Halk Komiserleri Konseyi (Rusça: Совет народных коммиссаров, Soviet narodnykh kommissarov) veya Rusça isminden kısaltmayla Sovnarkom, 1917 Ekim Devrimi'nden sonra Sovyetler Birliği'nde en yüksek hükûmet organı. İlk Sovnarkom başkanı Lenin'dir. Lenin'in ölümünden sonra Stalin'in Komünist Parti Genel Sekreteri olarak iktidara gelmesiyle birlikte ülke yönetiminde en etkili makam genel sekreterlik olmuştur.

Temeli[değiştir | kaynağı değiştir]

Eylül 1917'de İşçi, Köylü ve Asker Sovyetleri askeri ve politik güce ihtiyaç duyuyordu. Kızıl Muhafızların 7 Kasım 1917'de Kışlık Sarayı ele geçirmesiyle Petrograd Sovyeti Rusya Geçici Hükûmetini devirmiş bulunmaktaydı. Bir gün sonra 2. Tüm-Rusya Sovyetleri Kongresi bu olayı başarılı kabul etti ve Bolşeviklerden oluşan yeni hükûmet kuruldu.

Yeni hükûmetin resmi adı Halk Komiserleri Kurulu idi. Bu ismin seçilme nedeni bakan ve kabine kelimelerinin daha çok "burjuvaziye" ait olduğunun düşünülmesidir.

Halk Komiseri (Rusça: Народный комиссар,Narodny komissar veya Narkom) bakan görevi görüyor ve bir Halk Komiserliği'nin(Rusça: Народный комиссариат, Narodny komissariat veya narkomat) başı oluyordu.

Oluşumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel olarak hükûmet, bakanlar kurulu ve buna başkanlık eden bir yöneticiden oluşur. Fakat Bolşevikler bunu burjuvazi kurumu olarak görüyor ve yeni bir işçi ve köylü hükûmeti oluşturmak istiyorlardı.

Sovnarkom'un yetkileri ve yapısı Rusya SFSC 1918 Anayasası ile belirlenmişti. Rusya SFSC Sovnarkom'u "devletin genel yönetim işleri" ile ilgili olarak Sovyetler Birliği Sovyetleri Kongresi'ne karşı sorumluydu. Anayasaya göre Sovnarkom, Sovyetler Kongresi toplantı halinde değil iken onun yerine kararname çıkarabilirdi. Bunlar bir sonraki toplantıda genellikle kongre tarafından onaylanırdı.

Her bir Halk Komiseri, bulunduğu Halk Komiserliği'nin başıydı ve birkaç tane yardımcısı vardı. Ayrıca kendisine tavsiye veren bir kurul vardı.

Halk Komiserleri Kurulu Başkanı Kongre tarafından seçilirdi ve görevi başbakana eşdeğerdi. İlk Sovnarkom Başkanı Vladimir Lenin'di.

İlk Halk Komiserleri Konseyi, 25 Ekim (7 Kasım) 1917 tarihinde 2. Tüm-Rusya Sovyetleri Kongresi ve Tüm Rusya Merkezî Yürütme Komitesi kararnamesiyle "devlet yaşamının belirli dallarını denetlemekle" görevli komisyon başkanlarından oluşan bir kurul olarak kuruldu. Benzer sovnarkomalar diğer cumhuriyetlerde de Sovyet iktidarı kurulduğunda oluşturuldu.^[1]

İkinci Tüm Rusya Sovyetleri Kongresi tarafından seçilen ilk konsey aşağıdaki şekilde oluşturulmuştur. İlk komiserlerin çoğu daha sonra Josef Stalintarafından örgütlenen parti çoğunluğuna karşı çıkmış ve Troçkist muhalefetle ya da başka bir muhalif grupla komplo kurdukları iddiasıyla partiden ihraç edilmiş ya da tutuklanmışlardır. Parti 1921'deki On Birinci Parti Kongresinde hizipçi muhalefet gruplarını yasaklamıştı. Yine de orijinal Halk Komiserliği Sol-Komünistleri, Troçkistleri ve diğer eski muhalifleri içeriyordu. Komplocu olduğu iddia edilenlerin çoğu Büyük Temizlik sırasında vatana ihanetten idam edildi, bazılarının cezaları hapse indirildi.

Sovyetler Birliği siyaseti
Şu madde dizisinin bir parçasıdır: Sovyetler Birliği devlet yapısı
Liderlik Lider Başbakan Kabineler Devlet Başkanı Devlet Başkan Yardımcısı
Komünist Parti Komünist Parti Kongre Genel Sekreter Politburo Merkezi Komite Sekreterlik Orgbüro
Yasama Sovyetler Kongresi Merkezi Yürütme Komitesi Yüksek Sovyet Birlik Sovyeti Uluslar Sovyeti Prezidyum Halk Vekilleri Kongresi Başkan
Hükümet Anayasa Hükümet Halk Komiserleri Konseyi Bakanlar Konseyi Devlet Konseyi Devlet Başkanlığı Bakanlıklar
Yargı Hukuk Yüksek Mahkemesi Halk Mahkemesi Genel Savcılık Adalet Bakanlığı
Siyaset Devlet İdeolojisi Sovyet demokrasisi Marksizm-Leninizm Leninizm Stalinizm
Toplum Yaşam Demografi Eğitim Aile Sovyetizm Din Ulaşım Tatil hakkı Ekonomi Sovyet tipi ekonomik planlama Yeni Ekonomi Politikası Tarım Tüketim malları Birinci Beş Yıllık Plan Altıncı Beş Yıllık Plan Beş yıllık kalkınma planları 1956-1962 ücret reformu 1965 ekonomik reformu Bilim ve teknoloji Durgunluk Dönemi Sturmovşçina Mal denge planlaması Ulaşım Baskı Sansür İnsan hakları Büyük Temizlik Gulag Propaganda Nüfus transferi Kızıl Terör
Diğer ülkeler Atlas
g t d

^[3]

Tüm Birlik Sovnarkom[değiştir | kaynağı değiştir]

1922'de SSCB'nin kurulmasından sonra Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti hükûmeti kuruldu. Ayrıca her Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde de ayrı birer hükûmet oluşturuldu.

Sovmin[değiştir | kaynağı değiştir]

1946'da Sovnarkom Bakanlar Kurulu ismini aldı.^[4]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bakanlar Kurulu
• SSCB Başbakanı
• SSCB

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

1. ^ Всероссийский Центральный Исполнительный Комитет. Декрет об учреждении Совета Народных Комиссаров, утв. 27 октября 1917 года.
2. ^ Сергей Земляной. Невидимая рука Учраспреда — Отечественные записки 24 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Archived Mayıs 24, 2013 at the Wayback Machine.
3. ^ Lenin, Vladimir. "Eleventh Congress Of The R.C.P.(B.) March 27–April 2, 1922". www.marxists.org. 17 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2024. 
4. ^ "О преобразовании Совета Народных Комиссаров СССР в Совет Министров СССР и Советов Народных Комиссаров Союзных и Автономных республик в Советы Министров Союзных и Автономных республик" 15 марта 1946 года [On Reforming the Council of People's Commissars into the Council of Ministers, and the Councils of People's Commissars of Union and Autonomous Republics into the Councils of Ministers of Union and Autonomous Republics, 15 March 1946]. Legislation of the USSR 1946–1952 (Rusça). World and Market Economy – Collection of Articles on Economy, Igor Averin. 3 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2010.