Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda tartışma sayfasında bir yorum yapın. Bu maddenin giriş bölümü çok kısa olup özetlemeye uygun olmadığı düşünülmektedir. Giriş bölümünü geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Görüşlerinizi lütfen tartışma sayfasında belirtin. Bu maddenin çeşitli fikir, olay ve tartışmalara yersiz önem verdiği düşünülmektedir. Lütfen farklı bakış açılarını ele alan dengeli bir biçimde uygun değişiklikleri yaparak maddeyi düzenlemeye yardım edin. (Mayıs 2021) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)

2021 Boğaziçi Üniversitesi protestoları
Tarih 4 Ocak 2021-15 Temmuz 2021 Yer Boğaziçi Üniversitesi kampüsleri merkezli olmak üzere muhtelif noktalar Sebep Melih Bulu'nun rektörlüğe atanması Hedef Melih Bulu'nun istifası Rektörlerin üniversite tarafından seçimle belirlenmesi Akademik özgürlüğün ve bilimsel özerkliğin korunması Yöntem Gösteri Son durum 560 gözaltı, 9 tutuklama[1] 15 Temmuz 2021'de cumhurbaşkanı kararnamesiyle Melih Bulu görevden alınmıştır. Taraflar Boğaziçi akademisyenleri[2] ODTÜ akademisyenleri[3] İTÜ akademisyenleri[4] Galatasaray Üniversitesi akademisyenleri[4] Özyeğin Üniversitesi akademisyenleri İstanbul Üniversitesi akademisyenleri[4] Boğaziçi öğrencileri Barolar[16] Sanatçılar ve Yazarlar[17][18] Taraftar Grupları 66. Türkiye Hükûmeti İçişleri Bakanlığı

Boğaziçi Üniversitesi protestoları, Melih Bulu'nun Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından Boğaziçi Üniversitesi'ne rektör olarak atanmasına karşı 4 Ocak 2021'de başlayan ve 15 Temmuz 2021'e kadar devam eden gösterilerdir. Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyeleri ve öğrencileri, Bulu'nun istifa etmesini ve rektörün seçimle belirlenmesini talep etti. Protestolar sırasında düzenlenen operasyonlarla birçok öğrencinin evi basıldı ve birçok öğrenci gözaltına alındı. Bu protestolar sürecinde üniversitenin polislerce kapatılması, kapısına kelepçe takılması, güvenlik görevlileriyle öğrenciler arasında arbede yaşanması, öğretim üyelerinin içeri alınmaması gibi birçok olay yaşandı. Protestoların başladığı tarihten itibaren hem öğrencilerin hem de öğretim üyelerinin protestoları, kampüs içerisindeki farklı eylemlerle devam etmektedir.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Haliç Üniversitesi rektörlüğünü yürüten Melih Bulu, 2 Ocak 2021'de yayımlanan kararname ile rektörlüğe atandı. Öğretim üyeleri, bunun 1980 darbesinden bu yana üniversite dışından atanan ilk rektör olduğunu belirtti. Yeni atanan rektör Melih Bulu'nun daha önceden AK Parti'den milletvekilliği aday adayı olması ve AK Parti Sarıyer İlçe Teşkilatı'nı kurması nedeniyle atama siyasi bir hamle olarak yorumlandı.^[24][25] Melih Bulu'nun pozisyona uygunluğu ve akademik geçmişi de sorgulandı.^[26] Eylem, öğrenciler tarafından 15 Temmuz darbe girişiminden bu yana süre gelen anti-demokratik uygulamaların bir parçası olan bir siyasi hareket olarak görüldü.

Protestolar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.

4 Ocak'ta başlayan protestoların ilk gününde polis müdahalesi gerçekleşti. Protestocular, "Üniversitemizin karar alma mekanizmalarındaki özerkliğine, demokratik ilkelerine, düşünce özgürlüğüne ve seçim yapma iradesine yapılan müdahaleleri kabul etmiyoruz." diyerek tepki gösterdi. Göstericiler ayrıca "Melih Bulu bizim rektörümüz değil" gibi sloganlar attılar ve "Devlet tarafından atanmış bir rektör istemiyoruz." dediler. Üniversitelerinin kendi rektörünü seçebilmesini talep ettiler.^[27][28] Takip eden günlerde kampüsün içinde ve dışında çeşitli gösteriler yapıldı.^{[daha geniş açıklama gerekli]}

5 Ocak günü, üniversitenin hocaları cübbelerini giyerek ve rektörlük binasına sırtlarını dönerek protesto ettiler. Hocalar, bu eylemlerini hafta içi her gün rektörlüğe sırtlarını dönerek devam ettirmektedirler.^[29]

Eylemlerin hareketli geçen ilk iki gününün ardından, polis tarafından uzun namlulu silahlarla bazı öğrencilerin evlerine baskın düzenlendi.^[30] Özel harekât ekiplerince yapılan baskınlarda çok sayıda öğrenci gözaltına alındı.

6 Ocak'ta, eylemler İstanbul'un farklı semtlerine ve diğer şehirlere yayıldı. Kampüsteki eyleme ek olarak Kadıköy'de ve Bebek-Beşiktaş sahilinde gösteriler düzenlendi.^[31][32] İstanbul eylemleriyle eş zamanlı olarak İzmir ve Ankara'da da gösteriler yapıldı.^[33][34]

Takip eden günlerde öğrenciler çeşitli yöntemlerle protestolarına devam ettiler: Basın açıklaması yapma,^[35] yardımlaşma çadırları kurma,^[36] gösteri yapma,^[37] helva kavurup yoga yapma,^[38] müzik aranjmanı yapma,^[39] resim sergisi düzenleme^[40] ve diğer yöntemlerle rektör atamasına karşı duruşlarını sürdürdüler. Nisan 2022 itibarıyla Öğrencilerin ve hocaların protestoları bir yıldan uzun süredir devam ediyor.^[29][41]

Tartışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kâbe tartışması[değiştir | kaynağı değiştir]

Harici resim

Sergide yer almış görselin fotoğrafı - diken.com.tr

Boğaziçi Üniversitesi'nde protestolar çerçevesinde öğrenciler tarafından hazırlanan bir sergide, Mescid-i Haram'ın arka plan olarak kullanıldığı, mescidin ortasına, Kâbe'nin bulunduğu bölgeye Kâbe'nin üzerini kapatacak şekilde bir Şahmeran tasvirinin yerleştirildiği, resmin etrafına ise LGBTİ bayraklarının eklenmiş olduğu bir eser sergilendi. Bu eser, aralarında Devlet Bahçeli ve Süleyman Soylu'nun yer aldığı çeşitli politikacılar ile Anadolu Gençlik Derneği tarafından, İslam'da kutsal kabul edilen Kâbe'ye saygısızlık olarak yorumlandı. Muhafazakar ve hükûmet yanlısı sosyal medya kullanıcıları tarafından görsel eleştirildi.^[42][43] Görsel nedeniyle dört öğrenci gözaltına alındı ve Boğaziçi Güzel Sanatlar ile LGBTİ derneğine polis tarafından arama düzenlendi.^[44][45]

Bu olay çeşitli siyasi figürler ve kamuoyu tarafından eleştirildi ve Kâbe'nin aşağılanması olarak yorumlandı.^[46] Devlet Bahçeli eseri paçavra olarak tanımladı ve eseri üreten kişileri 1979 Kâbe Baskını'nın faillerine benzetti. Soylu ise LGBTİ bireyleri "sapkın" olarak nitelendirdi ve derneklerin Avrupa ve ABD tarafından finanse edilen kurumlar olduğunu öne sürdü. BBC tepkilerin "LGBTİ topluluğunu hedef alan bir kampanyaya dönüştüğünü" belirtirken, Avrupa Birliği de "Türkiye'yi ulusal ve uluslararası yükümlülüklerine saygı göstermeye ve son haftalarda barışçıl toplanma haklarını kullandıkları için keyfi olarak gözaltına alınan kişileri serbest bırakmaya" çağırdı.^[47][48] Twitter, Süleyman Soylu'nun konuyla alakalı tweetlerine, tweetler "nefret davranışı hakkındaki Twitter kurallarını ihlal etmesi" gerekçesiyle sınırlama getirdi.^[44][49] Soylu, Twitter'a "Bizim kutsalımıza Kabe'mize yapılan hakaretleri, terbiyesizlikleri fikir özgürlüğü şeklinde değerlendiriyor" ifadeleriyle tepki göstererek, bundan sonra Telegram hesabını "aktif şekilde" kullanacağını söyledi.^[50]

Şiddet[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.

Polislerin göstericilere karşı orantısız şiddet kullandığı iddia edildi. Protestolarda gazetecilere yönelik polis tarafından gerçekleştirilmiş şiddet kullanımı TGS, TGC ve DİSK Basın-İş gibi meslek örgütleri ve kuruluşları tarafından kınandı.^[51] Boğaziçi Üniversitesi öğrencilerine destek için yapılan eylemlere karşı uygulanan polis şiddetine 35 baro başkanı yazılı açıklama ile tepki gösterdi ve göstericilere karşı uygulanan muamelenin Anayasa’ya, AİHS’e, AİHM’nin ve AYM’nin yerleşik içtihatlarına ve yasalarına aykırı olduğu açıklamasında bulunuldu.^[52]

2 Şubat'ta Kadıköy'de toplanmış göstericilerin polis araçlarına taş ve tekme attığı bir video, İletişim Başkanı Fahrettin Altun tarafından sosyal medyada eleştirilerek paylaşıldı.^[53]

Aşağı bak/Aşağıdan tartışması[değiştir | kaynağı değiştir]

Protestolar sırasında Yol TV tarafından paylaşılan bir videoda polisin protestoculara karşı "Aşağı bak, toplu gezmek yok!" ifadesi kullandığı görüldü. Sonrasında Yol TV, haberi hakkında bir düzenleme yayımlayarak başka açıdan çekilmiş polis kayıtlarında polisin "Aşağıdan!" dediğinin anlaşıldığı açıkladı.^[54] Emniyet Genel Müdürlüğü de yaptığı açıklamada, "Aşağıdan!" dendiği açıklandı.^[55] Bu aralıkta viral hâle gelen ilk videonun haber başlığından hareketle sosyal medyada "Aşağı Bakmayacağız" söylemi yaygın olarak kullanıldı, birçok siyasi ve ünlü benzer paylaşımlarda bulundu.^[56][56] Duruma tepki koyan etiketler açıldı ve geniş kitleler tarafından kullanılarak "Aşağı Bakmayacağız" söylemi slogan hâline geldi.^[55][57]

Tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Boğaziçi Üniversitesi Mezunları Derneği (BÜMED) üniversitenin ilkeleri, düşünce özgürlüğü ve seçim iradesine yapılan müdahaleleri kabul etmediklerini açıkladı.^[58] 18.000 üyesi bulunan BÜMED, öğrencilerin, akademisyenlerin ve idari kadronun yanında olmaya devam edeceklerini duyurdu.^[58][59]

Siyasi tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, "rutin bir atamanın üniversiteleri kışkırtmak için kullanıldığını" söyledi. Eylemcileri "terörist" olarak niteledi ve CHP İstanbul İl Başkanı Canan Kaftancıoğlu'nun 4 Ocak'ta eyleme katılmasına atıfla, Kaftancıoğlu'nun Devrimci Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi militanı olduğunu öne sürdü.^[60] Erdoğan 8 Ocak'taki basın demecinde şöyle konuştu:

Arkadaşlar ben öğrencilerle neden görüşeyim? Öğrenciler bu işin içinde değil. Bu işin içinde olan teröristler var. Ne yazık ki öğrencilikle alakası olmayan CHP'nin İstanbul İl Başkanı orada. Kendisi bir DHKP-C militanıdır.^[60]

Kemal Kılıçdaroğlu, yaptığı yazılı açıklamada Melih Bulu'yu "kayyum rektör" olarak nitelerken, "Hiç kimse istemiyor. Öğrenciler istemiyor, öğretim üyeleri istemiyor, eski mezunlar istemiyor. Zaten çalışacak kişi de bulamadı. Ama gerginlik artıyor. Çocuklarımıza şiddet uygulanıyor" değerlendirmesinde bulundu.

Devlet Bahçeli, yaptığı yazılı açıklamada "Boğaziçi Üniversitesi’ne yasal yollardan rektör atanmış ve konu kapanmıştır." dedi ve göstericileri anarşist faaliyetlerde bulunmakla suçladı, ayrıca eylemleri "başı ezilmesi gereken bir komplo" olarak nitelendirdi.^[61]

İç işleri bakanı Süleyman Soylu, olaylardan 3 gün önce Cemil Bayık'ın gün HDP'ye talimat verdiğini, olayların Osman Kavala'nın oluşturmuş olduğu bir sistemle finanse edildiğini, gözaltına alınmış protestocuların DHKP-C ve TKP/ML mensubu olduklarını ve Gezi Parkı olaylarının da aynı şekilde meydana gelmiş olduğunu iddia etti. Öne sürülmüş bu iddialar Evrensel gazetesi tarafından komplo teorisi olarak nitelendirildi.^[62] CHP milletvekillerinin de protestolara dahil olduğunu belirten Soylu, bu milletvekillerini öğrencileri kışkırtarak üniversitenin huzurunu bozmakla suçladı.^[63]

İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu, Melih Bulu'ya karşı olan tepkilerinde öğretim üyelerinin ve öğrencilerin yanında olduğunu belirtti.^[64]

Karşı protestolar[değiştir | kaynağı değiştir]

1 Şubat 2021 tarihinde Anadolu Gençlik Derneği (AGD), Boğaziçi Üniversitesi'nde önceki günlerde öğrenciler tarafından hazırlanan sergide, İslam'da kutsal kabul edilen Kâbe'nin yer aldığı Mescid-i Haram'ın LGBT bayrakları ile beraber tasvirini içeren görselin Kabe'ye saygısızlık olduğunu sebep göstererek Beyazıt Meydanı'nda bir eylem düzenledi ve karşı protesto gerçekleştirdi.^[65][66]

Uluslararası tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Yurtdışında yaşayan Boğaziçi Mezunları ile protestolara destek veren bireyler küçük gruplar halinde gösteriler yapmaya başladı. Instagram, Twitter gibi sosyal medya üzerinden de paylaşılan bu etkinliklerde mezunlar söz konusu atama kararını protesto etti ve üniversitedeki öğrencilere ve öğretim üyelerine desteklerini iletti.

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (BMCHR) protestolar sırasında gözaltına alınan öğrencilerin serbest bırakılması çağrısında bulunarak "yetkililerin LGBT bireyleri hedef alan nefret söylemlerini" kınadı.^[67]

Kuzey Amerika'da Amerika Birleşik Devletleri'nin New York,^[68] Boston^[69] ve Seattle^[70] şehirleri ile Kanada’nın Vancouver^[71] kentinde dayanışma ve protesto gösterileri düzenlendi. Avustralya'nın Sidney^[72] ve Brisbane^[73] şehirlerinde de benzer etkinlikler gerçekleşti. Avrupa'da ise İsveç'te Malmö,^[74] Göteborg ve Halmstad,^[75] Belçika'da Brüksel,^[76][77] Almanya'da Münih^[78] ve Berlin,^[79] Hollanda'da Amsterdam,^[80] Fransa'da Paris,^[81] İrlanda'da Dublin^[82] olmak üzere destek amaçlı pek çok protesto meydana geldi. Dubai’de de pankartlar açan mezunlar tepkilerini gösterdi.^[83]

Gazetecilerden gelen tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Boğaziçi Üniversitesi’ndeki protestolara destek veren 173 gazeteci, ortak bir bildiri kaleme aldı.

Gazeteciler,  “Demokratik haklarını kullanan Boğaziçi Üniversitesi öğrencilerinin ve onlara destek veren akademisyenlerin kriminalize edilmesi çabasını reddediyoruz” dedi.^[84][85]

Analizler[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatih Altaylı 4 Ocak 2021 tarihli Teke Tek programında atanan rektörün Boğaziçi Üniversitesi’ni dünyanın en iyi 100 üniversitesi arasına sokma vaadini gerçekçi bulmadığını belirtti.^[86] Cüneyt Özdemir 26 Ocak 2021 tarihinde Melih Bulu'nun üniversitede fark yaratamayacağını ve seçim teamüllerine aykırı olarak atandığını belirtti.^[87] Rıza Türmen 6 Ocak 2021 tarihinde Boğaziçi Üniversitesi'ndeki protesto yürüyüşüne polisin müdahalesi ve öğrencilerin gözaltına alınmasının toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının, kötü muamele yasağının ve kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkının ihlalini oluşturduğunu dile getirdi.^[88]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]