Zağnos Paşa Camii

Zağnos Paşa Camii
Temel bilgiler
Konum	Balıkesir, Türkiye
Koordinatlar	39°38′55″K 27°52′47″D / 39.64861°K 27.87972°D
İnanç	İslam
Durum	Etkin
Mimari
İnşaat başlangıcı	1461
Tamamlanma	3 Mart 1461
Özellikler
Kapasite	1000 kişi

Zağnos Paşa Camii veya Balıkesir Ulu Camii, Türkiye'nin Balıkesir şehir merkezinde bulunan15. yüzyıl yapısı cami.

Balıkesir'in en büyük camisi ve şehrin sembolü olan yapılardandır. 1461 yılında veya birkaç yıl önce Fatih Sultan Mehmet'in vezirlerinden Zağnos Paşa tarafından yaptırılmıştır.

Türk Kurtuluş Savaşı döneminde Mehmet Akif Ersoy bu camide verdiği ünlü vaaz ile halkı mücadeleye çağırmış ve Mustafa Kemal Paşa, Balıkesir Hutbesi olarak bilinen konuşmasını bu camide yapmıştır.

Geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]

Zağanos Camii, Osmanlı Devleti sadrazamlarından Zağnos Paşa tarafından 1461 yılında veya birkaç yıl önce yaptırılmıştır.^[1] Camii, türbe, muvakkithane ve hamamdan oluşan külliyenin bir parçasıdır.

Fatih'in 48 adamının görevlendirilmesiyle cami 6 haftada inşa edilmiştir ve 3 Mart 1461 günü büyük bir törenle ibadete açılmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]}

1577 ve 1898 Balıkesir depremlerinde hasar gören cami, 1577 depreminden sonra Mahmud Ağa adlı mimarın çabalarıyla onarıldı;^[2] 1898 depreminden sonra bir süre kapalı kaldı.

Kapısındaki kitabeye göre cami, 1902-1904 arasında eskisinden farklı olarak yeniden inşa edildi. Günümüzdeki cami, eski caminin temelleri üzerine dönemin mutasarrıfı Ömer li Bey tarafından yaptırılan, yapımı 1904'te tamamlan camidir.^[2] Caminin ilk inşaatından günümüze sadece minber kapısı gelebilmiştir.^[1]

Mehmet Akif Ersoy, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında 23 Ocak 1920 günü bu camide bir hutbe vermiş ve vatanı kurtarma konusunda halkı heyecanlandırmıştır.^[3] Anadolu'daki Milli Mücadelenin önderi Mustafa Kemal Paşa da 7 Şubat 1923 günü camiyi ziyaret etmiş ve öğleyin camide okunan mevlidden sonra minbere çıkarak Balıkesir Hutbesi olarak bilinen bir konuşma yapmıştır.^[4]

Caminin siluetini ortaya çıkarmak için çevresinde yapışa meydan düzenlemeleri 2021'de tamamlanmıştır.^[5]

Mimari özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Düzgün yontma taş ve kesme taştan yapılmış, kare planlı bir yapıdır. Ortada dört ayak üzerine oturan merkezî bir kubbesi, onun etrafında dört adet köşe kubbesi ve aralarına yerleştirilmiş yarım daire tonozlar vardır.^[6]

Caminin iç mekanına kuzey, doğu ve batıdaki üç ayrı kapıdan girilr. Giriş kapıları çift kanatlıdır ve ahşap işlemeciliğiyle yapılmıştır. Her üç kapının da hemen önünde ahşap tavanlı sundurmalar vardır.

Minare, caminin kuzeybatısındadır. Arabacıoğlularından Hacı Hafız Efendi tarafından yapılan barok minare, kesme taşlardan oluşur.^[7]

Külliyenin diğer yapıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Zağanos Paşa Camii, cami, muvakkithâne, hamam ve türbeden oluşan bir külliyenin parçasıdır. Kent merkezinde çarşı içinde yer alan külliyede geçmişte bedesten, imaret ve çarşı da bulunmaktaydı.^[8] Bu yapılara ek olarak, Zağanos Paşa’nın oğlu Mehmed Bey de cami avlusuna bir mektep yaptırmıştı. Mektep binası da 1897 depreminde yıkılmıştır. Külliye yapılarından sadece hamam günümüze orijinal olarak ulaşmıştır.

Caminin hemen dışındaki türbe, 12. Osmanlı sadrazamı Zağanos Paşa'ya aittir. Muvakkithane, minarenin kaidesinin hemen yanında yer alır.

Cami avlusunda iki şadırvan vardır. Kuzeydeki on iki köşeli mermer bir şadırvanın içi, Paşa Hamamı'ndan gelen su ile doludur. Batıdaki, caminin ikinci yapılışı sırasında yapılmıştır. Kuzeydekinden tek farkı, musluk panolarının kabartmalarla süslenmiş olmasıdır.^[7] Caminin dışında beş yüzlü memer bir şadırvan daha vardır.^[9]

Avlunun güney kısmında bir güneş saati bulunur.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Bayrakal, Sedat (2007). "Erken Osmanlı Dönemi minberleri (1300-1500)". Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ ^a ^b "Balıkesir Ulu Camii" (PDF). Türkiye Ulu Camileri Albümü. 18 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.
^ Kirmit, Ömer Faruk (1 Ocak 2022). "Mehmet Akif Ersoy ve Milli Mücadele: Balıkesir Zağanos Paşa Cami Vaazı". Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2022 10(3) sayfa 1119-1134. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023.
^ Arslan, Recep (1 Temmuz 2019). "Atatürk'ün Balıkesir Ziyaretleri". Belgi Dergisi. 2 (18): 1281-1300. doi:10.33431/belgi.534869. ISSN 2146-4456. 12 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023.
^ Habertürk (9 Nisan 2021). "Zağnos Paşa Camisi projesi hayata geçti - Balıkesir Haberleri". Haberturk.com. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023.
^ "ZAĞNOS PAŞA CAMİSİ (PAŞA CAMİSİ) VE KÜLLİYESİ". Kültür Portalı. 18 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023.
^ ^a ^b "Zağnos Paşa Külliyesi ve Camisi". Tarihiyapilar.net sitesi. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023.
^ Ahmet Vefa Çobanoğlu, Tuğba Erzincan. "Zağanos Paşa Külliyesi". TDV İslâm Ansiklopedisi. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023.
^ "Zağanos Paşa Camii" (PDF). Vakıf Dergisi. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Kasım 2023.

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Caminin dıştan görünümü
İçte görünümü
Camideki Balıkesir hutbesi metni

[:0-1] Bayrakal, Sedat (2007). "Erken Osmanlı Dönemi minberleri (1300-1500)". Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[:1-2] "Balıkesir Ulu Camii" (PDF). Türkiye Ulu Camileri Albümü. 18 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.

[3] Kirmit, Ömer Faruk (1 Ocak 2022). "Mehmet Akif Ersoy ve Milli Mücadele: Balıkesir Zağanos Paşa Cami Vaazı". Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2022 10(3) sayfa 1119-1134. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023.

[4] Arslan, Recep (1 Temmuz 2019). "Atatürk'ün Balıkesir Ziyaretleri". Belgi Dergisi. 2 (18): 1281-1300. doi:10.33431/belgi.534869. ISSN 2146-4456. 12 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023.

[5] Habertürk (9 Nisan 2021). "Zağnos Paşa Camisi projesi hayata geçti - Balıkesir Haberleri". Haberturk.com. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023.

[6] "ZAĞNOS PAŞA CAMİSİ (PAŞA CAMİSİ) VE KÜLLİYESİ". Kültür Portalı. 18 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023.

[:2-7] "Zağnos Paşa Külliyesi ve Camisi". Tarihiyapilar.net sitesi. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023.

[8] Ahmet Vefa Çobanoğlu, Tuğba Erzincan. "Zağanos Paşa Külliyesi". TDV İslâm Ansiklopedisi. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023.

[9] "Zağanos Paşa Camii" (PDF). Vakıf Dergisi. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Kasım 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

g t d Türkiye'deki ulu camiler
Akdeniz	Adana Ulu Camii (Ramazanoğulları Camii) Antakya Ulu Camii Antalya Ulu Camii (Yivli Minare) Burdur Ulu Camii Isparta Ulu Camii (Kutlu Bey Camii) Isparta Eğirdir Ulu Camii (Hızır Bey Camii) Isparta Şarkikaraağaç Ulu Camii Isparta Uluborlu Alaaddin Camii Isparta Yalvaç Devlethan Camii Kahramanmaraş Ulu Camii Kahramanmaraş Afşin Ulu Camii Kahramanmaraş Elbistan Ulu Camii Kahramanmaraş Göksun Ulu Camii Mersin Ulu Camii Mersin Silifke Alâeddin Camii Mersin Tarsus Ulu Camii
Doğu Anadolu	Bitlis Ulu Camii Bitlis Adilcevaz Ulu Camii Bitlis Ahlat Ulu Camii Elazığ Harput Ulu Camii Erzurum Ulu Camii Erzurum Hınıs Ulu Camii Erzurum Pasinler Ulu Camii Kars Ulu Camii Kars Ani Ulu Camii (Manuçehr Camii) (Battalgazi Ulu Camii) Malatya Arapgir Ulu Camii Malatya Darende Ulu Camii Muş Ulu Camii Van Ulu Camii
Ege	Afyonkarahisar Ulu Camii Afyonkarahisar Sandıklı Ulu Camii Afyonkarahisar Şuhut Ulu Camii Aydın Çine Ulu Camii (Ahmet Gazi Camii) Aydın Söke İlyas Bey Camii İzmir Bergama Ulu Camii İzmir Birgi Ulu Camii İzmir Ödemiş Ulu Camii İzmir Selçuk İsa Bey Ulu Camii İzmir Tire Ulu Camii Kütahya Ulu Camii Kütahya Emet Ulu Camii (Çarşı Camii) Kütahya Gediz Ulu Camii (Gazanferağa Camii) Kütahya Simav Ulu Camii Kütahya Tavşanlı Ulu Camii Manisa Ulu Camii Muğla Ulu Camii Muğla Milas Ulu Camii (Ahmed Gazi Camii) Uşak Ulu Camii
Güneydoğu Anadolu	Adıyaman Ulu Camii Adıyaman Besni Ulu Camii Adıyaman Tut Ulu Camii Batman Hasankeyf Ulu Camii Diyarbakır Ulu Camii Diyarbakır Çermik Ulu Camii Diyarbakır Eğil Ulu Camii (Tâciyân Camii) Diyarbakır Hani Ulu Camii Diyarbakır Hazro Ulu Camii Diyarbakır Lice Ulu Camii Diyarbakır Silvan Ulu Camii (Selahaddin-i Eyyubî Camii) Gaziantep Ulu Camii (Boyacı Camii) Kilis Ulu Camii Mardin Ulu Camii Mardin Kızıltepe Ulu Camii Mardin Midyat Ulu Camii (Merkez Cevatpaşa Camii) Mardin Savur Ulu Camii Siirt Ulu Camii Şanlıurfa Ulu Camii Şanlıurfa Birecik Ulu Camii Şanlıurfa Halfeti Ulu Camii Şanlıurfa Harran Ulu Camii Şanlıurfa Siverek Ulu Camii Şanlıurfa Suruç Ulu Camii Şırnak Cizre Ulu Camii
İç Anadolu	Aksaray Ulu Camii Bor Ulu Camii Aksaray Eskil Ulu Camii Aksaray Eşmekaya Ulu Camii Ankara Arslanhane Camii (Ahi Şerafeddin Camii) Çankırı Ulu Camii Eskişehir Sivrihisar Ulu Camii Karaman Ermenek Ulu Camii Karaman Kazımkarabekir Ulu Camii Kayseri Ulu Camii Kayseri Aşağı Develi Ulu Camii Kayseri Bünyan Ulu Camii Kayseri Develi Ulu Camii (Sivâsî Hâtun Camii) Kırşehir Alaaddin Ulu Camii Konya Ulu Camii (Alâeddin Camii) Konya Akşehir Ulu Camii Konya Beyşehir Ulu Camii (Eşrefoğlu Ulu Camii) Konya Doğanhisar Ulu Camii Konya Ereğli Ulu Camii Konya Ilgın Ulu Camii (Çukur Cami) Nevşehir Avanos Ulu Camii Nevşehir Ürgüp Merkez Karamanoğlu Camii Niğde Ulu Camii (Alâeddin Camii) Niğde Bor Ulu Camii (Alâeddin Camii) Sivas Ulu Camii Sivas Divriği Ulu Camii Sivas Şarkışla Ulu Camii Yozgat Çapanoğlu Camii
Karadeniz	Amasya Ulu Camii (Burmalı Minare) Bayburt Ulu Camii Çorum Ulu Camii Çorum İskilip Ulu Camii Çorum Sungurlu Ulu Camii Kastamonu Ulu Camii (Atabeg Gazi Camii) Kastamonu Küre Ulu Camii Sinop Alâeddin Camii Tokat Ulu Camii Tokat Niksar Ulu Camii (Melikgazi Camii) Tokat Turhal Ulu Camii Tokat Zile Ulu Camii
Marmara	Ayasofya Balıkesir Ulu Camii (Zağnos Paşa Camii) Balıkesir Edincik Ulu Camii Bursa Ulu Camii Bursa Karacabey Ulu Camii Bursa Yenişehir Ulu Camii (Yenişehir Orhan Gazi Camii) Edirne Ulu Camii (Eski Cami)
Kategori Türkiye'de İslam Osmanlı mimarisi Selçuklu mimarisi Ülkelerine göre camiler

Zağnos Paşa Camii nedir?, Zağnos Paşa Camii anlamı nedir?, Zağnos Paşa Camii ne demektir?