Makale serilerinden
Türkiye Ekonomisi
Ekonomi tarihi İzmir İktisat Kongresi 1948 Türkiye İktisat Kongresi 24 Ocak kararları Gümrük Birliği Anlaşması Krizler 2001 Türkiye ekonomik krizi 2006 yılı bütçe tablosu 2018-22 Türkiye döviz ve borç krizi
Endüstri ve ticaret İnternet Türk malı Otomotiv Serbest bölge Sinema Şarap Türkiye merkezli şirketler listesi Telekomünikasyon Turizm Tarım
Enerji Hidroelektrik Jeotermal Nükleer Rüzgâr Güneş
Altyapı Arap Doğalgaz Boru Hattı Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz Boru Hattı Güneydoğu Anadolu Projesi Mavi Akım Nabucco Doğalgaz Boru Hattı Trans Anadolu doğalgaz boru hattı
Finans Borsa İstanbul Merkez Bankası Türk lirası (Madenî paralar  · Banknotlar)
Ekonomik veriler Enflasyon Tüketici fiyat endeksi Üretici fiyat endeksi Devalüasyon Dış ticaret Kalkınma planı
Emek Asgari ücret İşsizlik Emeklilik
g t d

Akkuyu

Sinop

İğneada

Türkiye'deki nükleer enerji santralleri
 Yapım aşamasında
 Planlanan santraller

Türkiye'de şu an nükleer enerji santrali yapılma aşamasındadır. 1970 yılından itibaren nükleer santral kurulma girişimlerinde bulunuldu fakat bu girişimlerin çoğu sonuçsuz kalmış, 2004'te nükleer enerji santrali konusu yeniden gündeme gelmiş ve toplamda üç santralden biri için yapıma aşamasına gelinmiştir. İki santral daha planlama aşamasındadır.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de nükleer çalışmalar, nükleer teknolojiye sahip olmayan pek çok Avrupa ülkesiyle eş zamanlı olarak, "Atom enerjisinin barışçıl amaçlarla kullanılması" konusunda düzenlenen 1. Cenevre Konferansı'ndan hemen sonra 1955 yılında başlatılmıştır.^[1] 1961 yılında, Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi'nde, eğitim ve temel araştırmalar için yararlanılan 1 MW gücünde bir deney reaktörü işletmeye alınmıştır.^[1] Elektrik üretimi amacıyla kurulması tasarlanan nükleer santralle ilgili ilk fizibilite etütleri 1968 yılında başlatılmıştır.^[2] 1972-74 yıllarında yapılabilirlik etüdleri ve yer araştırmaları değişen şartlara göre revize edilmiş, 1976 yılında Silifke'nin batısındaki Akkuyu mevkii ilk kuruluş yeri olarak seçilmiş ve yapılan geniş kapsamlı araştırmalara dayanarak Başbakanlık Atom Enerjisi Komisyonu'ndan yer lisansı alınmıştır.^[1][2] 1976 yı­lın­da nük­le­er san­tral iha­lesi için gi­ri­şim­de bu­lu­nul­du ve tek­lif­le­rin de­ğer­len­di­ril­me­si so­nu­cun­da 1977'de ASE­A-ATOM ve STAL-LA­VAL fir­ma­la­rı ile söz­leş­me ön­ce­si gö­rüş­me­ler baş­la­dı an­cak 12 Ey­lül 1979'da gö­rüş­me­ler çe­şit­li se­bep­ler­den sonuçlanmadı.^[3]

1980'ler[değiştir | kaynağı değiştir]

1982 yılında herhangi bir ihale açılmadan Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TA­EK) Baş­kan­lı­ğı ara­cı­lı­ğıy­la Ato­mic Energy of Ca­na­da Li­mi­ted (AECL), Sie­mens-Kraft­werk Uni­on (KWU) ve Ge­ne­ral Elec­tric (GE) fir­ma­la­rın­dan tek­lif­ler top­lan­dı.^[3] 30 Ağus­tos 1984'te bu fir­ma­larla ya­pı­lan pa­zar­lık gö­rüş­me­le­rin­de an­laş­ma sağ­lan­sa da hü­kü­met, nük­le­er san­tral­le­rin anah­tar tes­li­mi esa­sı­na gö­re baş­lat­tı­ğı iha­le­nin te­mel şar­tı­nı "Yap-İş­let-Dev­ret" şar­tı­na dö­nüş­tür­dü­ğü­nü açık­la­yın­ca KWU ve ken­di­si­ne Ak­ku­yu ye­ri­ne Si­nop nük­le­er si­ti tek­lif edil­miş olan GE fir­ma­la­rı iha­le­den çe­kil­di.^[3] Öte yandan, 2 Ka­sım 1983 tarihinde devlet kuruluşlarının reorganizasyonu kapsamında tüm nükleer konuları bir çatı altında yürütmek üzere Nükleer Elektrik Santralları Kurumu: NELSAK kararnamesi hazırlandı, onaylandı ve dönemin cumhurbaşkanı Kenan Evren Türkiye'de üç ayrı tipte üç nükleer santralın kurulacağını açıkladı.^[1][3] Fakat NELSAK kararnamesi hiçbir zaman uygulanmadı.^[3] Mart 1985'te AECL ile görüşmelere devam edildi ve ağustos ayında ön protokol imzalandı. Ancak, Kanada hükûmetinin ön protokole bağlanan şartları ve finansmanın %60'ını (geri kalan %40'ını TEK ve Türkiye üstlenecekti) garanti etmeyi kabul etmemesi üzerine 1986 yılı başlarında AECL ile yapılan görüşmeler de durduruldu.^[1] Nisan 1986'da Sovyetler Birliği'nde meydana gelen Çernobil reaktör kazasından ötürü Türkiye'de de nükleer santrallerle ilgili çalışmalar askıya alınmıştır. 1988 yılında TEK Nükleer Santrallar Dairesi kapatıldı.^[4]

1990'lar[değiştir | kaynağı değiştir]

1989'da Arjantin ile 25 MW'lık pasif sistemli modüler prototip projesine girişilmek istenmiş, 1991 başlarında yeterli görülmeyen bu girişimden vazgeçilmiştir.^[4] 1992 yılında dünyadaki belli başlı firmalara birer mektup gönderilerek, 2002 yılında devreye girecek biçimde ve 1000 MW gücünde bir veya iki üniteli santralın anahtar teslimi veya Yap-İşlet-Devret modeli ile kurulması için teknik ve mali konularda bilgi istenmiştir.^[4] Aynı yılın aralık ayında dönemin Ener­ji ve Ta­biî Kay­nak­lar Ba­ka­nı Mehmet Ersin Faralyalı'nın Ba­kan­lar Ku­ru­lu'na sun­du­ğu bir ra­por­da, ül­ke­nin baş­ka ener­ji kay­nak­la­rı ih­das et­me­di­ği tak­dir­de 2010 yı­lın­da bü­yük bir ener­ji kri­zi­ne dü­şe­ce­ği­ne ve bu­nu önlemek için de mut­la­ka nük­le­er ener­ji­den ya­rar­la­nıl­ma­sı ge­rek­ti­ği­ne dik­kat çe­kmiştir.^[3] Bu­nun üze­ri­ne 1993 yılı ba­şlarında top­la­nan Bi­lim ve Tek­no­lo­ji Yük­sek Ku­ru­lu nük­le­er ener­ji­den elek­trik üre­ti­mi­ni ül­ke­nin üçün­cü ön­ce­lik­li me­se­le­si ola­rak tes­pit et­ti.^[3][4] 1995 yılında TEAŞ, nükleer santral ihâlesinin ön incelemelerini yapmak üzere danışman olarak Güney Kore'nin KAERI firmasıyla anlaştı. 1996'da Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı'nın görevlendirdiği üç danışman ile TEAŞ Nükleer Santraller Dairesi'nden iki elemandan oluşan bir komisyon ihâle şartnâmesine son şeklini verdi. 17 Ekim 1996'da Resmî Gazete'de Akkuyu Nükleer Enerji Santrali için ihâle açılmış olduğu ilân edildi.^[5] 15 Ekim 1997’de AECL, NPI (Nuc­le­ar Po­wer In­ter­na­tio­nal/Sie­mens ve Fra­ma­to­me Kon­sor­si­yu­mu) ve WES­TING­HOU­SE (Mit­su­bis­hi ile bir­lik­te) tek­lif­le­ri­ni sun­du­lar fakat 2000 senesinde hükûmet bu projenin sonuçlandırılmasından ve ülkede nükleer santral kurulmasından vazgeçtiğini açıkladı.^[5]

2000 sonrası ve günümüz[değiştir | kaynağı değiştir]

Mayıs 2004'te dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, "Yakında bu santrallerin üreticisi ülkelerle görüşeceğiz." diyerek nükleer enerji santrali konusunu yeniden gündeme getirdi.^[2] Güler yaptığı açıklamada nükleer santraller konusunda teknik incelemelerin sürdüğünü, kurulmasında şartname aşamasına gelindiğini ve kısa zamanda görüşmelerin yapılacağını açıkladı. Aynı açıklamada, santrallerin işletilmesi özel sektörde olacağı ve santrallerin yeri konusunda araştırmaların sürdüğü, daha önce santralin kurulacağı yer olarak tespit edilen ve çevreci grupların karşı çıktığı Mersin'deki Akkuyu bölgesi de alternatiflerden biri olarak gündemde olduğu ifade edildi. 2005'in ocak ayında 2005 yatırım programına alınan üç santral için Elektrik Üretim A.Ş. ile Türkiye Atom Enerjisi Kurumu'nun yatırım bütçesine 7 milyon TL'lik ödenek konuldu.^[6] Haziran 2005'te dönemin Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) Başkanı Okay Çakıroğlu, ilk santralin 2012'de açılacağını belirtti.^[7] Güler, ilk santralın inşaatına 2007'de başlanılacağını Şubat 2006'da açıkladı.^[8]

2010-2020 arasında 5 bin megavatlık üç nükleer santral kurmayı amaçlayan "Nükleer Enerji Yasası", 17 Ocak 2007'de çıkarıldı. Ancak dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, santrali kuracak şirketin yapısı, denetimi, söküm masrafı gibi alanlarda anayasaya aykırılıklar olduğu gerekçesiyle yasanın üç maddesini veto etti.^[9][10]

14 Ekim 2015 tarihinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Ali Rıza Alaboyun tarafından üçüncü nükleer enerji santralinin İğneada'da yapımının planlandığı açıklandı.^[11][12] Bu açıklamanın ardından Demirköy Belediye Başkanı Muhlis Yavuz, nükleer santralin ilk gündeme geldiği günden bu yana ilçe ve belde halkı tarafından istenmediğini dile getirdi.^[13] Trakya’yı kapsayan üst ölçekli planlarda 2013 yılında yapılan değişiklikle eklenen "enerji üretim santralleri yapabilir" maddesine Trakya Platformu tarafından dava açıldığı ve yürütmeyi durdurma kararı alındığı, bu nedenle Trakya’nın herhangi bir yerine enerji üretim santrali yapılamayacağı ileri sürülmektedir.^[13] Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu ise İğneada'da nükleer santralle ilgili bir çalışma ve başvuru olmadığını söyledi.^[14]

12 Mayıs 2010’da Rusya Federasyonu ile Türkiye Cumhuriyeti arasında Türkiye’nin güney kıyısındaki Mersin ilinin Gülnar ilçesinde VVER-1200 reaktörlü dört güç ünitesine sahip, toplam 4800 MW kurulu güç kapasiteli Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin inşa edilmesini öngören İşbirliği Anlaşması imzalanmıştır. 13 Aralık 2010’da, anlaşmanın koşulları uyarınca Rus tarafı, Türkiye Cumhuriyeti’nde AKKUYU NÜKLEER ANONİM ŞİRKETİ proje şirketini kurmuştur. ROSATOM'un projedeki payı %99.2’dir. Projenin toplam maliyeti, 20 milyar ABD doları seviyesindedir.^[15]

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez 9 Mart'ta yaptığı açıklamada Akkuyu nükleer santralinin ilk reaktörünün 2023 yılında devriyeye gireceğini belirtti.^[16]

Türkiye'deki diğer nükleer santral projesi Sinop Nükleer Güç Santralidir. 3 Mayıs 2013 tarihinde Japonya tarafından Türkiye'ye yapılan bir ziyaretten sonra nükleer santral kurulması için uluslararası anlaşma imzalanmıştır. Anlaşma uyarınca, santrali işletecek konsorsiyum Japonya, Fransa ve Türkiye'den oluşacak; Türkiye'den kamu adına Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) %49, iki Japon şirketi toplam %30 ve Fransız ortak %21 hisse sahibi olacaklar.^[17]

27 Haziran 2019 tarihinde Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, verdiği mülakatta artan masraflar nedeniyle Sinop NGS projesinin durdurulduğunu açıkladı.^[18]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
• Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu
• Akkuyu Nükleer Enerji Santrali
• Sinop Nükleer Enerji Santrali

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Türkiye'de nükleer enerji ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Çalışma: "Nükleer Santraller ve Ülkemizde Kurulacak Nükleer Santrale İlişkin Bilgiler", Yayınlayan: Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
• Çalışma: "Nükleer Enerji ve Tartışmalar Işığında Türkiye'de Nükleer Enerji Gerçeği" 17 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yayınlayan: Ankara Üniversitesi
• Çalışma: "Türkiye'de Nükleer Santral Kurulumu"^{[ölü/kırık bağlantı]}, Yayınlayan: Hacettepe Üniversitesi

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı resmî sitesi 12 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu resmî sitesi 28 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Greenpeace Akdeniz resmî sitesi 28 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Akkuyu Nükleer Enerji Santrali resmî sitesi 5 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Elektrik Üretim A.Ş. resmî sitesi 3 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• TÜBİTAK Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu
• Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı resmî sitesi 21 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.