Çevresel açıdan sürdürülebilir tasarım, fiziksel nesnelerin, yapılı çevrenin ve hizmetlerin ekolojik sürdürülebilirlik ilkelerine uygun olarak tasarlanması felsefesinden doğmuştur ve aynı zamanda bir binada bina sakinlerinin sağlık ve konforunu iyileştirmeyi amaçlamaktadır.^[1][2] Sürdürülebilir tasarım, çevre, bina sakinlerinin sağlığı ve refahı üzerindeki olumsuz etkileri azaltmayı ve böylece bina performansını iyileştirmeyi amaçlamaktadır. Sürdürülebilirliğin temel hedefleri, yenilenemeyen kaynakların tüketimini azaltmak, atıkları en aza indirmek ve sağlıklı, üretken ortamlar yaratmaktır.

Teori[değiştir | kaynağı değiştir]

Sürdürülebilir tasarım, "ustaca hassas tasarım yoluyla olumsuz çevresel etkiyi ortadan kaldırmayı" amaçlamaktadır.^[1] Sürdürülebilir tasarımın belirtileri, çevreyi en az düzeyde etkilemek ve insanları doğal çevreyle buluşturmak için yenilenebilir kaynaklar ve inovasyon gerektirmektedir.

"İnsanoğlunun bir kirlilik sorunu yok; bir tasarım sorunu var. Eğer insanlar ürünleri, aletleri, mobilyaları, evleri, fabrikaları ve şehirleri en başından itibaren daha akıllıca tasarlayabilselerdi, atık, kirlilik ya da kıtlık açısından düşünmelerine bile gerek kalmazdı. İyi tasarım bolluğa, sonsuz yeniden kullanıma ve zevke olanak tanıyacaktır." - Yazarlar Michael Braungart ve William McDonough tarafından The Upcycle, 2013.

Tasarımla ilgili kararlar her gün her yerde gerçekleşiyor ve " sürdürülebilir gelişmeyi " etkiliyor veya dünyadaki yaşamın gelecek nesillerinin ihtiyaçlarını karşılıyor. Sürdürülebilirlik ve tasarım birbiriyle yakından bağlantılıdır. Basitçe söylemek gerekirse, geleceğimiz tasarlanmaktadır. Burada "tasarım" terimi, ürünlerin ve hizmetlerin yanı sıra iş ve inovasyon stratejilerinin oluşturulmasında uygulanan ve sürdürülebilirlik konusunda bilgi veren uygulamaları ifade etmek için kullanılmaktadır. Sürdürülebilirlik, devamlılık özelliği olarak düşünülebilir; yani sürdürülebilir olan devam ettirilebilir.^[3]

Ekonomik ve sosyal açıdan sürdürülebilir tasarım[değiştir | kaynağı değiştir]

Çevresel açıdan sürdürülebilir tasarım, sürdürülebilir tasarımın diğer iki karşılığı olan ekonomik ve sosyal açıdan sürdürülebilir tasarımlarla el ele çalıştığında en faydalı hale gelmektedir. Bu üç terim genellikle "üçlü sonuç hattı" başlığı altında bir araya getirilmektedir. Finansal terimlere ek olarak değer, biyosfer ve dünyanın kaynakları olan doğal sermaye, kolektif eylemi mümkün kılan normlar ve ağlar olan sosyal sermaye ve toplum için mevcut olan bilgi, deneyim, fikri mülkiyet ve emeğin toplamı olan beşeri sermaye ile ilişkili olarak da ölçülebilir.^[4]

Bazı ülkelerde sürdürülebilir tasarım terimi eko tasarım,^[5] yeşil tasarım veya çevresel tasarım olarak bilinmektedir. Victor Papanek, sosyal tasarımı, sosyal kaliteyi ve ekolojik kaliteyi benimsemiş, fakat tasarımla ilgili bu alanları tek bir kavramda net bir şekilde birleştirmemiştir. Sürdürülebilir tasarım ve sürdürülebilirlik için tasarım, üçlü sonuç olan insan, gezegen ve kâr dahil olmak üzere daha yaygın kavramlar olarak ortaya çıkar.^[6] Ecothis gibi savunucular. AB kampanyası, döngüsel bir ekonomi tasarlanırken bu üç hususun da dikkate alınmasını talep ediyor.^[7]

Uygulamaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu felsefenin uygulamaları mikrokozmostan günlük kullanıma yönelik küçük nesnelere, makrokozmostan binalara, şehirlere ve Dünya'nın fiziksel yüzeyine kadar uzanmaktadır. Mimarlık, peyzaj mimarlığı, kentsel tasarım, şehir planlama, mühendislik, grafik tasarım, endüstriyel tasarım, iç tasarım, moda tasarımı ve insan-bilgisayar etkileşimi alanlarında uygulanabilecek bir felsefedir.

Sürdürülebilir tasarım çoğunlukla küresel çevresel krizlere, ekonomik faaliyetlerin ve insan nüfusunun hızlı artışına, doğal kaynakların tükenmesine, ekosistemlerin zarar görmesine ve biyolojik çeşitliliğin kaybına karşı verilen ortak bir yanıttır. Eko mimarlık yazarı Bridgette Meinhold, 2013 yılında "Acil Mimarlık: Değişen Dünya için 40 Sürdürülebilir Konut Çözümü" adlı kitabında bu krizlere yanıt olarak geliştirilen acil ve uzun vadeli sürdürülebilir konut projelerini araştırdı.^[8][9] Öne çıkan projeler yeşil bina, sürdürülebilir tasarım, çevre dostu malzemeler, uygun fiyat, malzemenin yeniden kullanımı ve insani yardım konularına odaklanmaktadır. İnşaat metotları ve malzemeleri yeniden kullanılan gemi konteynerlerini, saman balyası yapısını, kum torbası evleri ve yüzen evleri kapsamaktadır.^[10]

Sürdürülebilir tasarımın sınırları giderek daralmaktadır. Zira mal ve hizmetlerdeki büyüme, verimlilikteki kazanımları sürekli olarak geride bırakmaktadır. Sonuç olarak, sürdürülebilir tasarımın net etkisi, hızla artan etkilerin verimliliğini artırmak olmuştur. Bu sorun, tek tek mal ve hizmetlerin sunumunun verimliliğine odaklanan mevcut yaklaşımla çözülememektedir. Temel ikilemler şunlardır: verimlilik iyileştirmelerinin artan karmaşıklığı; eski teknolojiler üzerine inşa edilmiş toplumlarda yeni teknolojileri uygulamanın zorluğu; ürün ve hizmet sağlamanın fiziksel etkilerinin yerel olmayıp ekonomiler arasında dağılmış olması; ve kaynak kullanım ölçeğinin sabitlenmeyip büyümekte olduğu gerçeğidir.

Sürdürülebilir teknolojiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Sürdürülebilir teknolojiler daha az enerji, daha az sınırlı kaynak kullanır, doğal kaynakları tüketmez, çevreyi doğrudan veya dolaylı olarak kirletmez ve kullanım ömürlerinin sonunda yeniden kullanılabilir veya geri dönüştürülebilir.^[11] Ayrıca, çevresel ayak izlerini iyileştirmek için analiz edilmesine izin verilen veri veya uyarılar açısından geri bildirim vererek gelişim alanlarının belirlenmesine yardımcı olan teknolojiler de olabilmektedir. Teknolojinin bağlama uygunluğunu vurgulayan, özellikle de gelişmekte olan ülkelerdeki insanların ihtiyaçlarını göz önünde bulunduran uygun teknoloji ile önemli ölçüde örtüşmektedir. En uygun teknoloji en sürdürülebilir teknoloji olmayabilir; ve sürdürülebilir bir teknolojinin yüksek maliyeti veya bakım gereksinimleri, bu terimin yaygın olarak kullanıldığı şekliyle "uygun teknoloji" olarak uygun olmamasına yol açabilmektedir.

"Teknoloji toplumumuza derinlemesine yerleşmiştir; o olmadan toplum hemen çökebilir. Dahası, teknolojik değişiklikler, karşılaştığımız sorunları çözmek için gerekli olabilecek yaşam tarzı değişikliklerinden daha kolay gerçekleştirilebilir olarak algılanabilmektedir." ^[12] Sürdürülebilir teknolojinin tasarımı büyük ölçüde yeni bilgi akışına dayanır. Akıllı ölçüm sistemleri ve akıllı sensörler gibi sürdürülebilir teknolojiler enerji tüketimini azaltır ve su tasarrufuna yardımcı olur. Bu sistemler, sadece basit sürdürülebilir tasarımlara geçiş yapmaktan ziyade daha köklü değişikliklere sahip olan sistemlerdir. Bu tür tasarımlar, gerçek çevresel sürdürülebilirliği sağlamak için sürekli güncellemeler ve evrimler gerektirir, çünkü sürdürülebilirlik kavramı çevreyle olan ilişkimiz açısından sürekli değişmektedir. Sürdürülebilir teknoloji tasarımının büyük bir kısmı, kullanıcılara konforları ve kullanımları için kontrol vermeyi içerir. Örneğin, karartma kontrolleri insanların ışık seviyelerini kendi konforlarına göre ayarlamalarına yardımcı olur. Bölümlere ayrılmış aydınlatma ve aydınlatma kontrolleri, insanların başkalarını etkileme endişesi duymadan aydınlatma ihtiyaçlarını manipüle etmelerine olanak tanıyarak aydınlatma yüklerini azaltır.^[13]

Yenilik ve gelişme[değiştir | kaynağı değiştir]

Çevresel açıdan sürdürülebilir kalkınma için atılacak öncü adım sürdürülebilir bir tasarım olmalıdır. Tasarım, tanım olarak, bir eylemin, olgunun veya maddi nesnenin arkasında var olan veya var olduğu düşünülen amaç, planlama veya niyet olarak tanımlanmaktadır. Kalkınma, tasarımı kullanarak ve uygulayarak alanların, şehirlerin veya yerlerin ilerlemesine yardımcı olmaktadır. Sürdürülebilir kalkınma, sürdürülebilirlik değerlerine bağlı kalan ve ekosistemi ve hizmetlerini tehlikeye atmadan topluma fayda sağlayan bir kalkınmadır. "Kalkınma olmadan tasarım işe yaramayacaktır. Tasarım olmadan kalkınma olanaksızdır." - Florian Popescu, Tasarım ve kalkınma arasındaki uçurum nasıl kapatılır? ^[14]

Eko-inovasyon, sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunan ürün ve süreçlerin tasarlanması ve geliştirilmesi, doğrudan veya dolaylı ekolojik iyileştirmeler için bilginin ticari olarak uygulanmasından oluşmaktadır. Çevre dostu teknolojik ilerlemelerden sürdürülebilirliğe yönelik sosyal olarak kabul edilebilir yenilikçi yollara kadar bir dizi ilgili fikri içerir. WIPO GREEN, sürdürülebilir teknoloji inovasyonlarında buluşu ve yeniliği sağlayıcıları ve arayanları birbirine bağlayan teknoloji alışverişi için çevrimiçi küresel pazaryeridir.

Çevresel alanda tasarım inovasyonunu teşvik eden çeşitli faktörler bulunmaktadır. Bu faktörler arasında yeşil ürün ve hizmetlere yönelik artan tüketici bilinci ve talebi, yenilenebilir malzemelerin geliştirilmesi ve yeniden keşfedilmesi, sürdürülebilir yenileme, üretim için yeni teknolojiler ve ihtiyaçları haritalandırmak ve iyileştirilmiş verimlilik alanlarını belirlemek için yapay zeka tabanlı araçların artan kullanımı yer almaktadır.

Sektör veya ürün ne olursa olsun, tescilli veya tescilsiz tasarım hakları yenilikçi tasarımları destekleyebilir. Bazı ülkelerde tasarım patentleri olarak bilinen tasarım hakları, pazarlama logoları ve ambalajlardan mobilya ve araçların şekline ve bilgisayar ve akıllı telefonların kullanıcı arayüzlerine kadar her şeyin korunması için yaygın olarak kullanılmaktadır. Tasarım hakları birçok yargı alanında ve bölgesel sistemler aracılığıyla sağlanmaktadır. Koruma aynı zamanda WIPO tarafından yönetilen Tasarımların Uluslararası Tescili için Lahey Sistemi kullanılarak uluslararası düzeyde de elde edilebilir.^[15]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ekoköy
• Parlak yeşil çevrecilik
• Yapı bilgi modellemesi
• Ecosia
• Ekosistem hizmetleri
• Yeşil kimya
• Sürdürülebilir ulaşım
• Manzara ekolojisi
• LEED

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]