2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması

Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, Ermenistan Cumhuriyeti Başbakanı ve Rusya Federasyonu Devlet Başkanı'nın açıklaması
Antlaşma imzalanırken
Tür	Ateşkes antlaşması
Bağlam	2020 Dağlık Karabağ Savaşı
İmzalanma	9 Kasım 2020
Yer	Moskova, Rusya
Yürürlük	10 Kasım 2020
Ara bulucular	Vladimir Putin
İmzacılar	İlham Aliyev Nikol Paşinyan Vladimir Putin (gözlemci)
Taraflar	Azerbaycan  Ermenistan

2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması, 10 Kasım 2020 tarihinde Azerbaycan ile Ermenistan arasında yapılan ve 2020 Dağlık Karabağ Savaşı'nı sona erdiren bir ateşkes antlaşmasıdır. Antlaşma, Ermenistan'ın teslim olduğunu duyurmasının ardından 9 Kasım'da Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan başbakanı Nikol Paşinyan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından imzalandı ve Dağlık Karabağ bölgesindeki tüm çatışmalara 10 Kasım 2020 tarihinde Moskova saati ile 00:00 itibarıyla son verildiği açıklandı.^[1][2] Tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti cumhurbaşkanı Arayik Harutyunyan da çatışmaların sona ermesini kabul etti.^[3]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Ermenistan destekli tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti ile Azerbaycan arasında çatışmalar 27 Eylül 2020'de 2020 Dağlık Karabağ savaşı ile tekrar başladı. Azerbaycan'ın, 8 Kasım 2020'de, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin de facto başkenti Hankendi'ye 15 kilometre uzaklıkta ve stratejik öneme sahip olan Şuşa'yı ele geçirmesinin^[4] ardından, 9 Kasım 2020'de Rusya'nın aracılığıyla İnternet üzerinden barış anlaşması yapıldı.^[5]

Genel bakış[değiştir | kaynağı değiştir]

Görüşme ile Azerbaycan'ın talep ettiği; Laçın ve Kelbecer'de devam eden çatışmalardan Ermenistan'ın çekilmesi, Azerbaycan'ın ilerlediği toprakları elinde tutması, Nahçıvan ile Azerbaycan arasında Ermenistan üzerinden bir irtibat yolu kurulması konularında anlaşmaya varıldı. Ermenistan tarafının talebi doğrusunda da, Laçın'da Dağlık Karabağ Cumhuriyeti-Ermenistan koridorunun zamanlaması ve genişliği konusunda detaylar belirlendi; Nahçıvan ile Azerbaycan arasındaki irtibat yolu ise bazı konularda detaylandırılmadı. Yerinden edilmişler ve mültecilerin, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiseri aracılığıyla bölgelerine geri döneceği kararlaştırıldı.^[6][7][8]

Antlaşma şartları[değiştir | kaynağı değiştir]

Çok Taraflı Ateşkes Anlaşması şunu belirtir:^{[9][10][11][12]}

Azerbaycan cumhurbaşkanı İ. Alyev, Ermenistan başbakanı N.V. Paşinyan ve Rusya devlet başkanı V.V. Putin'in açıklaması:

1. 10 Kasım 2020 tarihi Moskova saatiyle 00:00'den itibaren Karabağ ihtilafındaki tüm çatışmalara tam bir ateşkes ile son verilecektir. Bundan böyle taraflar olarak anılacak olan Azerbaycan Cumhuriyeti ve Ermenistan Cumhuriyeti bulundukları mevzilerde duracaklardır.
2. Ağdam rayonu, 20 Kasım 2020 tarihine kadar Azerbaycan Cumhuriyeti'ne geri verilecektir.
3. Dağlık Karabağ'daki temas hattı ve Laçın Koridoru boyunca, hafif silahlı 1,960 askeri personel, 90 zırhlı personel taşıyıcı, 380 otomotiv birimi ve özel teçhizatlı Rus barış gücü bulunacaktır.
4. Rus barış gücü birliği, Ermenistan Silahlı Kuvvetleri'nin çekilmesine paralel olarak konuşlandırılacaktır. Rus barış gücü birliğinin süresi, taraflardan hiçbiri 6 ay önceden aksi belirtilmediği takdirde, sonraki 5 yıllık dönemler için otomatik yenileme ile 5 yıldır.
5. Anlaşmaların taraflarca uygulanması üzerindeki kontrolün etkililiğini artırmak için, ateşkesi kontrol edecek bir barış gücü merkezi konuşlandırılacaktır.
6. Ermenistan Cumhuriyeti, 15 Kasım 2020'ye kadar Kelbecer rayonunu ve 1 Aralık'ta da Laçın rayonunu Azerbaycan Cumhuriyeti'ne geri verecektir. Dağlık Karabağ ile Ermenistan ile Şuşa kentini etkilemeden iletişimi sağlayacak olan Laçın Koridoru Rus barış gücü birliğinin kontrolü altında kalacaktır. Tarafların mutabakatıyla, sonraki üç yıl içinde, Laçın Koridoru boyunca yeni bir hareket rotası için bir inşaat planı belirlenecek ve bu, Dağlık Karabağ ve Ermenistan arasında, daha sonra bu rotayı korumak için Rus barış gücü birliğinin yeniden konuşlandırılmasıyla bir bağlantı sağlayacaktır. Azerbaycan Cumhuriyeti vatandaşların, araçların ve mallarının trafiği her iki yönde de Laçın Koridoru boyunca güvenliğini garanti edilmektedir.
7. Ülke içinde yerinden edilmiş kişiler ve mülteciler, Dağlık Karabağ topraklarına ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin kontrolü altındaki komşu bölgelere geri dönecektir.
8. Savaş esirlerinin değişimi, rehineler ve diğer tutukluların yanı sıra kayıpların kalıntıları yapılacak.
9. Bölgedeki tüm ekonomi ve ulaşım bağlantıları açılacaktır. Ermenistan Cumhuriyeti vatandaşların, araçların ve yüklerin her iki yönde engelsiz hareketini organize etmek için Azerbaycan Cumhuriyeti'nin batı bölgeleri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasındaki ulaşım bağlantılarının güvenliğini garanti etmektedir. Ulaşım kontrolü, Rusya Federasyonu Federal Güvenlik Servisi Sınır Muhafıza Servisi organları tarafından gerçekleştirilecektir. Tarafların mutabakatı ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ni Azerbaycan'ın bölgelerine bağlayan yeni ulaşım bağlantılarının inşası gerçekleştirilecektir.

Türk-Rus Ortak Merkezi[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Türk-Rus ortaklığıyla Karabağ'da bir gözlem merkezi oluşturulacağını ve bu merkezde iki tarafın ateşkes ihlali işleyip işlemediklerinin insansız hava araçları aracılığıyla kontrol edileceğini belirtti.^[13] Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, "Türkiye, anlaşmanın uygulanmasını gözetmek ve denetlemek üzere bölgede kurulacak ortak barış gücünde, Rusya ile birlikte yer alacaktır" dedi.^[13] Lavrov ise 10 Kasım 2020'de imzalanan anlaşmadaki maddelerde Karabağ'a Türk askerlerinin gelmeyeceğinin, Türk askerlerinin Karabağ'dan uzak Azerbaycan topraklarında sınırlı bir bölgede duracağının belirtildiğini söyledi.^[13] Türkiye Cumhuriyeti Millî Savunma Bakanlığı, "Türk-Rus Ortak Merkezi'nin kuruluş ve görev esaslarına ilişkin teknik detaylara yönelik görüşmeler tamamlanmış, mutabakat imzalanmıştır. Merkezin en kısa sürede faaliyete geçirilmesi için gerekli çalışmalar sürdürülmektedir." açıklamasında bulundu.^[14] Rus ve Türk taraflarının farklı açıklamaları üstüne Ortak Merkez hakkında konuşan Azeri yetkililer, Türkiye'nin bulunacağı yerin, Dağlık Karabağ'a 15 kilometre uzaklıktaki Berde'de oluşturulmasının planlandığını belirtti.^[15] Recep Tayyip Erdoğan ise "Bu merkez Azerbaycan'ın işgalden kurtarılan toprakları üzerinde kurulacaktır." demiş, Berde'nin işgâlden kurtarılan topraklar olmaması sebebiyle Azeri yetkililer ile çelişkili ifadelere yer vermişti.^[15] 30 Ocak 2021 tarihiyle Türk-Rus Ortak Merkezi faaliyete başladı.^[16]

Anlaşma şartları gereği, taraflar, Ortak Merkez hakkında detaylar vermekten kaçınıyor. Rus yetkilileri, Ortak Merkez'in 1 yıl süreyle duracağını belirtirken, Azeri ve Türk yetkilileri ise antlaşmaya göre herhangi bir süre kısıtlaması olmadığı görüşünde.^[15]

Dağlık Karabağ'ın statüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.

Antlaşmada Ermeniler'e yaşama hakkı tanınan bölgenin statüsüyle ilgili bir karar verilmemiştir.^[17]

Tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Azerbaycan[değiştir | kaynağı değiştir]

Anlaşmayla ilgili olarak Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev, “Bu açıklama Ermenistan'ın teslimiyetini teşkil ediyor. Bu açıklama, yıllarca süren işgale son veriyor.” açıklamasını yaptı.^[18] Azerbaycan'ın her yerinde, özellikle de Bakü'de anlaşmanın haberlerinin açıklanmasıyla büyük çaplı kutlamalar meydana geldi.^[19]

Ermenistan[değiştir | kaynağı değiştir]

Anlaşmayı imzaladıktan sonra Ermenistan başbakanı Nikol Paşinyan, “Bu bir zafer değil, ama siz kendinizi mağlup görene kadar yenilgi olmaz, kendimizi asla mağlup saymayacağız ve bu milli birliğimizin ve yeniden doğuşumuzun yeni bir başlangıcı olacaktır.” dedi.^[20] Ateşkes anlaşmasının açıklanmasının ardından Erivan'da şiddetli protestolar patlak verdi. Ermenistan Ulusal Meclisi Başkanı Ararat Mirzoyan öfkeli bir kalabalık tarafından saldırıya uğradı.^[21]

Uluslararası[değiştir | kaynağı değiştir]

Örgütler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Avrupa Birliği, düşmanlıkların sona ermesini memnuniyetle karşıladı ve devam eden müzakerelerin sürdürülebilir bir çözüme yol açacağını umduğunu açıkladı.^[22]
• Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri sözcüsü, "Genel Sekreter, düşmanlıkların durdurulması konusunda anlaşmaya varıldığı için rahatladı. Sürekli odak noktamız sivillerin refahı, insani erişim ve koruma yaşıyor ve bunun şimdi Minsk Eş Başkanlarının önceki önemli çabalarıyla tutarlı bir şekilde başarılacağını umuyoruz." dedi^[23]

Ülkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Birleşik Krallık antlaşmayı memnuniyetle karşıladı ve her iki tarafı da anlaşmazlığa kalıcı bir çözüm bulmak için çalışmaya devam etmeye teşvik etti.^[24]
• Fransa çatışmaların kesilmesinin çok önemli olduğunu ifade ederek, Azerbaycan'ı anlaşma şartlarına uymaya çağırdı ve Ermenistan ile dostluğunu teyit etti.^[25]
• Gürcistan cumhurbaşkanı Salome Zurabişvili, Ermenistan ve Azerbaycan'ı düşmanlıklara son vermeyi kabul ettikleri için tebrik etti, savaş mağdurlarının ailelerine başsağlığı diledi ve Güney Kafkasya'da yeni bir dönemin başlamasını umdu.^[26]
• İran, anlaşmanın imzalanmasını memnuniyetle karşıladı ve bölgede barışı koruyacak nihai bir çözüme yol açacağını umdu.^[27]
• Pakistan dışişleri bakanı "Azerbaycan hükümetini ve kardeş halkını topraklarının kurtarılmasından dolayı kutluyoruz" şeklinde bir açıklama yaptı.^[28]
• Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, "Varılan anlaşmaların Dağlık Karabağ krizinin adalet temelinde ve Azerbaycan ve Ermenistan halklarının yararına kalıcı ve tam formatta çözümlenmesi için gerekli koşulları oluşturacağını tahmin ediyoruz" açıklamasını yaptı.^[29]
• Türkiye dışişleri bakanı Mevlüt Çavuşoğlu antlaşmanın imzalanmasının ardından Azerbaycan'ı tebrik etti.^[30]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta 2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Full text of the agreement 11 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.