaşılabilir değildir.^[5] Dilin Kiril alfabesi ile yazılan standart formu Güney Altayca'yı baz almakta olup, 2006 yılında Kuzey Altayca'nın yazımı için Kiril alfabesi asıllı bir sistem de geliştirilmiştir.^[6]

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Altayca, Altay Dağlarının çevrelediği bir alanda konuşulur ve genellikle Şorca ve Hakasça dillerine coğrafi açıdan yakınlığı dolayısıyla Türki dillerin Kuzey (Sibirya) alt grubu içinde değerlendirilir,^[7] ancak coğrafi olarak diğer dillerden nispeten izole olması nedeniyle bu sınıflandırma tartışmalıdır. Kıpçak grubu içinde yer alan Kırgızcaya yakın özellikler göstermesi yüzünden bu sınıfa da dahil edilmiştir. Talat Tekin dilin güney lehçesini diğer Türk dilleri içerisinde ayrı bir alt gruba sokmuş iken, Kuzey lehçesini Şorcanın Kondoma lehçesi ve Çulımca ile birlikte sınıflandırmıştır.^[8]

Coğrafi dağılımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Altayca, temel olarak Altay Cumhuriyeti’nde (Güney Altay) ve Altay Kray’da (Kuzey Altay) konuşulur.

Statüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Altayca, Rusça ile birlikte Altay Cumhuriyeti’nin resmî dilidir. Resmî dil olarak Altay dili, Altay-kiji olarak adlandırılan Güney diyalekti üzerinde gelişmiştir.

Diyalektleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Altay dili, Kuzey ve Güney diyalektlerine ayrılır. Bu diyalektler de ayrıca pek çok alt diyalekti içerir. Başlıca diyalektleri aşağıdaki gibidir:

Güney Altay
- Asıl Altay
  - Mayma
- Telengit
  - Tölös
  - Çuy
- Teleut
Kuzey Altay
- Tuba
- Kumandı
  - Turaçak
  - Solton
  - Starobardin
- Çalkan ya da Çalkandu (Kuu, Lebedin olarak da bilinir)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Population of the Russian Federation by Languages (in Russian)" (PDF). gks.ru. Russian Bureau of Statistics. 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2017.
^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2014.
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2014.
^ "Dillere göre Rusya Federasyonu nüfusu (Rusça)" (PDF). gks.ru. Rus İstatistik Bürosu. 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2017.
^ Raymond G. Gordon Jr., ed. 2005. Ethnologue: Languages of the World. 15th edition. Dallas: Summer Institute of Linguistics.
^ "В Алтайском крае издана азбука кумандинского языка. 2006". 27 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2020.
^ Gordon, Raymond G. Jr., (Ed.) (2005). "Ethnologue report for Northern Turkic". SIL International. 9 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2007.
^ Tekin, Tâlat (Ocak 1989). "A New Classification of the Chuvash-Turkic Languages". Erdem. 5 (13). ss. 129-139. ISSN 1010-867X.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de Altay Türkçesi üzerine yapılmış olan lisansüstü tezleri 1 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Altayca ve Türkçenin karşılaştırılmalı ses ve şekil bilgisi 5 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Altay alfabesi 19 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Altayca deyişler(27 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2009-10-25)
Rusça–Altayca Online Sözlük

[1] "Population of the Russian Federation by Languages (in Russian)" (PDF). gks.ru. Russian Bureau of Statistics. 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2017.

[2] "Arşivlenmiş kopya". 4 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2014.

[3] "Arşivlenmiş kopya". 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2014.

[4] "Dillere göre Rusya Federasyonu nüfusu (Rusça)" (PDF). gks.ru. Rus İstatistik Bürosu. 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2017.

[5] Raymond G. Gordon Jr., ed. 2005. Ethnologue: Languages of the World. 15th edition. Dallas: Summer Institute of Linguistics.

[6] "В Алтайском крае издана азбука кумандинского языка. 2006". 27 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2020.

[7] Gordon, Raymond G. Jr., (Ed.) (2005). "Ethnologue report for Northern Turkic". SIL International. 9 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2007.

[8] Tekin, Tâlat (Ocak 1989). "A New Classification of the Chuvash-Turkic Languages". Erdem. 5 (13). ss. 129-139. ISSN 1010-867X.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

g t d Rusya federal birimleri'ndeki resmî diller
Rusya Federasyonu resmî dili	Rusça
Rusya federal birimlerindeki resmî diller	Abazaca Adigece Ağulca Altayca Güney Altayca Avarca Azerice Başkurtça Buryatça Çeçence Çirmişce Dağlık Marice Ova Marice Çuvaşça Dargince Kabardeyce Hakasça İnguşça Kalmukça Karaçay-Balkarca Kırım Tatarcası Komice Kumukça Lakça Lezgice Mordvin dilleri Erzyanca Mokşanca Nogayca Osetçe Rutulca Sahurca Sibirya Yupikçesi Tabasaranca Tatarca Tatça Tuvaca Udmurtça Ukraynaca Yakutça
Resmî fonksyonu olan diller	Çukçice Dolganca Evence Evenkice Fince Hantıca Karelce Kazakça Komi-Permyakça Mansice Nenetsçe Selkupça Vepsçe Yukagirca Güney Yukagirce Kuzey Yukagirce
Alfabeler	Kiril¹ Kiril Braille Latin alfabesi² Moğol alfabesi²
¹ Rusya'da Kiril alfabesi resmi olarak desteklenmektedir. ² Kiril olmayan diğer alfabeler için ayrı federal yasalar gereklidir.

Altay dili nedir?, Altay dili anlamı nedir?, Altay dili ne demektir?