Ord. Prof. Dr. Sedat Alp (1 Ocak 1913, Karaferye - 10 Ekim 2006, Ankara), Türkiye'nin ilk hititoloğu olan tarihçi ve arkeolog Türk akademisyen ve akademik idareci. 1982-1983 yılları arasında Türk Tarih Kurumu başkanı olarak görev yaptı.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Sedat Alp, 1 Ocak 1913 yılında, o zaman Osmanlı İmparatorluğu sinırları içinde bulunan (günümüzde Yunanistan'da "Veroia" adı ile bulunan) Karaferye kentinde doğdu. Kurtuluş Savaşı'nı takiben 1923 yılında Lozan Barış Antlaşması'na ek olarak yapılan sözleşme uyarınca Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi'ne uyarak ailesi ile 1923'te Turkiye'ye göç etti.

1932 yılında Atatürk'ün açılmasını sağladığı Avrupa'da yüksek eğitim için burs sağlamak için açılan bir yarışmayı kazanarak Leipzig ve Berlin Üniversitelerinde eski çağ tarihi, hititoloji, eski Anadolu dilleri ve kültürleri, sümeroloji ve akadistik ve arkeoloji eğitimi aldı. 1940 yılında doktora sınavını vererek yurda döndü.

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde hititoloji alanında çalışmalar yaptı ve bu kurumda doçent ve profesör oldu. 1956-1958 yılları arasında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi dekanlığına seçilerek bu idarecilik görevini yürüttü. 1959 yılında ordinaryüs profesör unvanını aldı.

1953 yılında Federal Almanya'da Münster Üniversitesinde misafir Profesör olarak ders verdi. 1959 yılında Londra'da Victoria and Albert Museum'da konferans verdi, 1967 yılında Roma'da toplanan Uluslararası Mikenoloji kongresine şeref konuğu olarak katıldı, 1969 yılında Alman Arkeoloji Enstitüsünün davetlisi olarak Berlin Üniversitesinde, 1975, 1977-78 yıllarında yine Berlin, Hamburg, Bochum, Giessen, Würzburg, Bonn ve Tübingen Üniversitelerinde, 1977 yılında da Japan Foundation ve Waseda Üniversitesinin davetlisi olarak Tokyo'da bildiriler sundu.

Münih Üniversitesinde 1979 yılında misafir Profesör olarak ders verdi. Aynı yıl içinde Çekoslovakya'da Prag Üniversitesi'ne, İsviçre'de Bern ve Zürih Üniversitelerine, 1980 yılında Paris'te Collège de France'a ve İtalya'da Pavia Üniversitesine davet edilerek, tarafından verilen konferanslar yanında, İstanbul Alman Arkeoloji Enstitüsünde davetli olarak birkaç kez bildiri sundu. 1958/1959'da bir yıl süre ile Londra'da, yine 1959'da üç ay süre ile Paris'te, 1969'da bir yıl süre ile Berlin'de, 1978'de iki ay süre ile Federal Almanya'da Marburg'da davetli olarak, 1981/82'de dört ay süre ile Mainz'ta Bilimler Akademisinin davetlisi olarak araştırma yaptı.

Türk Tarih Kurumu üyeliğine 1946 yılında seçildi. Türk Tarih Kurumu'nda Genel Sekreter olarak uzun yıllar görev yaptı. Genel sekreter olarak 7., 8. ve 9. Türk Tarih Kongrelerini organize etti. Sunduğu bildirilerle Kongrelerin bilimsel çalışmalarına katıldı. 1982 yılında Türk Tarih Kurumu Başkanlığı'na seçildi.

Yurt içinde ve yurt dışında birçok bilim kuruluşunun üyelik yaptı.

1953 yılında Alman Arkeoloji Enstitüsünün muhabir üyeliğine, 1956 yılında aynı Enstitünün aslî üyeliğine ve 1979 yılında Mainz Bilimler Akademisi üyeliğine seçilen Sedat Alp Mainz Bilimler Akademisine seçilen iki Türk bilim adamından biridir.

Uluslararası Akademiler Birliği toplantılarında Türk Tarih Kurumu'nu iki kez temsil etti. 1957 yılında İtalyan Cumhurbaşkanının nişanı ile, 1972 yılında Federal Almanya Cumhurbaşkanının en yüksek liyakat nişanı ile onurlandırıldı.

En önemli keşifleri arasında Boğazköy'den sonra en çok çivi yazılı tablet bulunan Maşat Höyük'ün metinlerdeki adının Tapigga olduğunun saptanması bulunmaktadır.^[1]

10 Ekim 2006 günü, Ankara'daki evinde vefat etti.

Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1957 - İtalya Cumhurbaşkanı'nın Commendatore Nişanı
• 1972 - Almanya Cumhurbaşkanı'nın Liyakat Nişanı
• 1980 - Paris College de France Madalyası
• 1991 - Almanya Cumhurbaşkanı'nın Yıldızlı Liyakat Nişanı
• 1991 - İtalya Cumhurbaşkanı'nın Grande Ufficiale Nişanı
• 1992 - Türkiye Tanıtma Vakfı Ödülü
• 2001 - Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Onur Ödülü
• 2001 - Orta Doğu Teknik Üniversitesi Arkeoloji Topluluğu Onur Ödülü
• 2002 - Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Onur Ödülü
• 2003 - Aydın Doğan Vakfı Arkeoloji Ödülü

Uluslararası Akademiler ve Meslek Kuruluşlarına Üyelikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1990 - Çorum'da toplanan I. ve III. (1996) Uluslararası Hititoloji Kongrelerinin Başkanı, Uluslararası Hititoloji Kongrelerinin Kurucusu
• 1993 - Türkiye Bilimler Akademisi Onur Üyesi
• 1994 - İstanbul Üniversitesi, Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Şeref Üyesi,
• 1996 - Kentin tanıtımı nedeniyle,BM tarafından verilen Çorum Fahri Hemşehrisi unvanı
• 1997 - Würzburg Üniversitesi'nden Fahri Doktora
• 1998 - British Academy Üyesi

Yayımlanmış eser ve makaleleri[değiştir | kaynağı değiştir]

1. Untersuchungen zu den Beamtennamen im Hethitischen Festzeremoniell, Leipzig 1940.
2. Kumarbi Efsanesi (Almanca'dan Tercüme), TTK Yayınları: Dizi-VII/11. Ankara 1945.
3. Hitit Kanunları Hakkında, Ankara Üniversitesi DTCFD V 5,1947,465-482.
4. Şırzı'da bulunan Hitit Hiyeroglif kitabesi, DTCFD V 2, 1947,147-151.
5. The Hittite Hieroglyphic Inscription of Şırzı, DTCFD V 2,1947,153-158.
6. Hitit Kıralı IV. Tuthaliya'nın Askerî Fermanı, Belleten XI/43, 1947, s.383-414.
7. Military Instructions of the Hittite King Tuthaliya IV. Belleten XI,sayı:43,1947 s.403-414.
8. La désignation du Lituus eiı Hittite, Journal of Cuneiform Studies, I, 1947, s.164-175.
9. Hitit Metinlerinde GIŠ kalmuš "Lituus" ve HUB.BI "küpe", Belleten XII/46, 1948, s. 301-319.
10. GIS kalmuš"Lituus" and HUB.BI "Earring in the Hittite Textes, Belleten XII/46,s.320-324.
11. Sosyal sınıf NAM.RA'lar ve Ideogram'ın Hititçe Karşılığı. Belleten XIII/50, 1949, s.245-270.
12. Die Soziale Klasse der NAM.RA-Leute und ihre hethitische Bezeichnung, Jahrbuch für Kleinasiatische Forschung I, 1950-51, s.113-135.
13. Bemerkungen zu den Hieroglypen des Hethitischen Monuments von Imamkulu, Symbolae Hrozny I, Archiv Orientalni XVIII, 1950, s. 1-8.
14. Hitit hiyeroglif mühür ve kitabelerindeki bazı şahıs adlarının okunuşları hakkında, Ankara 1950.
15. Zur Lesung von manchen Personnennamen auf den hieroglyphenhethitischen Siegeln und Inschriften. Ankara 1950.
16. Hitit Devletinin İç bünyesi, IV. Türk Tarih Kongresi, Ankara 1952, s.38-45.
17. Hititler Hakkında yeni bir kitap münasebetiyle, DTCFD X, 1952, s. 241-248.
18. On the Occasion of a new book concerning the Hittites. DTCFD X, 1952, s.249-256.
19. The N (N)-formations in the Hittite Language, Belleten XVIII/72, 1954, s.449-467.
20. Die Lage von Šamuha, Anatolia (Anadolu) I, 1956, s. 77-80.
21. Zu den Körperteilnamen im Hethitischen, Anatolia (Anadolu) II, 1957 s.1-48
22. Amasya civarında Zara Bucağında bulunan Hitit heykeli ile diğer Hitit eserleri, Anatolia (Anadolu) VI, 1961/1962, s. 191-216.
23. Eine hethitische Bronzestatuette und andere Funde aus Zara bei Amasya, Anatolia (Anadolu) VI, 1961/1962, s. 217-243.
24. Kaniš=Aniša=Niša, Erken Hitit Çağının bir Başkenti,Belleten XXVII/107, 1963, s. 366-376.
25. Kaniš=Aniša=Niša Eine Hauptstadt der frühhethitischen Periode,Belleten XXVII/107,s.376-386.
26. Eski Anadolu yazısının Menşeleri, Atatürk Konferansları. Ankara 1964, s. 57-70.
27. Güney-Batı Anadolu'da Bulunan Erken Bronz Çağına Ait Mermer İdol'lar, Belleten XXIX/113, 1965, s. 3-8.
28. Frühbronzezeitliche Marmoridole aus Südwestanatolien, Belleten XXIX/113, 1965, s.9-14.
29. "Anadolu'da" bulunan M.Ö.İkinci Bin Yılına ait altından bir yüz maskesi,Belleten XXIX/113, 1965, s. 15-18.
30. Eine goldene Gesichtmaske vom zweiten Vorchristlichen Jahrtausend aus "Anatolien", Belleten XXIX/113, 1965, s. 19-23.
31. Libasyon Kapları "Gaga Ağızlı Desti" ile "Kol Biçimli Alet ve Hitit Metinlerindeki Karşılıkları, Belleten XXXI/124, 1967, s. 5I3-530.
32. Die Libationsgefässe "Schnabelkanne" und "Armförmiges Gerât" und Ihre Hethitischen Bezeichnungen, Belleten XXXI/124,1967,s.531-549.
33. Zylinder-und Stempelsiegel aus Karahöyük bei Konya,Ankara 1968. T.T.K.Yay.: Dizi-V/26 s.276 Abbildungen im Texte,254 Tafeln.
34. Ein hethitisches Stempelsiegel aus der Umgebung von Afyonkarahisar und ein Knopfsiegel aus Yazırhöyük bei Nevşehir,Festschrift P.Meriggi, 1970, s.1-6.
35. Konya Civarında Karahöyük'te bulunan Silindir ve Damga Mühürleri 1972, T.T.K. Yayınları: Dizi, V/31, metin içinde 276 desen, dışında 254 levha.
36. Hitit Hiyeroglif yazısında şimdiye kadar anlamı bilinmeyen bir unvan, VII. Türk Tarih Kongresi I. Cilt, 1972, s.98-102.
37. Eine weitere Hieroglypheninschrift aus Emirgazi und ein Rollsiegel mit Hieroglyphenlegenden aus dem Gebiet von Adıyaman, südöstlich von Malatya, Festschrift H.Otten,1973 s.11-15,1975.
38. Ištar auf dem Karahöyük, Mansel'e Armağan, 1974, s.703-707.
39. Eine neue hieroglyphenhethitische Inschrift der Gruppe Kızıldağ-Karadağ aus der Nähe von Aksaray und die früher publizierten Inschriften derselben Gruppe, Anatolian Studies Presented to Hans Gustav Güterbock on the Occasion of his 65th Birthday, 1974, s. 17-27.
40. Eski Önasya'da Siyasal İlişkilerden Bölümler, Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Anma Kitabı. s. 425-436, AÜ DTCF Yayın No. 239, 1974.
41. Die Hethiter in Anatolien, Das Parlament 1976, Türkiye Özel Sayısı.
42. Maşat Höyük'te keşfedilen Hitit Tabletlerinin Işığı altında Yukarı Yeşil Irmak bölgesinin Coğrafyası Hakkında, Belleten XLI/164,s. 637-647.
43. Hitit Kenti Hanhana'nın Yeri, Belleten XLI/I64, 1977, s. 649-652.
44. Remarques sur la géographie de la région du Haut-Yeşilırmak d'après les tablettes hittites de Maşat-Höyük, Florilegium Anatolicum, Mélanges offerts à Emmanuel Laroche, Paris, 1979 s.29-35.
45. Die Lage der Kultstadt Hanhana, Festschrift Elmar Edel, Bamberg 1979, s. 13-16.
46. Hitit Dilinde "Saray" sözünün karşılığı, Belleten XLIII/170, 1979, s. 273-280.
47. Das hethitische Wort für "Palast",Studia Mediterranea I,Piero Meriggi dicata I,1979,s.17-25.
48. Maşat Höyük'te keşfedilen çivi yazılı Hitit Tabletleri, VIII. Türk Tarih Kongresi I. cilt, 1979, 165-196.
49. Die hethitischen Tontafelentdeckungen auf dem Maşat-Höyük, Belleten XLIV/173,1980,s. 254-59.
50. Eski Anadolu'da yazı, Harf Devriminin 50. Yılı Sempozyumu s. 19-22, Türk Tarih Kurumu Yayınları XVI. Dizi, sayı 4I, 1981.
51. Hititlerin dinsel törenlerinde kullanılan temizlik maddesi tuhhueššar üzerinde bir inceleme, Belleten XLVI/182, s. 247-254.
52. Beiträge zur Erforschung des hethitischen Tempels, Kultanlagen im Lichte der Keilschrifttexte, Ankara 1983. T.T.K. Yayınları: Dizi - VI, No. 23 XXXIV + 382 metin dışı 1-13 fotoğraf ve desen.
53. Zum Wesen der kultischen Reinigungssubstanz tuhhueššar, Festschrift A. Kammenhuber.
54. Die Lage der hethitischen Kultstadt Karahna, Festschrift Kurt Bittel.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel

• Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. 1. Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları. 1997. ss. 72-73. ISBN 975-7438-52-9. 
• Şimşek, Ahmet (ed.) (Ekim 2017). Türk Tarihçileri (2. bas.). Ankara: Pegem akademi. s. 85. doi:10.14527/9786053187370. ISBN 978-605-318-737-0. KB1 bakım: Fazladan yazı: yazar listesi (link)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Abebooks.co.uk Sedat Alp'ın seçilmiş eserleri listesi. Online: [1]14 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Worldcat.org websitesinde "Seadat Alp" eserleri bibliyografisi. [2]