Cizre Ulu Camii

Cizre Ulu Camii
Temel bilgiler
Konum	Şırnak, Cizre
Koordinatlar	37°19′18″K 42°11′29″D / 37.32167°K 42.19139°D
İnanç	İslam
Açılış	639
Durum	Kullanılmakta

Cizre Ulu Camii, Şırnak ilinin Cizre ilçesinin merkezindeki Dağkapı Mahallesi'nde yer alan tarihî ibadet yapısı.

Caminin ilk yapılışının VII. yüzyılda, Anadolu'ya İslamiyet'in girdiği ilk yıllarda kiliseden camiye dönüştürülerek gerçekleştiği düşünülür.^[1]^[2] Birçok defa onarım görmüş, yapıdan ayrı dikdörtgen kaide üzerine yuvarlak gövdeli minaresi 1155 yılında yılında inşa edilmiştir.^[3] Metal kapısı ve bunun üzerindeki, oymacılık sanatının önemli bir eseri olan ejder figürlü bronz kapı tokmakları yapının en önemli özelliklerindendir. 13. yüzyıla tarihlenen anıtsal kapı ile tokmaklardan birisi günümüzde İstanbul'daki Türk ve İslam Eserleri Müzesi'ndedir. Diğer tokmak 1969'da yurtdışına kaçırılmıştır.

Geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]

VII. yüzyılda, Anadolu'ya İslamiyet'in girdiği ilk yıllarda kiliseden camiye dönüştürülmüş bir yapıdır. Caminin sekiz kitabesi bulunur. Bu kitabelerden Abbâsiler döneminde onarım gördüğü, Zengi Atabeyi Baz Şah’ın oğlu Emir Ali Sencer tarafından 1160 yılında caminin yeniden inşa edildiği, 1203 ve 1284 yıllarında da onarımlar gördüğü anlaşılır. Cami, Cumhuriyet devrinde 1946 yılında onarılmış; 2007 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir.^[4] Vakıflar Genel Müdürlüğünce 2007 yılında yapılan restorasyon çalışmalarının aslına uygun yapılmadığının belirlenmesi üzerine valilikçe hazırlanan "Şehr-i Nuh Diriliyor" projesi kapsamında restorasyon çalışmalarına 2013'te yeniden başlandı.^[5] Yapı, bakım görmek üzere 2020 yılında yeniden ibadete kapandı.^[6]

Mimari özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kesme taştan, dikdörtgen planlı yapının üzeri kasnaklı kubbe ile örtülüdür.^[3] Kuzeyinde avlu ile medrese odaları, kuzey cephe duvarının üzerinde ise bir kaide üzerinde yükselen tuğla minaresi bulunur.^[2] Aşağıdan yukarıya doğru daralan minarenin şerefesi yoktur; konik bir külahla sonlanır ve tek süsü, dört yanındaki çini panolardır.^[7] Avlunun ortasında altıgen planlı ve kubbe ile örtülü şadırvan vardır.^[2] Medrese odalarıyla çevrili avludan camiye yedi kapı ile geçilir. Caminin ünlü anıtsal kapısı, bu yedi kapıdan ortadakidir.

Ana giriş kapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Caminin 13. yüzyıla tarihlenen ana giriş kapısının kanatları ahşap üzerine bakır malzemeden geometrik süslemelerle bezelidir ve tunç plakalarla kaplı pirinç çubuk ve levhalarla süslenmiştir. Kapı kanadının her iki tarafında, alt alta sıralanmış ve merkezinde 12 kollu yıldızın yer aldığı üç madalyon yer alır. Aralarda ise kanatlar kapanınca tamamlanan iki tüm ve iki yarım madalyon bulunur.^[8]

Kapı tokmakları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kapının üzerinde yer alan tunç kapı tokmakları iki ejderin ortasında görülen aslan başı şeklindedir. Üzeri kazıma tekniği ile süslenmiştir. Ejderler, kuyruklarından birbirine bağlı durumdadır ve kuyruk uçlarında kartal başları bulunur. Bu tokmakların, dönemin fizikçi ve sanat adami El- Cezeri 'nin eseri olduğu düşünülür. Kapı tokmaklarından biri 1969’da yurt dışına kaçırılmıştır. Kopenhag’daki David Samling Müzesi'ndedir. Diğeri ise 1976 yılından beri İstanbul Türk ve İslâm Eserleri Müzesi’nde sergilenmektedir.^[9]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2017.
^ ^a ^b ^c Kurtbil, Zeynep Hatice. "ULUCAMİ - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 26 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.
^ ^a ^b "CİZRE ULU CAMİİ ve İKİZ EJDERLİ KAPI TOKMAĞI". habitat.org.tr. 10 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.
^ "CİZRE ULUCAMİ". Kültür Portalı. 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.
^ "Cizre Ulu Camii'nin restorasyonu ŞIRNAK". Haberler.com. 24 Eylül 2013. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021.
^ "860 yıllık tarihi Cizre Ulu Camisi'ne restorasyon". www.ntv.com.tr. 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.
^ Elpe, Ebru (10 Ocak 2021). "KONUM OLARAK CAMİDEN AYRI MİNARELER". AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi. 9 (23): 191-214. doi:10.31126/akrajournal.805371. ISSN 2148-0370. 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.
^ "Yurdundan koparılan çift başlı ejderin dramı – #tarih". 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.
^ Şafak, Yeni (16 Haziran 2016). "Ejderli kapı tokmaklı cami: Cizre ulu camii". Yeni Şafak. 16 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.

[1] "Arşivlenmiş kopya". 22 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2017.

[:0-2] Kurtbil, Zeynep Hatice. "ULUCAMİ - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 26 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.

[:1-3] "CİZRE ULU CAMİİ ve İKİZ EJDERLİ KAPI TOKMAĞI". habitat.org.tr. 10 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.

[4] "CİZRE ULUCAMİ". Kültür Portalı. 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.

[5] "Cizre Ulu Camii'nin restorasyonu ŞIRNAK". Haberler.com. 24 Eylül 2013. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021.

[6] "860 yıllık tarihi Cizre Ulu Camisi'ne restorasyon". www.ntv.com.tr. 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.

[7] Elpe, Ebru (10 Ocak 2021). "KONUM OLARAK CAMİDEN AYRI MİNARELER". AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi. 9 (23): 191-214. doi:10.31126/akrajournal.805371. ISSN 2148-0370. 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.

[8] "Yurdundan koparılan çift başlı ejderin dramı – #tarih". 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.

[9] Şafak, Yeni (16 Haziran 2016). "Ejderli kapı tokmaklı cami: Cizre ulu camii". Yeni Şafak. 16 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

g t d Türkiye'deki ulu camiler
Akdeniz	Adana Ulu Camii (Ramazanoğulları Camii) Antakya Ulu Camii Antalya Ulu Camii (Yivli Minare) Burdur Ulu Camii Isparta Ulu Camii (Kutlu Bey Camii) Isparta Eğirdir Ulu Camii (Hızır Bey Camii) Isparta Şarkikaraağaç Ulu Camii Isparta Uluborlu Alaaddin Camii Isparta Yalvaç Devlethan Camii Kahramanmaraş Ulu Camii Kahramanmaraş Afşin Ulu Camii Kahramanmaraş Elbistan Ulu Camii Kahramanmaraş Göksun Ulu Camii Mersin Ulu Camii Mersin Silifke Alâeddin Camii Mersin Tarsus Ulu Camii
Doğu Anadolu	Bitlis Ulu Camii Bitlis Adilcevaz Ulu Camii Bitlis Ahlat Ulu Camii Elazığ Harput Ulu Camii Erzurum Ulu Camii Erzurum Hınıs Ulu Camii Erzurum Pasinler Ulu Camii Kars Ulu Camii Kars Ani Ulu Camii (Manuçehr Camii) (Battalgazi Ulu Camii) Malatya Arapgir Ulu Camii Malatya Darende Ulu Camii Muş Ulu Camii Van Ulu Camii
Ege	Afyonkarahisar Ulu Camii Afyonkarahisar Sandıklı Ulu Camii Afyonkarahisar Şuhut Ulu Camii Aydın Çine Ulu Camii (Ahmet Gazi Camii) Aydın Söke İlyas Bey Camii İzmir Bergama Ulu Camii İzmir Birgi Ulu Camii İzmir Ödemiş Ulu Camii İzmir Selçuk İsa Bey Ulu Camii İzmir Tire Ulu Camii Kütahya Ulu Camii Kütahya Emet Ulu Camii (Çarşı Camii) Kütahya Gediz Ulu Camii (Gazanferağa Camii) Kütahya Simav Ulu Camii Kütahya Tavşanlı Ulu Camii Manisa Ulu Camii Muğla Ulu Camii Muğla Milas Ulu Camii (Ahmed Gazi Camii) Uşak Ulu Camii
Güneydoğu Anadolu	Adıyaman Ulu Camii Adıyaman Besni Ulu Camii Adıyaman Tut Ulu Camii Batman Hasankeyf Ulu Camii Diyarbakır Ulu Camii Diyarbakır Çermik Ulu Camii Diyarbakır Eğil Ulu Camii (Tâciyân Camii) Diyarbakır Hani Ulu Camii Diyarbakır Hazro Ulu Camii Diyarbakır Lice Ulu Camii Diyarbakır Silvan Ulu Camii (Selahaddin-i Eyyubî Camii) Gaziantep Ulu Camii (Boyacı Camii) Kilis Ulu Camii Mardin Ulu Camii Mardin Kızıltepe Ulu Camii Mardin Midyat Ulu Camii (Merkez Cevatpaşa Camii) Mardin Savur Ulu Camii Siirt Ulu Camii Şanlıurfa Ulu Camii Şanlıurfa Birecik Ulu Camii Şanlıurfa Halfeti Ulu Camii Şanlıurfa Harran Ulu Camii Şanlıurfa Siverek Ulu Camii Şanlıurfa Suruç Ulu Camii Şırnak Cizre Ulu Camii
İç Anadolu	Aksaray Ulu Camii Bor Ulu Camii Aksaray Eskil Ulu Camii Aksaray Eşmekaya Ulu Camii Ankara Arslanhane Camii (Ahi Şerafeddin Camii) Çankırı Ulu Camii Eskişehir Sivrihisar Ulu Camii Karaman Ermenek Ulu Camii Karaman Kazımkarabekir Ulu Camii Kayseri Ulu Camii Kayseri Aşağı Develi Ulu Camii Kayseri Bünyan Ulu Camii Kayseri Develi Ulu Camii (Sivâsî Hâtun Camii) Kırşehir Alaaddin Ulu Camii Konya Ulu Camii (Alâeddin Camii) Konya Akşehir Ulu Camii Konya Beyşehir Ulu Camii (Eşrefoğlu Ulu Camii) Konya Doğanhisar Ulu Camii Konya Ereğli Ulu Camii Konya Ilgın Ulu Camii (Çukur Cami) Nevşehir Avanos Ulu Camii Nevşehir Ürgüp Merkez Karamanoğlu Camii Niğde Ulu Camii (Alâeddin Camii) Niğde Bor Ulu Camii (Alâeddin Camii) Sivas Ulu Camii Sivas Divriği Ulu Camii Sivas Şarkışla Ulu Camii Yozgat Çapanoğlu Camii
Karadeniz	Amasya Ulu Camii (Burmalı Minare) Bayburt Ulu Camii Çorum Ulu Camii Çorum İskilip Ulu Camii Çorum Sungurlu Ulu Camii Kastamonu Ulu Camii (Atabeg Gazi Camii) Kastamonu Küre Ulu Camii Sinop Alâeddin Camii Tokat Ulu Camii Tokat Niksar Ulu Camii (Melikgazi Camii) Tokat Turhal Ulu Camii Tokat Zile Ulu Camii
Marmara	Ayasofya Balıkesir Ulu Camii (Zağnos Paşa Camii) Balıkesir Edincik Ulu Camii Bursa Ulu Camii Bursa Karacabey Ulu Camii Bursa Yenişehir Ulu Camii (Yenişehir Orhan Gazi Camii) Edirne Ulu Camii (Eski Cami)
Kategori Türkiye'de İslam Osmanlı mimarisi Selçuklu mimarisi Ülkelerine göre camiler

Cizre Ulu Camii nedir?, Cizre Ulu Camii anlamı nedir?, Cizre Ulu Camii ne demektir?