Sergio Leone
1975'te Leone
Doğum	3 Ocak 1929(1929-01-03) Roma, Lazio, İtalya
Ölüm	30 Nisan 1989 (60 yaşında) Roma, Lazio, İtalya
Ölüm sebebi	Kalp krizi
Meslek	Yönetmen, yapımcı, senarist
Evlilik	Carla Leone (1960-1989)
Çocuk(lar)	Raffaella (d. 1961) Francesca (d. 1964) Andrea (d. 1967)
Ebeveyn(ler)	Roberto Roberti (1879-1959)

Sergio Leone (d. 3 Ocak 1929 – ö. 30 Nisan 1989), İtalyan film yönetmeni, film yapımcısı ve senarist. Daha çok "spaghetti western" türüyle bilinse de "Bir Zamanlar Amerika" filmiyle sadece bir spaghetti western yönetmeni olmadığını kanıtlamıştır.

Yaşamı ve kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Leone, sinema öncüsü Vincenzo Leone'in ve sessiz film aktrisi Edvige Valcarenghi (Bice Waleran)'nin oğlu olarak Roma'da dünyaya geldi. Okul yıllarında daha sonra müzikal iş birliği yapacağı Ennio Morricone ile sınıf arkadaşıydı. Babasını setlerde izledikten sonra 18 yaşında üniversitedeki hukuk öğrenimini bırakarak film endüstrisine giriş yaptı.

1948 senesinde, Bisiklet Hırsızları filminde İtalyan yönetmen Vittorio De Sica'nın asistanlığı yaptı. Daha sonra, 1950'ler boyunca senaryolar yazmaya başladı. Bunlar daha çok o zaman popüler olan peplum (sword-and-sandal, kılıç ve sandal) tarihi destan filmleriydi. Aynı zamanda Roma'da birkaç büyük ölçekli Cinecittà yapımı filmde yardımcı yönetmenlik yaptı. Bunlardan kayda değer olanlar; Quo Vadis ve Amerikan stüdyoları tarafından finansal desteklenen Ben-Hur filmleriydi.

Yönetmen Mario Bonnard, 1959 İtalyan destanı Gli ultimi giorni di Pompei (Pompei'nin Son Günleri) filminin çekimlerinde hastalanınca Leone, filme girmek ve filmi bitirmek için izin istedi. Böylece Leone yönetmen olarak ilk çıkış filmi Il Colosso di Rodi (Rodos Canavarı)'yi çekerek yönetmenlik kariyerine başladı. Leone, büyük bütçeli Hollywood yapımlarına benzeyen düşük bütçeli filmler üretmek için tam donanıma sahipti.

1960'lar[değiştir | kaynağı değiştir]

1960'ların başlarında, tarihi destanlar seyircinin gözünden düşmüştü. Ama Leone dikkatini başka bir yöne kaydırdı. Bu "Spaghetti Western" olarak bilinen bir alt tarzdı. Orijinali ise Amerikan Western tarzı filmlerden gelmekteydi. Bir Avuç Dolar filmi ünlü Japon yönetmen Akira Kurosawa'nın edo dönemi samuray macerası Yojimbo (1961) esas alınarak yapılmış bir western filmiydi. Aslında bu filmin senaryosunun western tarzına uyarlamasıydı. Bir Avuç Dolar, aynı zamanda Clint Eastwood'un bir yıldız olarak ortaya çıktığı film olduğu için kayda değerdir. Bu döneme kadar Eastwood, Amerikan televizyon aktörü olarak birkaç filmde rol almıştı.

Leone'nin bir sonraki iki filmi Birkaç Dolar İçin (1965) ve İyi, Kötü ve Çirkin olacaktı. Bu filmler, Bir Avuç Dolar filmi ile birlikte Man with No Name üçlemesi olarak bilindi. Aynı zamanda bunlara Dolar Üçlemesi de deniyordu. Bu filmlerin her biri kendinden bir önce gelen filmden finansal ve teknik açıdan daha başarılı oldu. Film müziklerinin yenilikçi besteleri Ennio Morricone tarafından yapıldı. Temaları tasarlamak için ikili birbirine yakın çalışıyordu. Leone, film çekimlerini Morricone'nin müzikleri oynarken yapıyordu. Bu onun kişisel tarzı olmuştu.

The Man with No Name üçlemesi'nin başarısına dayanarak, 1967 senesinde Leone, Amerika Birleşik Devletleri'ne davet edildi. Paramount Pictures yapımcılığında Bir Zamanlar Batıda filmini yönetecekti. Film daha çok Almería, İspanya ve Roma'daki Cinecittà stüdyosunda çekildi. Aynı zamanda kısa bir kısmı Utah'daki Monument Vadisi'nde çekildi. Film; Charles Bronson, Henry Fonda, Jason Robards ve Claudia Cardinale gibi dönemin popüler isimleri ile çekildi. Filmin senaryosu Leone ve onun uzun zamandır arkadaşı ve işbirlikçisi olan Sergio Donati tarafından yazıldı. Bernardo Bertolucci ve Dario Argento'nun bir hikâyesi esas alındı. Bu her iki hikâye yazarı da daha sonra dikkat çeken yönetmenler oldular. Film piyasaya çıkmadan önce Paramount tarafından kötü şekilde kurgulandı. Bu filmin Birleşik Devletler'de düşük gişe geliri elde etmesinin sebeplerinden biriydi. Film yine de Avrupa'da büyük bir hit oldu.

1970'ler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir Zamanlar Batıda filminden sonra, Leone devrimi eleştiren Yabandan Gelen Adam isimli komedi western filmini yönetti. İlk başlarda Leone, filmin sadece prodüktörlüğünü yapmaya niyetliydi. Ama yönetmen Peter Bogdanovich ile düştüğü sanatsal farklılıklardan dolayı filmi kendisi yönetmek istedi. Yabandan Gelen Adam filminde James Coburn ve Rod Steiger başrolleri paylaşıyordu. Meksika Devrimi'ni konu alan aksiyon dram filminde Coburn, İrlandalı devrimci, Steiger ise devrimci olması için kandırılan Meksikalı bir hayduttu.

Leone, prodüktörlüğe devam etti. Bunun vesilesiyle bazı filmlerin sahnelerini yeniden çekti. Bunlardan birisi de Il mio nome è Nessuno (1973) filmi oldu. Yönetmen Tonino Valerii tarafından çekilen bu komedi western filminde Leone, kredi yazılarında geçmemesine rağmen yönetmenlik yaptı. Bu Henry Fonda'nın son western filmi olmuştu. Fonda başrolü Terence Hill ile paylaşıyordu.

Leone'nin bu senelerde başka filmlerinde prodüktörlüğünü üstlendi. Un genio, due compari, un pollo (1975) Terence Hill'in başrolünde oynadığı diğer bir western filmiydi. 1977 senesi yapımı olan Il gatto ve 1979 senesi yapımı Il Giocattolo Leone tarafından finanse edilmişti. Bu dönem boyunca Leone, Avrupa televizyonları için çeşitli ödüllü TV reklamları çekti.

1978 senesinde, 28. Berlin Film Festivali'nde juri üyesi oldu.^[1]

1980'ler[değiştir | kaynağı değiştir]

Baba filmi için gelen yönetmenlik teklifini reddetti ve seçimini Bir Zamanlar Amerika isimli hayalini kurduğu projeden yana kullandı.^[2] Bu filmin üzerinde 10 sene özveri ile çalıştı. Yazar Harry Grey'in The Hoods isimli romanına dayanarak yazılan film senaryosu, New York şehrinde 1920'ler ve 1930'larda yaşamış Yahudi gangsterin çocukluğundan süre gelen yaşamını ve arkadaşlığını konu alıyordu. Dört saatlik bu filmde başrolleri Robert De Niro ve James Woods oynadı. Warnes Bros, filmin fazla uzun olduğunu düşündü. Ve Amerika marketi için zorlayıcı şekilde yeni kurgu kesimlerine gitti. Warner Bros, çizgisel bir anlatım sağlamak için geçmişe dönüş sahnelerinden vazgeçti. Sonunda film iki saate indi ve kesilmiş versiyonu Kuzey Amerika'da gösterime girdi. Çok fazla eleştiri almıştı ve bir fiyaskoydu. Orijinal versiyon dünyanın geri kalanında yayınlandı. Ve daha iyi bir gişe geliri elde etti. Aynı zamanda eleştiriler de olumluydu. Filmin orijinal versiyonunun DVD'si Amerika'da yayınlandığında eleştirmenler tarafından büyük ölçüde övüldü. Çoğu eleştiri, filmi bir şaheser konumuna oturtuyordu.

Biyografi yazarı Christopher Frayling'e göre Leone, stüdyonun yaptığı kurgu kesimleri ve Bir Zamanlar Amerika için yapılan düşük reklam organizasyonundan dolayı derin şekilde incinmişti. Ve bu onun son filmi olmuştu.

1988 senesinde Venedik'te yapılan 41. Cannes Film Festivali'nde baş juri olmuştu.

Sonraki yıllar ve ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

30 Nisan 1989'da, Leone 60 yaşındayken kalp krizi sonucu vefat etti. Zorlayıcı yemek yemesi ile kötü bir üne sahipti ve obez olmuştu. Leone, ölmeden önce 1989 senesinde II. Dünya Savaşı'ndaki Leningrad Kuşatması'nı konu alan bir film yapmayı planlıyordu. Öldükten sonra arkasında eşini ve üç çocuğunu bıraktı.

Son yıllarında onun en ünlü aktörü Clint Eastwood ile bozuşmuşlardı. Leone, Bir Zamanlar Amerika filmini yönettiğinde, Robert De Niro'nun Clint Eastwood'un aksine gerçek bir aktör olduğunu söylemişti. Ama ikili Leone'nin ölümünden bir süre önce bunu telafi etmiş ve barışmıştı. Eastwood, 1992 senesinde Affedilmeyen isimli revizyonist western filmi ile en iyi yönetmen ve aynı zamanda en iyi film oskarını kaldırdığında bu ödülleri iki kişiye adadı. Bu iki yönetmenden birisi Leone'ydi. Diğeri ise Eastwood'un Kirli Adam'ın da yer aldığı bir dizi filmini yöneten Don Siegel'di. Affedilmeyen filminin sonunda ise "To Sergio & Don" yani "Sergio ve Don'a" yazısı filmin sonunda kredi yazıları başlamadan önce geçiyordu.

Gerçekleşmemiş projeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Baba[değiştir | kaynağı değiştir]

Leone'ye Baba filminin yönetmenliği için potansiyel bir aday olarak yaklaşılmıştı. Ama Leone teklifi reddetti. Çünkü Birleşik Devletler'de içki yasağını konu alan suç ve destan tarzı Bir Zamanlar Amerika isimli kendi mafya filmini çekmek istiyordu. Böylece Baba filminin yönetmenliği Francis Ford Coppola'ya verildi.

A Place Only Mary Knows[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.

Leningrad: The 900 Days[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir Zamanlar Amerika işi 1982 senesinde bittiğinde, Leone, yazar Harrison Salisbury'nin kurgusal olmayan The 900 Days: The Siege of Leningrad isimli kitabından etkilenmişti. Ve bu kitabı bir savaş destanı olarak sinemaya uyarlamayı planlıyordu. Resmi olarak tamamlanmış ya da dışarı sızmış bir senaryo olmamasına rağmen Leone, açılış sahnesini ve ana temayı meydana çıkarmıştı.

Once Upon a Time, Sergio Leone (Bir Zamanlar, Sergio Leone) belgeseline göre, film hikâyenin ortasından veya sonundan başlıyor. Kamera hareketle, Nazi topçularından saklanan bir Rus'a doğru odaklanıyor. Pan yaparak yüzlerce adım uzaktan şehir duvarlarına yaklaşan Alman Panzer birliklerini gösteriyor. Film, Alman Wehrmacht Silahlı Kuvvetleri'nin şehri bombardımana başlamasıyla Rusya'da kapana kısılmış bir Amerikan fotoğrafçısına odaklanıyor. Leone, bu rolü Robert De Niro'nun oynamasını istemiştir. Karakter filmde izlediği yol boyunca, Rus bir kadın ile aşk ilişkisi yaşıyor. Daha sonra hamile bıraktığı Rus kadın ile uzayan kuşatmadan ve gizli polisten sağ çıkma girişimine teşebbüs ediyorlar. Çünkü yabancılarla ilişki yaşamak yasak. Leone'ye göre, "Sonunda, kameraman Almanların teslim oluşunu filme aldığı sırada, şehrin özgürlüğe kavuştuğu gün ölüyor. Ve kız onun öldüğünü bir sinema haberinde farkına varıyor; Kamera onu bir bombanın altında patlamış olarak gösteriyor..."^[3]

1989'da, Leone bağımsız sinemacıları 100 milyon dolarlık bir finans destekle arkasına alabildi. Ve Sovyet bir film şirketi filmin prodüksiyonuna dahil oldu. Leone, Ennico Morricone'yi de filmin bestelerini yapmaya ikna etti. Tonino Delli Colli ile görüntü yönetmeni olması konusunda bağlantı kuruldu. Çekimlerin 1990 yılının başlarında bir zamanda yapılması programlandı. Leone, film için resmi imzayı attıktan iki gün sonra ölünce proje iptal edildi.

2003'ün başlarında, İtalyan film yapımcısı Giuseppe Tornatore, Leningrad isimli bir filmi yöneteceğini duyurarak projeye ilgiyi tekrar alevlendirdi. Ve kadın aşık başrolü için Nicole Kidman'ı düşündüğünü belirtti.^[4] Film, 2008 yılında prodüksiyondaydı. Ama ne olduysa oldu Leone'nin henüz ortaya çıkmamış projesi ile ilişkilendirildi.

Don Kişot[değiştir | kaynağı değiştir]

Frayling'in yazdığı Something to Do with Death isimli Leone biyografisine göre, Leone, Cervantes'in 17. yüzyılda geçen Don Kişot romanının çağdaş bir uyarlamasını kafasında canlandırıyordu. Bu filmde Don Kişot'u Clint Eastwood, onun yaveri Sancho Panza'yı ise Eli Wallach canlandıracaktı. Leone, bu projenin yapımını 1960'lı ve 1970'lı yıllarda düşünüyordu. Hayatının sonlarına doğru ise bu projeyi gerçekleştirmeyi ciddi anlamda düşündü.

Diğer planlanan filmler[değiştir | kaynağı değiştir]

Leone, aynı zamanda Margaret Mitchell'in Rüzgâr Gibi Geçti romanı ve 1939 film uyarlamasının sıkı bir hayranıydı. Akrabaları ve yakın arkadaşları onun her zaman bu romanın yeniden bir uyarlamasını yapmak istediğinden bahsettiğini belirtti. Leone, romana daha yakın bir film yapmak istiyordu. Ama bu hiçbir zaman ciddi bir prodüksiyon şeklini almadı.

Leone, Louis-Ferdinand Céline'in Gecenin Sonuna Yolculuk romanının bir fanıydı. 60'lı yıllarda bir film uyarlaması yapmayı düşünüyordu. Bu romanın unsurlarını İyi, Kötü ve Çirkin ve Yabandan Gelen Adam filmlerine yerleşti. Ama romanın uyarlaması bir film planları sadece planda kaldı ve hiç gerçekleşmedi.

Leone, aynı zamanda Lee Falk'un Kızılmaske'si için uyarlama bir senaryo yazımına başlamıştı. Ve projenin çekimi için mekanları araştırıyordu. Buna karşın hiçbir zaman bir çizgi roman kahramanı uyarlaması film çekmedi. Kızılmaske projesini bir diğer Falk karakteri Mandrake uyarlaması ile devam etmek istediğini belirtmişti.^[5]

Filmografisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Fistful-of-Leone sitesi7 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• IMDb'de Sergio Leone
• Senses of Cinema: Great Directors Critical Database 25 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Spaghetti Western Veritabanı13 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)