Kayseri Ulu Camii

Kayseri Ulu Camii
Temel bilgiler
Koordinatlar	38°43′12″K 35°29′09″D / 38.72000°K 35.48583°D
İnanç	İslam
Mezhep	Sünni İslam
Mimari
Mimari tür	Selçuklu mimarisi
İnşaat başlangıcı	1134
Tamamlanma	1143
Özellikler
Genişlik	27 m
Kubbe sayısı	2
Minare sayısı	1

Kayseri Ulu Camii (Sultan Camisi veya Cami-i Kebir adlarıyla da bilinir), Türkiye'nin Kayseri ilinde şehir merkezinde bulunan, 12. yüzyılın ortalarına doğru inşa edilmiş camidir.

Yapıldığı dönemde Kayseri'deki en büyük yapı idi. Derinlemesine yönelen plan tipinde inşa edilen cami, bu plan tipinin Anadolu’daki en eski örneklerindendir.^[1] Kıble duvarının arkasındaki türbenin Melik Mehmet Gazi'ye ait olduğu düşünülür.

Geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]

Caminin kesin yapılış tarihi bilinmez; genellikle Danişmendli Emîri Melik Mehmed Gazi’nin hükümdarlığı sırasında yapıldığı belirtilir;^[2] ancak daha erken döneme tarihlendirenler de bulunur. Günümüzde yıkılmış ve ortadan kalkmış olan medrese ile birlikte külliye hâlinde inşa edilmiştir.

Yapı, 1206'da onarım görmüştür. Kuzey cephede, kapının sol üst köşesinde bulunan kitabede yapının Türkiye Selçuklu sultanı I. Gıyaseddin Keyhüsrev devrinde onarım gördüğü bildirilir. Kitabede şunlar yazılıdır: Bu cami, Kılıçaslan oğlu, büyük Sultan Keyhusrev devrinde - Allah onun yardımını yüceltsin- H.602/M.1206 yılında Yağıbasanoğlu, Muzaffereddin Mahmud tarafından onarılmıştır.^[3] Caminin minaresi bu onarım sırasında yapıya eklenmiştir ve Kayseri'nin en eski minaresidir. Bu onarım sırasında konduğu tahmin edilen rölyefli sahte kündekari tekniğinde yapılmış ahşap kuzey kapı kanatları, günümüzde Ankara Etnografya Müzesi’ndedir.^[4]

Cami, Osmanlı döneminde 1716 yılındaki depremde ağır hasar gördü. Kuzey cephedeki kapının üstündeki iki mermer kitabe, bu deprem sonrasında gördüğü onarım hakkında bilgi verir. Kitabelerde, depremde tahrip olan Ulu Cami’nin Matbah-ı Amire Emini Kayserili Hacı Halil Efendi tarafından tamir ettirildiğini belirtilir.

Cami, Osmanlı döneminde birkaç kez daha tamirat görmüştür.^[1] Beyaz mermer mihrap, 1837 yılında Kayseri naibi Nuri Efendi tarafından camiye eklenmiştir.^[4]

Mimari özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ortada küçük bir avlu ve mihrap önü kubbesiyle tamamlanan uzunlamasına bir yapıdır. Caminin planı ve cephe düzenlemesi, Anadolu Selçuklu mimarisindeki Ulu Cami geleneğini yansıtır. Orijinalde açıklık olarak bırakılan orta bölüm, sonradan kubbe ile kapatılmıştır. Doğu, Batı ve kuzey cephelerinin ortasında birer kapı bulunur. Harim, mihraba paralel sekiz sahından oluşur. Sahınları, aralarında devşirme sütunlar üzerine oturan sivri kemerler ayırır.^[4] Sütun ve sütun başlıklarının yakın bir Bizans kilisesinden getirildiği sanılır. Yapının ana malzemesi yontu tüf taşıdır.

Yapıya 1206'daki onarım sırasında eklenmiş olan kare kaideli, silindirik gövdeli minaresi caminin batı girişinin hemen yanındadır. Kapının yanındaki merdivenlerden cami damına çıkılıp buradaki bir kapıdan minarenin içine girilmektedir. Minare, yukarı doğru giderek daralır, bir noktadan sonra düz devam eder. Kaidesi taştan, gövdesi şerefeye kadar tuğladandır. Şerefesinin üstündeki petek bölümü, depremde yıkıldıktan sonra yontu taştan yapılmıştır. Şerefe altına çini üzerine kufî yazıyla yazılmış Ayet-el Kursi, geniş bir kuşak içine yerleştirilmiştir.^[1]

Çevresindeki yapılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Caminin kuzeyinde Osmanlı Sultanı III. Ahmed zamanında, Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa tarafından yaptırılmış bir ticaret yapısı olan Vezir Han yer alır. Kuzeydoğu cephesinde, Ulu Cami ile Vezir Han arasında dar bir geçit bulunur.

Caminin güneydoğu cephesine, 19. yüzyılda yapılmış Raşit Efendi Kütüphanesi bitiştirilmiştir. Geçmişte bu kütüphaneye caminin içindeki bir kapıdan geçilerek girilmekteydi; kütüphanenin doğusunda ise Mahkeme Hanı adlı yapı vardı.^[1] Ulu Cami’nin güney cephesine bitişik Melikgazi Medresesi'nden günümüze, sadece Cami'nin kıble duvarına bitişik türbe gelmiştir. Türbenin "Kayserifatihi" diye anılan Melik Mehmet Gazi'ye ait olduğu tahmin edilir.^[5]

Çeşmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Caminin doğusunda, Vezirhan’ın güney duvarına bitişik olarak yapılmış çeşmenin 18. yüzyılın başlarında inşa edildiği düşünülür.^[2] Çeşme, geniş bir revak altında zeminden yükseltilen platform üzerinde bulunan abdest musluklarından oluşur. Muslukların her biri, yekpare taştan yapılmış 12 sütunun birbirine yuvarlak kemerlerle bağlanması ile oluşmuş kare mekanlardadır.

Görseller[değiştir | kaynağı değiştir]

Mihrap ve minber
Ulu Cami Çeşmesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d Cömert, Hüseyin. "Camii-i Kebir" (PDF). Kayseri Ansiklopedisi. 26 Nisan 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ ^a ^b "Ulu Cami ve Çeşmesi". Kayseri Belediyesi. 27 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2020.
^ "Cami Kebir (Ulu Cami)". Kayseri Valiliği. 2 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2020.
^ ^a ^b ^c "Kayseri Ulu Cami". Okuryazarım.com. 10 Ocak 2017. 13 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2022.
^ "www.kayseriden.biz :: Melik Mehmet Gazi". kayseriden.biz. 3 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2022.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Görseller27 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[:0-1] Cömert, Hüseyin. "Camii-i Kebir" (PDF). Kayseri Ansiklopedisi. 26 Nisan 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[:2-2] "Ulu Cami ve Çeşmesi". Kayseri Belediyesi. 27 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2020.

[3] "Cami Kebir (Ulu Cami)". Kayseri Valiliği. 2 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2020.

[:1-4] "Kayseri Ulu Cami". Okuryazarım.com. 10 Ocak 2017. 13 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2022.

[5] "www.kayseriden.biz :: Melik Mehmet Gazi". kayseriden.biz. 3 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

g t d Türkiye'deki ulu camiler
Akdeniz	Adana Ulu Camii (Ramazanoğulları Camii) Antakya Ulu Camii Antalya Ulu Camii (Yivli Minare) Burdur Ulu Camii Isparta Ulu Camii (Kutlu Bey Camii) Isparta Eğirdir Ulu Camii (Hızır Bey Camii) Isparta Şarkikaraağaç Ulu Camii Isparta Uluborlu Alaaddin Camii Isparta Yalvaç Devlethan Camii Kahramanmaraş Ulu Camii Kahramanmaraş Afşin Ulu Camii Kahramanmaraş Elbistan Ulu Camii Kahramanmaraş Göksun Ulu Camii Mersin Ulu Camii Mersin Silifke Alâeddin Camii Mersin Tarsus Ulu Camii
Doğu Anadolu	Bitlis Ulu Camii Bitlis Adilcevaz Ulu Camii Bitlis Ahlat Ulu Camii Elazığ Harput Ulu Camii Erzurum Ulu Camii Erzurum Hınıs Ulu Camii Erzurum Pasinler Ulu Camii Kars Ulu Camii Kars Ani Ulu Camii (Manuçehr Camii) (Battalgazi Ulu Camii) Malatya Arapgir Ulu Camii Malatya Darende Ulu Camii Muş Ulu Camii Van Ulu Camii
Ege	Afyonkarahisar Ulu Camii Afyonkarahisar Sandıklı Ulu Camii Afyonkarahisar Şuhut Ulu Camii Aydın Çine Ulu Camii (Ahmet Gazi Camii) Aydın Söke İlyas Bey Camii İzmir Bergama Ulu Camii İzmir Birgi Ulu Camii İzmir Ödemiş Ulu Camii İzmir Selçuk İsa Bey Ulu Camii İzmir Tire Ulu Camii Kütahya Ulu Camii Kütahya Emet Ulu Camii (Çarşı Camii) Kütahya Gediz Ulu Camii (Gazanferağa Camii) Kütahya Simav Ulu Camii Kütahya Tavşanlı Ulu Camii Manisa Ulu Camii Muğla Ulu Camii Muğla Milas Ulu Camii (Ahmed Gazi Camii) Uşak Ulu Camii
Güneydoğu Anadolu	Adıyaman Ulu Camii Adıyaman Besni Ulu Camii Adıyaman Tut Ulu Camii Batman Hasankeyf Ulu Camii Diyarbakır Ulu Camii Diyarbakır Çermik Ulu Camii Diyarbakır Eğil Ulu Camii (Tâciyân Camii) Diyarbakır Hani Ulu Camii Diyarbakır Hazro Ulu Camii Diyarbakır Lice Ulu Camii Diyarbakır Silvan Ulu Camii (Selahaddin-i Eyyubî Camii) Gaziantep Ulu Camii (Boyacı Camii) Kilis Ulu Camii Mardin Ulu Camii Mardin Kızıltepe Ulu Camii Mardin Midyat Ulu Camii (Merkez Cevatpaşa Camii) Mardin Savur Ulu Camii Siirt Ulu Camii Şanlıurfa Ulu Camii Şanlıurfa Birecik Ulu Camii Şanlıurfa Halfeti Ulu Camii Şanlıurfa Harran Ulu Camii Şanlıurfa Siverek Ulu Camii Şanlıurfa Suruç Ulu Camii Şırnak Cizre Ulu Camii
İç Anadolu	Aksaray Ulu Camii Bor Ulu Camii Aksaray Eskil Ulu Camii Aksaray Eşmekaya Ulu Camii Ankara Arslanhane Camii (Ahi Şerafeddin Camii) Çankırı Ulu Camii Eskişehir Sivrihisar Ulu Camii Karaman Ermenek Ulu Camii Karaman Kazımkarabekir Ulu Camii Kayseri Ulu Camii Kayseri Aşağı Develi Ulu Camii Kayseri Bünyan Ulu Camii Kayseri Develi Ulu Camii (Sivâsî Hâtun Camii) Kırşehir Alaaddin Ulu Camii Konya Ulu Camii (Alâeddin Camii) Konya Akşehir Ulu Camii Konya Beyşehir Ulu Camii (Eşrefoğlu Ulu Camii) Konya Doğanhisar Ulu Camii Konya Ereğli Ulu Camii Konya Ilgın Ulu Camii (Çukur Cami) Nevşehir Avanos Ulu Camii Nevşehir Ürgüp Merkez Karamanoğlu Camii Niğde Ulu Camii (Alâeddin Camii) Niğde Bor Ulu Camii (Alâeddin Camii) Sivas Ulu Camii Sivas Divriği Ulu Camii Sivas Şarkışla Ulu Camii Yozgat Çapanoğlu Camii
Karadeniz	Amasya Ulu Camii (Burmalı Minare) Bayburt Ulu Camii Çorum Ulu Camii Çorum İskilip Ulu Camii Çorum Sungurlu Ulu Camii Kastamonu Ulu Camii (Atabeg Gazi Camii) Kastamonu Küre Ulu Camii Sinop Alâeddin Camii Tokat Ulu Camii Tokat Niksar Ulu Camii (Melikgazi Camii) Tokat Turhal Ulu Camii Tokat Zile Ulu Camii
Marmara	Ayasofya Balıkesir Ulu Camii (Zağnos Paşa Camii) Balıkesir Edincik Ulu Camii Bursa Ulu Camii Bursa Karacabey Ulu Camii Bursa Yenişehir Ulu Camii (Yenişehir Orhan Gazi Camii) Edirne Ulu Camii (Eski Cami)
Kategori Türkiye'de İslam Osmanlı mimarisi Selçuklu mimarisi Ülkelerine göre camiler

Kayseri Ulu Camii nedir?, Kayseri Ulu Camii anlamı nedir?, Kayseri Ulu Camii ne demektir?