Türkiye'de emeklilik sistemi

Emeklilik, insanların çalışma gücü ve yeteneklerini yitirip, çalışma hayatından ayrılmalarıyla gelir kaynaklarının ortadan kalkması üzerine kazandıkları haktır. Emeklilik sayesinde, prim ya da kesenek ödeyen işçi, memur ya da bağımsız çalışanların yasayla belirlenmiş bir süre sonunda işten ayrılarak, bir hizmet karşılığı olmaksızın aylık alması sağlanır.

19. yüzyıla kadar birçok sosyal hak gibi emeklilik veya emekli aylığı olmadığı için, çalışanlar genellikle ölene kadar ya da kişisel ve ailelerine ait servetleri ölçüsünde çalışma hayatının içinde yer alırlardı. Bu hakkın kullanılabilir hale gelmesi, on dokuzuncu yüzyılın sonlarına doğru, sosyal güvenlik sistemlerinin gelişmeye başlamasıyla söz konusu olmuştur.

Günümüzde çoğu gelişmiş ülkede, insanların ilerleyen yaşlarda işgücünün dışında kalmalarından dolayı mağduriyete uğramamaları için sosyal güvenlik sistemleri geliştirilmiş, çalışanlara emeklilik hakkı tanınmıştır. Emekli aylıkları çalışanlardan kesilen primlerle karşılanabildiği gibi doğrudan devlet tarafından da karşılanabilir. Buna rağmen halen çoğu gelişmekte olan ülkede işgücünden ayrılanların geçimi aileleri tarafından sağlanmaktadır. Emeklilik yaşı ülkeden ülkeye değişiklik gösterir. 55-70 aralığında değişebilen emeklilik yaşı, cinsiyete göre de değişebilir. Çoğunlukla tehlikeli ya da yıpratıcı olarak adlandırılan meslek dallarında çalışanlara erken emeklilik hakkı tanınır. Ayrıca bu iş kollarından emeklilik hakkı kazananların emekli aylıkları diğer iş kollarına nazaran daha yüksektir.

Bununla birlikte, emeklilikle ilgili sorunlar ülkeden ülkeye ve zamana göre değişmektedir. Sağlık ve beslenme ile ilgili gelişmelerin ortalama insan ömrünü uzattığı gelişmiş ülkelerde bile gelir yetersizliği nedeniyle emeklilerin ikinci bir iş talebi artmaktadır.

Çalışan emekliliği sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de emeklilik kamuya ait veya özel olabilir. 1982 Türkiye Anayasası'nın 60. Maddesi "Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar" demektedir.^[1]

Mayıs 2006'ya kadar üç ayrı sosyal güvenlik kurumu bulunmaktaydı: özel sektör ve kamu sektörü çalışanları için SSK; devlet memurları için Emekli Sandığı (ES) ve serbest meslek sahipleri ve çiftçiler için Bağ-Kur. Bu kurumların hepsi 2006 yılında Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) adı altında birleştirilmiştir.

Devlet emeklilik sistemi, çalışanlardan ve işverenlerinden sigorta primi toplayan Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yönetilmektedir. SGK'ya gerekli süre boyunca prim ödeyen bir kişi emeklilik yaşına geldiğinde SGK emekli aylığı almaya hak kazanır ve emekli aylığının miktarı ödediği prim miktarına göre belirlenir. SGK emeklilik maaşlarına ek olarak, kişiler sigorta şirketleri tarafından yönetilen özel emeklilik fonlarına ek katkı payı ödeyerek özel emeklilik sistemini kullanabilirler. Özel emeklilik sistemi kanunla düzenlenmektedir. Ayrıca Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları için OYAK adında ayrı bir emeklilik fonu bulunmaktadır.

Bireysel Emeklilik Sistemi (BES), hükûmet tarafından aktif olarak teşvik edilmektedir. 2013 yılına kadar katkı paylarının %30'una kadar vergi iadesi yapılmaktaydı. 2013 yılından sonra devlet, ödenen katkı paylarının %25'i oranında katkıda bulunmaya başlamıştır. Bu devlet katkıları özel şartlar altında kazanılabilir. 2017 yılında hükûmet, belirli çalışanların maaşlarının %3'ü ile sisteme otomatik olarak katıldığı ve sistemden ayrılma seçenekleri de olan Otomatik BES'i uygulamaya koymuştur. Eylül 2020'de Cumhurbaşkanı Erdoğan, BES fonlarının kredi amaçlı kullanılabileceğini açıklamıştır.^[2]

Emeklilik yaşı prim günü şartları[değiştir | kaynağı değiştir]

Erkek için[değiştir | kaynağı değiştir]

Sigorta Primi Ödeme Başlangıç Tarihi	Yıl Şartıyla Prim Gün Sayısı	Emeklilik Yaşı Şartı
31.12.2008 ve sonrası	7100 gün	60 yaş
09.09.1999 ~ 31.12.2008	7000 gün	60 yaş
24.11.1998 ~ 08.09.1999	25 yıl; 5975 gün	58 yaş
24.05.1997 ~ 23.11.1998	25 yıl; 5900 gün	57 yaş
24.11.1995 ~ 23.05.1997	25 yıl; 5825 gün	56 yaş
24.05.1994 ~ 23.11.1995	25 yıl; 5750 gün	55 yaş
24.11.1992 ~ 23.05.1994	25 yıl; 5675 gün	54 yaş
24.05.1991 ~ 23.11.1992	25 yıl; 5600 gün	53 yaş
24.11.1989 ~ 23.05.1991	25 yıl; 5525 gün	52 yaş
24.05.1988 ~ 23.11.1989	25 yıl; 5450 gün	51 yaş
24.11.1986 ~ 23.05.1988	25 yıl; 5375 gün	50 yaş
24.05.1985 ~ 23.11.1986	25 yıl; 5300 gün	49 yaş
24.11.1983 ~ 23.05.1985	25 yıl; 5225 gün	48 yaş
24.05.1982 ~ 23.11.1983	25 yıl; 5150 gün	47 yaş
24.11.1980 ~ 23.05.1982	25 yıl; 5075 gün	46 yaş
24.05.1979 ~ 23.11.1980	25 yıl; 5000 gün	45 yaş
09.09.1976 ~ 23.05.1979	25 yıl; 5000 gün	44 yaş
08.09.1976 ve öncesi	25 yıl; 5000 gün	yaş şartı yok

Kadın için[değiştir | kaynağı değiştir]

Sigorta Primi Ödeme Başlangıç Tarihi	Yıl Şartıyla Prim Gün Sayısı	Emeklilik Yaşı Şartı
31.12.2008 ve sonrası	7100 gün	58 yaş
09.09.1999 ~ 31.12.2008	7000 gün	58 yaş
24.05.1999 ~ 08.09.1999	20 yıl; 5975 gün	56 yaş
24.05.1998 ~ 23.05.1999	20 yıl; 5975 gün	55 yaş
24.05.1997 ~ 23.05.1998	20 yıl; 5975 gün	54 yaş
24.05.1996 ~ 23.05.1997	20 yıl; 5900 gün	53 yaş
24.05.1995 ~ 23.05.1996	20 yıl; 5825 gün	52 yaş
24.05.1994 ~ 23.05.1995	20 yıl; 5750 gün	51 yaş
24.05.1993 ~ 23.05.1994	20 yıl; 5675 gün	50 yaş
24.05.1992 ~ 23.05.1993	20 yıl; 5600 gün	49 yaş
24.05.1991 ~ 23.05.1992	20 yıl; 5525 gün	48 yaş
24.05.1990 ~ 23.05.1991	20 yıl; 5450 gün	47 yaş
24.05.1989 ~ 23.05.1990	20 yıl; 5375 gün	46 yaş
24.05.1988 ~ 23.05.1989	20 yıl; 5300 gün	45 yaş
24.05.1987 ~ 23.05.1988	20 yıl; 5225 gün	44 yaş
24.05.1986 ~ 23.05.1987	20 yıl; 5150 gün	43 yaş
24.05.1985 ~ 23.05.1986	20 yıl; 5075 gün	42 yaş
24.05.1984 ~ 23.05.1985	20 yıl; 5000 gün	41 yaş
09.09.1981 ~ 23.05.1984	20 yıl; 5000 gün	40 yaş
01.04.1981 ~ 08.09.1981	20 yıl; 5000 gün	38 yaş
01.04.1981 ve öncesi	20 yıl; 5000 gün	yaş şartı yok

Engelliler için erken emeklilik şartları[değiştir | kaynağı değiştir]

Sigorta Primi Ödeme Başlangıç Tarihi	3. derece; %40 ile 59 arası	2. derece %60 ile 79 arası	1. derece %80 ve üzeri
05.08.1991 ve daha önce	15 yıl; 3600 gün	15 yıl; 3600 gün	15 yıl; 3600 gün
06.08.1991 ~ 05.08.1994	16 yıl; 3760 gün	15 yıl 8 ay; 3680 gün	15 yıl; 3600 gün
06.08.1994 ~ 05.08.1997	17 yıl; 3920 gün	16 yıl 4 ay; 3760 gün	15 yıl; 3600 gün
06.08.1997 ~ 05.08.2000	18 yıl; 4080 gün	17 yıl; 3840 gün	15 yıl; 3600 gün
06.08.2000 ~ 05.08.2003	19 yıl; 4240 gün	17 yıl 8 ay; 3920	15 yıl; 3600 gün
05.08.2003 ~ 30.09.2008	20 yıl; 4400 gün	18 yıl; 4000 gün	15 yıl; 3600 gün
Sigorta Primi Ödeme Başlangıç Tarihi	3. derece; %40 ile 59 arası	2. derece %60 ile 79 arası	1. derece %80 ve üzeri
01.10.2008 ~ 31.12.2008	18 yıl; 4 bin 100 gün	16 yıl; 3 bin 700 gün	15 yıl; 3 bin 700 gün
01.01.2009 ~ 31.12.2009	18 yıl; 4 bin 200 gün	16 yıl; 3 bin 800 gün	15 yıl; 3 bin 800 gün
01.01.2010 ~ 31.12.2010	18 yıl; 4 bin 300 gün	16 yıl; 3 bin 900 gün	15 yıl; 3 bin 900 gün
01.01.2011 ~ 31.12.2011	18 yıl; 4 bin 400 gün	16 yıl; 4 bin gün	15 yıl; 3 bin 960 gün
01.01.2012 ~ 31.12.2012	18 yıl; 4 bin 500 gün	16 yıl; 4 bin 100 gün	15 yıl; 3 bin 960 gün
01.01.2013 ~ 31.12.2013	18 yıl; 4 bin 600 gün	16 yıl; 4 bin 200 gün	15 yıl; 3 bin 960 gün
01.01.2014 ~ 31.12.2014	18 yıl; 4 bin 680 gün	16 yıl; 4 bin 300 gün	15 yıl; 3 bin 960 gün
01.01.2015'ten sonra	18 yıl; 4 bin 680 gün	16 yıl; 4 bin 320 gün	15 yıl; 3 bin 960 gün

Bireysel emeklilik / Özel emeklilik sistemleri[değiştir | kaynağı değiştir]

7 Ekim 2001 yılında yürürlüğe giren, 27 Ekim 2003 yılında fiilen uygulamaya başlanan özel bir emeklilik sistemidir.^[3] İnsanların çalışma hayatlarında birikim yapabilmelerini amaçlayan sistem, emeklilik döneminde harcanabilecek bir yatırım hedeflemektedir. Bireysel emeklilik sistemine dahil olan vatandaşlar, yaptıkları yatırımın yüzde 30'u oranında devlet katkısı alarak teşvik edilmektedir.^[4] TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nun aldığı kararla 18 yaşını tamamlamamış çocukların da Bireysel Emeklilik Sistemi'ne dahil olabilmelerine karar verilmiştir.^[5]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Gerontoloji

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI" (PDF). 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
^ "Bireysel emeklilik paraları kredi olarak mı kullandırılacak?". Sözcü. 29 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
^ "Sermaye Piyasası Kurulu". www.spk.gov.tr. 13 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
^ "Emeklilik Gözetim Merkezi". www.egm.org.tr. 4 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
^ mehmetnuri; mehmetnuri. "18 yaş altına Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) kabul edildi". Posta. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.

[1] "TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI" (PDF). 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.

[2] "Bireysel emeklilik paraları kredi olarak mı kullandırılacak?". Sözcü. 29 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.

[3] "Sermaye Piyasası Kurulu". www.spk.gov.tr. 13 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.

[4] "Emeklilik Gözetim Merkezi". www.egm.org.tr. 4 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.

[5] tnuri; mehmetnuri. "18 yaş altına Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) kabul edildi". Posta. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

g t d Türkiye ekonomisi
Tarih	İzmir İktisat Kongresi 1948 Türkiye İktisat Kongresi 24 Ocak kararları Gümrük Birliği Anlaşması
Endüstri ve ticaret	İnternet Türk malı Otomotiv Serbest bölge Sinema Şarap Türkiye merkezli şirketler listesi Telekomünikasyon Turizm Tarım
Enerji	Hidroelektrik Jeotermal Nükleer Rüzgâr Güneş
Altyapı	Arap Doğalgaz Boru Hattı Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz Boru Hattı Güneydoğu Anadolu Projesi Mavi Akım Nabucco Doğalgaz Boru Hattı Trans Anadolu doğalgaz boru hattı
Finans ve bankacılık	Borsa İstanbul Merkez Bankası Türk lirası (Madenî paralar · Banknotlar) Vergiler (Liste)
Makro-ekonomik veriler	Enflasyon Tüketici fiyat endeksi Üretici fiyat endeksi Devalüasyon Dış ticaret İşsizlik Kalkınma planı
Ekonomik krizler ve hamleler	2001 Türkiye ekonomik krizi 2006 yılı bütçe tablosu 2018-23 Türkiye ekonomik krizi
Kategori Avrupa ekonomisi

Türkiye'de emeklilik sistemi nedir?, Türkiye'de emeklilik sistemi anlamı nedir?, Türkiye'de emeklilik sistemi ne demektir?