İrtiş

İrtiş Irmağı
	İrtiş Irmağı
Konum
Ülke(ler)	Çin; Kazakistan; Rusya
Genel bilgiler
Kaynak	Kara-İrtiş
Ağız	Obi Nehri
Ağız rakımı	Kara Denizi
Uzunluk	4248 km
Havza alanı	1.673.470 km2

İrtiş Irmağı, (Rusça: Иртыш ; Kazakça: Ертіс / Ertis ; Tatarca: Иртеш, İrteş ; Çince: 额尔齐斯河, É’ěrqísī Hé, Siberca: Эйәртеш, Eyärteş) Sibirya'da bir nehir, ana kaynağı Obi Nehri'dir. İrtiş ismi Beyaz anlamına gelir.

İsim kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

V.P. Semenov, bu ırmak adının iki kelimeden (ir + tış) birleşmesinden oluştuğunu söyler. İr- yer; tış ise kazmak anlamındadır, yani yeri kazmak. Görünür ki, ırmağın suyu yeri oyduğu, kazdığı için bu fikrini savunmuştur. E. Koyçubayev ise, Ertiş, Ertis, artış adlarının (aşırma, aşma, keçme, aşırım) manasında olduğunu tahmin eder.^[1]

Kâşgarlı Mahmud Divân-ı Lügati't-Türk'te;

"آرتاِش Ertiş" "Yemek" kırlarında bulunan bir ırmağın adı. Bir göle^[2] akar, birçok kolları vardır. Bu suya "ارتش سُوُ Ertiş suwı" denir."^[3] şeklinde Ertiş Irmağını tanımlar ve Ertiş kelimesinin "ertişmek" mastarından gelen "ertiş" kökünden alındığını ve yarış anlamında olduğunu söyler.

Doğal yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakları[değiştir | kaynağı değiştir]

Yukarı doğru akıntı yönünde katılan kolları;

Sol kıyısında

Ichim (İşim)
Tobol
Konda

Sağ kıyısında

Om
Demianka

İrtiş, Kara-İrtiş isminde Moğol Altay Dağlarından Sincan Uygur Özerk Bölgesi içinde, Çin'de doğar, İrtiş kuzeybatıya doğru Zaysan Gölü üzerinden, Kazakistan, Batı-Sibirya'da Hantı-Mansiysk şehri yakınında Obi Nehri ile birleşip 4248 km (2640 mil) sonra Kara Denizi'ne dökülür. İrtiş Irmağı'nın Havza alanı 1.673.470 km² kapsar.

Balık türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İrtiş Irmağında, Sazangiller Cyprininae alt-familyasından (Ctenopharyngodon idella),^[4] (Cyprinus carpio haematopterus),^[5] Mersin balığıgiller'den Sibirya mersin balığı (Acipenser baerii baerii),^[6] (Acipenser ruthenus),^[7] Turna balığı (Esox lucius),^[8] (Carassius carassius),^[9] (Carassius gibelio),^[10] Kızılgöz (Rutilus rutilus), Çapak balığı (Abramis brama), Sudak balığı (Lucioperca lucioperca), Levrek (Acerina cernua veya Gymnocephalus cernuus) ve morina cinsinden (Lota lota) gibi tatlı su balık türleri yaşar.

Nehir üzerindeki şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin'de;

Koktokay İlçesi ve Burçin İlçesi

Kazakistan'da;

Öskemen, Semey, Pavlodar

Rusya'da;

Omsk, Tara, Tobolsk ve Hantı-Mansiysk.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Dünyanın en uzun nehirleri

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ E.Koyçubayev, 4, sayfa 85.
^ Bu Zaysan Gölü'dür.
^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 97.
^ Ctenopharyngodon idella in China (İngilizce)
^ Cyprinus carpio haematopterus in China (İngilizce)
^ Acipenser baerii baerii in China (İngilizce)
^ Acipenser ruthenus in China (İngilizce)
^ Esox lucius in China (İngilizce)
^ Carassius carassius in China (İngilizce)
^ Carassius gibelio in China (İngilizce)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

İrtiş için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft

[1] E.Koyçubayev, 4, sayfa 85.

[2] Bu Zaysan Gölü'dür.

[3] Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 97.

[4] Ctenopharyngodon idella in China (İngilizce)

[5] Cyprinus carpio haematopterus in China (İngilizce)

[6] Acipenser baerii baerii in China (İngilizce)

[7] Acipenser ruthenus in China (İngilizce)

[8] Esox lucius in China (İngilizce)

[9] Carassius carassius in China (İngilizce)

[10] Carassius gibelio in China (İngilizce)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

g t d Çin'in başlıca nehirleri
Yangtze nehir sistemi	Tuotuo Dangqu Chumar Tongtian Jinsha Yalong Baishui Min Dadu Qingyi (Siçuan) Tuo Qi (Çongçing) Jialing Bailong Fu (Siçuan) Qu Wu Hanşui Muma Çi Du Bao Qing Chishui Xiang Xiao Lei Qi (Hunan) Mi Zi Yuan Lishui Miluo Gan Fu (Jiangxi) Xin Qingyi (Anhui) Qinhuai Xitiao Huangpu Suzhou
Sarı nehir sistemi	Kariqu Yuegu Zonglie Daxia Tao Huangshui Datong Qingshui Wuding Fen Wei Jing Luo (Shaanxi) Luo (Henan) Qin Dawen Xiaoqing
İnci nehir sistemi	Kuzey Doğu Batı Yujiang Yong Xun Qian Hongshui Nanpan Beipan Rong Li (Guangşi) Gui Liu
Amur nehir sistemi	Songhua 2. Songhua Nen Mudan Ussuri Nehri Argun Kerulen Woken Huifa
Huai nehir sistemi	Guo Ying Shiguan Quan Hui Hong
Hai nehir sistemi	Chaobai Yongding Hutuo Ziya Daqing Wenyu Juma Sanggan Fuyang Wei Ju Jiyunhe
Liao nehir sistemi	Hun Taizi Xar Moron Xinkai Batı Liao Doğu Liao
Diğer büyük nehirler	Beilun Cao'e Dai Han (Guangdong) Mei Ting İli İndus İrtiş Jiao (Shandong) Jiao (Zhejiang) Jin (Fujian) Karataş Kızıl Longjiang Luan Lancang Minjiang Mulan Nandu Nyang Ou Puyang Qiantang Suifen Ruo Shui Nujiang Satlec Si Subansiri Şu Şule Dang Taping Tarım Tumen Wanquan Yalu Yarlung Tsangpo
Büyük kanallar	Büyük Kanal Lingqu Kuzey Jiangsu Ana Sulama Kanalı Batı Zhejiang Kanalı Kızıl Bayrak Zhengguo

İrtiş Nehri nedir?, İrtiş Nehri anlamı nedir?, İrtiş Nehri ne demektir?