Ambalaj

Ambalaj, ürünlerin, tüketiciye ulaştırılması aşamasında, taşınması, korunması, saklanması ve satışa sunulması için kullanılan herhangi bir malzemeden yapılmış ürünlerdir. Paketleme aynı zamanda paket tasarlama, değerlendirme ve üretme sürecini de ifade eder. Paketleme, malları nakliye, depolama, lojistik, satış ve son kullanım için hazırlamanın koordineli bir sistemi olarak tanımlanabilir. Ambalaj ürünü içerir, korur, muhafaza eder, taşır, bilgilendirir ve satar.

Ambalajın tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik çağ[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk paketler o sırada mevcut olan doğal malzemelerle yapıldı: saz sepetler, şarap tulumları (bota çantalar), ahşap sandıklar, çanak çömlek vazolar, seramik amforalar, ahşap fıçılar, dokuma çantalar vb. işlenmiş malzemeler geliştirildikçe ambalajların yapımında kullanıldı: ilki cam ve bronz kaplardı. Eski ambalajların incelenmesi arkeolojinin önemli bir konusudur.

Kağıdın ambalajda ilk kullanımı, Çinliler tarafından MÖ birinci veya ikinci yüzyılda gıda sarmak için kullanılan işlenmiş dut kabuğu yapraklarıydı.^[1]

Avrupa'da kağıt benzeri malzemelerin kullanımı, Romalılar'ın tütsü paketlemede kötü kalite ve geri dönüştürülmüş papirüs kullandığı zamandı.^[2]

Kağıdın ambalajda en eski kayıtlı kullanımı ise Kahire’de Arap Mısır pazarlarını gezen Fars gezgininin müşterilere sebze, baharat ve donanım satıldıktan sonra kağıda sarıldığını not ettiği notlarıydı.^[2]

Modern çağ[değiştir | kaynağı değiştir]

Teneke[değiştir | kaynağı değiştir]

Teneke'nin ambalajda kullanımı 18. yüzyıla kadar uzanır. Teneke imalatı uzun süre Bohemya'nın tekel'indeydi; 1667'de Andrew Yarranton, bir İngiliz mühendis ve Ambrose Crowley, yöntemi İngiltere'ye getirdiler ve burada Philip Foley dahil olmak üzere demir ustalarınca geliştirildi.^[3]^[4]

1697'de John Hanbury,^[5] "Pontypoole Plakaları" yapmak için Pontypool'da haddehanesi vardı.^[6]^[7] Orada silindirler aracılığıyla haddeleme demir plakalarına öncülük eden yöntem, önceki çekiçleme uygulamasıyla mümkün olandan daha düzgün siyah plakaların yapılmasını sağladı.

Teneke kutular ilk olarak 1725'te Bristol Kanalı'ndaki limanlardan satılmaya başlandı. Teneke Newport, Galler'dan sevk edildi.^[8] 1805'te 80,000 kutu yapıldı ve 50,000'i ihraç edildi. Londra'daki Tütün uzmanları 1760'lardan itibaren enfiyeyi metal kaplı kutularda paketlemeye başladılar.

Konserve[değiştir | kaynağı değiştir]

Fransız mucit Nicolas Appert tarafından gıda muhafazası için hava geçirmez kapların öneminin keşfedilmesiyle, teneke kutulama işleminin patenti İngiliz tüccar Peter Durand tarafından 1810'da alındı.^[9]

Patenti aldıktan sonra Durand, konserve gıda ile ilgilenmedi. 1812'de patentini, süreci ve ürünü geliştiren ve Londra'daki Southwark Park Road'da dünyanın ilk ticari konserve fabrikasını kuran diğer iki İngiliz Bryan Donkin ve John Hall'a sattı. 1813'te Kraliyet Donanması için ilk konserve ürünleri üretiyorlardı.^[10]

Kağıt esaslı ambalaj[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurulum kutuları ilk olarak 16. yüzyılda kullanıldı ve modern katlanır kartonların geçmişi 1839'a kadar uzanır. İlk oluklu kutu 1817'de İngiltere'de ticari olarak üretildi. Oluklu kağıt da denir 1856'da bir İngiliz patenti aldı ve uzun şapkalar için astar olarak kullanıldı. İskoç doğumlu Robert Gair, 1890'da önceden kesilmiş karton kutuyu yani kutular biçiminde katlanıp toplu üretilen düz parçaları icat etti. Gair'in icadı bir kaza sonucu ortaya çıktı: 1870'lerde Brooklynli bir yazıcı ve kese kağıdı üreticisi olarak tohum torba siparişi basıyordu ve torbaları katlamak için yaygın kullanılan ve torba katlamak için kullanılan metal cetvel, yerine kaydırıldı ve onları kesti. Gair, tek bir işlemde kesip katlayarak önceden yapılmış karton kutular yapabileceğini keşfetti.^[11]

Ticari kağıt poşetler ilk olarak 1844'te Bristol, İngiltere'de üretildi ve Amerikan Francis Wolle 1852'de otomatik torba yapımı için bir makine patentini aldı.

Malzeme cinslerine göre ambalaj malzemeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Malzeme cinslerine göre ambalaj malzemelerini 5 ana sınıfta toplamak mümkündür.

Ahşap kökenli ambalaj malzemeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Cam kökenli ambalaj malzemeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kağıt kökenli ambalaj malzemeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Plastik kökenli ambalaj malzemeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Metal kökenli ambalaj malzemeleri

Teneke kutular
Çemberler
Çember tokaları
Variller

Ambalaj ve paketlemede kullanılan semboller[değiştir | kaynağı değiştir]

Ambalaj ve paketleme ürünlerinde çeşitli semboller kullanılmaktadır. Bazı sembollerin uluslararası geçerliliği bulunmaktadır.

Barkod[değiştir | kaynağı değiştir]

Çizgi kod ya da barkod olarak bilinen ürünü tanıtıcı etiketler.

Kırılabilir
Kanca ve halat ile taşımayınız
Yukarı yön
Güneş ışığından koruyunuz
Nemden koruyunuz
Ağırlık merkezi
Kavrama noktası
Mengene vb. ile kavramayınız
Barkod örneği

Paketleme makineleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Paketleme makinesi seçimi, teknik yetenekler, işgücü gereksinimi, işçi güvenliği, sürdürülebilirlik, servis verilebilirlik, güvenilirlik, paketleme hattıyla birleştirilebilme özelliği, sermaye maliyeti, taban alanı, esneklik (değişim- fazla, malzeme, çoklu ürün vb.), enerji gereksinimleri, giden paketlerin kalite kontrolu, nitelikler (gıda, ilaç vb. için), iş hacmi, verimlilik, üretkenlik, ergonomi, yatırım getirisi vb. kapsar.

Paketleme makinesi şunlardan birisi olabilir:

standart, kullanıma hazır ekipman olarak satın alınan
özel yapım veya özel operasyonlara göre özel olarak satın alınan
şirket içi mühendisler ve bakım personeli tarafından üretilen veya değiştirilen

Paketleme hattındaki otomasyon çalışmalarında giderek daha çok programlanabilir mantık denetleyicisi ve robotik kullanılmaktadır.

Paketleme makineleri aşağıdaki genel tiplerden olabilir:

Biriktirme ve harmanlama makineleri
blister paketleme ve vakumlu paketleme makineleri
Şişe kapak ekipmanları, üst kapak kapatma, kapatma, yapıştırma ve mühürleme makineleri
Kutu, kasa, tepsi ve taşıyıcı şekillendirme, paketleme, ambalaj açma, kapama ve mühürleme makineleri
Kartonlama makineleri
Temizleme, sterilizasyon, soğutma ve kurutma makineleri
Kodlama, baskı, markalama, damgalama ve baskı makineleri
Dönüştürme makineleri
Konveyör bantları, biriktirme ve ilgili makineler
Besleme, yönlendirme, yerleştirme ve ilgili makineler
Dolum makineleri: kuru, toz, katı, sıvı, gaz veya viskoz ürünlerin işlenmesi
Muayene: görsel, ses, metal algılama vb.
Etiket dağıtıcı
Yönlendirme, şifre çözme makineleri
Paket doldurma ve kapatma makineleri
Palet (ambalaj)leme, paletten çıkarma, birim yük montaj
Ürün tanımlaması: etiketleme, işaretleme vb.
Sızdırmazlık makineleri: ısıyla yapıştırma veya tutkallama üniteleri
Dilme makineleri
Tartı makineleri: ağırlık kontrol, çok kafalı terazi
Sarma makineleri: streç sarma, shrink ambalaj, bantlama
Dikey Form, doldurma ve kapatma makineleri
Diğer özel makineler: dilmeler, delikli, lazer kesiciler, parça ekleri, vb.

Rulo konveyör üzerinde şrink film, ısıyla yapıştırıcı ve ısı tüneli ile kaplanmış unlu mamullerin ısıyla paketlenmesi
Sıralama için sabit barkod tarayıcı ile yüksek hızlı konveyör
Etiket yazıcısı uygulayıcı, oluklu mukavvanın bitişik panellerine etiket uygular.
Robotlar ekmeği paletlemek için kullanılır
Otomatik streç sarma makinesi
Kalıplanmış hamur bileşenlerini yapmak ve samandan ambalaj kalıplamak için kullanılan ekipman^[12]
NASA'da termoform paketleri için donatım
Şarap şişeleri için otomatik etiketleme hattı
PET şişelere uygulanan shrink film
İlaç paketleme hattı
Kutuda poşet (İngilizce: bag-in-box) için dolum makineleri

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Paula, Hook (11 Mayıs 2017). "A History of Packaging". Ohio State University. 25 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2020.
^ ^a ^b Diana Twede (2005). "The Origins of Paper Based Packaging" (PDF). Conference on Historical Analysis & Research in Marketing Proceedings. 12: 288-300 [289]. July 16, 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: March 20, 2010.
^ Brown, P.J. (1988), Andrew Yarranton and the British tinplate industry, 22 (1), ss. 42-48
^ King, P.W. (1988), Wolverley Lower Mill and the beginnings of the tinplate industry, 22 (2), ss. 104-113
^ King 1988, s. 109
^ H.R. Schubert, History of the British iron and steel industry ... to 1775, 429.
^ Minchinton, W.W. (1957), The British tinplate industry: a history, Clarendon Press, Oxford, s. 10
^ Data extracted from D.P. Hussey et al., Gloucester Port Books Database (CD-ROM, University of Wolverhampton 1995).
^ Geoghegan, Tom (21 Nisan 2013). "BBC News - The story of how the tin can nearly wasn't". Bbc.co.uk. 20 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2013.
^ William H. Chaloner (1963). People and Industries. Routledge. s. 107. ISBN 978-0-7146-1284-3. 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.
^ Diana Twede; Susan E.M. Selke (2005). Cartons, crates and corrugated board: handbook of paper and wood packaging technology. DEStech Publications. ss. 41-42, 55-56. ISBN 978-1-932078-42-8. 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.
^ Wood, Marcia (April 2002). "Leftover Straw Gets New Life". Agricultural Research. 14 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.

[OSU-1] Paula, Hook (11 Mayıs 2017). "A History of Packaging". Ohio State University. 25 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2020.

[CHARM2005-2] Diana Twede (2005). "The Origins of Paper Based Packaging" (PDF). Conference on Historical Analysis & Research in Marketing Proceedings. 12: 288-300 [289]. July 16, 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: March 20, 2010.

[3] Brown, P.J. (1988), Andrew Yarranton and the British tinplate industry, 22 (1), ss. 42-48

[4] King, P.W. (1988), Wolverley Lower Mill and the beginnings of the tinplate industry, 22 (2), ss. 104-113

[5] King 1988, s. 109

[6] H.R. Schubert, History of the British iron and steel industry ... to 1775, 429.

[7] Minchinton, W.W. (1957), The British tinplate industry: a history, Clarendon Press, Oxford, s. 10

[8] Data extracted from D.P. Hussey et al., Gloucester Port Books Database (CD-ROM, University of Wolverhampton 1995).

[9] Geoghegan, Tom (21 Nisan 2013). "BBC News - The story of how the tin can nearly wasn't". Bbc.co.uk. 20 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2013.

[10] William H. Chaloner (1963). People and Industries. Routledge. s. 107. ISBN 978-0-7146-1284-3. 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.

[11] Diana Twede; Susan E.M. Selke (2005). Cartons, crates and corrugated board: handbook of paper and wood packaging technology. DEStech Publications. ss. 41-42, 55-56. ISBN 978-1-932078-42-8. 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.

[12] Wood, Marcia (April 2002). "Leftover Straw Gets New Life". Agricultural Research. 14 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

g t d Ambalaj
Genel konular	Aktif paketleme Çocuğa dayanıklı ambalaj Sözleşmeli paketleyici Yenilebilir ambalaj Değiştirilmiş atmosfer/değiştirilmiş nem paketleme Aşırı paketleme Paket çalma Paket testi Paket hırsızlığı Ambalaj mühendisliği Yeniden kapatılabilir ambalaj Yeniden kullanılabilir ambalaj Yeniden kullanılabilir şişe Raf ömrü Rafta hazır ambalaj Rafta dayanıklı Sürdürülebilir ambalaj Kurcalamaya karşı belli Kurcalamaya karşı direnç Paketi açmada zorluk
Ürün paketleri	Alternatif şarap kapatma Bira şişesi Şarap kutusu Önceden paketlenmiş et Kahve poşeti Kozmetik ambalaj Para paketi Gıda ambalajı Tek kullanımlık gıda ambalajı İçecek kutusu Yumurta kartonu Kanıt paketleme Un çuvalı Köpüklü yemek kabı Yemek paketleme Bidon Gaz silindiri Süt şişesi Growler Meyve suyu kutusu Düşük plastik su şişesi Lüks ambalaj Süt torbası Optik disk paketleme İstiridye kovası Patlamış mısır torbası İlaç ambalajı Plastik süt kabı Kum torbası Kendiliğinden ısınan gıda ambalajı Şarap vidalı kapağı Tek servisli kahve kapı Su şişesi Şarap şişesi
Konteyner	Aerosol sprey Alüminyum şişe Alüminyum kutu Ampul Antistatik çanta BiB Çanta Fıçı Biyobozunur poşet Blister paketi Torbada kaynatma Şişe Kutu Toplu kutu Kafes Kasa Damacana Karton Mukavva Chub Kapaklı Oluklu kutu tasarımı Kafesli sandık Tek kullanımlık bardak Varil Gondolbaşı Zarf Esnek ara dökme konteyner Katlanır karton Cam şişe Çuval İnhaler Yalıtımlı nakliye konteyneri IBC Kavanoz Yakıt bidonu Sürahi Keg File torba Çok katmanlı ambalaj Çoklu paket Yastıklı zarf Kova Kâğıt poşet Kağıt çuval Plastik poşet Plastik şişe İmbik çantası Kurtarma tamburu Poşet Güvenlik çantası Nakliye konteyneri Nakliye tüpü Cilt paketi Sprey şişesi Squround Doypack Konserve kutusu Tetra Brik Termal çanta Tub Tüp Birim yük Vial Tahta kutu
Malzemeler ve bileşenler	Yapıştırıcı Tutkal Alüminyum folyo Kefalet kolu Biyoplastik Biyobozunur plastik BoPET Balonlu naylon Bung Selofan Kapatma Kuşe İnce film kaplama teknikleri Plastik ekstruderi Oluklu mukavva Oluklu plastik Paket yastıklama Nemçeker Çift dikiş Flip-top Köpük fıstık Buz paketi Cam Sıcakta eriyen yapıştırıcı Ambalaj kağıdı Etiket Kapak (kap) Doğrusal düşük yoğunluklu polietilen Sıvı ambalaj kartonu Yaşayan menteşe LDPE Metalize film Değiştirilmiş atmosfer Kalıplanmış hamur Dokusuz kumaşlar Üst sarma Oksijen süpürücü Paket tutamacı Ambalaj gazı Palet Kâğıt Kâğıt tahta Kâğıt palet Plastik kaplı kağıt Plastik film Plastik palet Plastik ambalaj Polyester Polietilen Polipropilen Basınca duyarlı bant Pompa dağıtıcısı Vidalı kapak Vidalı kapak (şarap) Güvenli baskı Güvenlik bandı Şok dedektörü Şok ve titreşim veri kaydedici Shrink ambalaj Kayma önleyici plaka Zımba Çemberleme Streç sargı Suskeptor Kurcalamaya açık bant Yırtma bandı Sıcaklık veri kaydedici Zaman sıcaklığı göstergesi Teneke Velostat
Süreçler	Aseptik işleme Kimlik doğrulama Otomatik tanıma ve veri toplama Şişir-doldur-mühürle (Blow fill seal) Şişirmeli kalıplama Perdahlama Konserve İnce film kaplama teknikleri Konteyner taşımacılığı Dönüştürücüler (endüstri) Korona işlemi Perde kaplama Kalıp kesme Kalıp şekillendirme (plastik) Elektronik makale gözetimi Ekstrüzyon Ekstrüzyon kaplama Alev tedavisi Cam üretimi Grafik dizayn HACCP Hermetik mühür İndüksiyon sızdırmazlığı Plastik enjeksiyon Laminasyon Lazer kesim Kalıplama Paket takibi Kağıt yapımı Plastik ekstruderi Plastik kaynak Matbaacılık Yeni ürün geliştirme Üretim kontrolü Kalite güvencesi RFID Rulo dilme Kesme (üretim) Termoforming Takip ve izleme Ultrasonik kaynak Vakum şekillendirme Vakumlu paketleme Doğrulama ve onaylama
Makineler	Barkod yazıcı Barkod okuyucu Şişeleme hattı Kalandır Demir dikişçi Kartonlama makinesi Kasa mühürleyen Kontrol terazisi Konveyör sistemleri Tambur pompası Genişletilmiş çekirdek streç sarıcı Dolgu Isı tabancası Isı mühürleyici Endüstriyel robot Enjeksiyonlu kalıp makinası Etiket yazıcı aplikatörü Hat mili makaralı konveyör Lojistik otomasyonu Malzeme taşıma ekipmanı Mekanik fren gerdirme sargısı Çok kafalı kantar Yörüngesel streç sarıcı Paketleme makineleri Palet invertörü Paletleyici Döner tekerlek şişirme sistemleri Tohum sayma makinesi Küçültme tüneli Zımba tabancası Bant dağıtıcı Döner tabla streç sarıcı Dikey form doldurma yapıştırma makinesi
Çevre	Biyobozunma Çevre mühendisliği Cam geri dönüşümü Endüstriyel ekoloji Yaşam döngüsü değerlendirmesi Sokak çöplüğü Ambalaj atıkları Kâğıt atıklar Plastik atıklar Geri dönüşüm Yeniden kullanılabilir ambalaj Ters lojistik Kaynak azaltma Sürdürülebilir ambalaj Atık yönetimi

g t d Etiket
Yapı	Yapıştırıcı Die cutting (web) Holografi Kalıp içi etiketleme Kağıt Basınca duyarlı yapışkan Perfore Plastik Baskı Güvenlik hologramı Serbest bırakma astarı Güvenli yazdırma Güvenlik etiketi Akıllı etiket Yapışkanlı etiket
İçerik	Reklam Barkod Bandrol Menşei ülke Sigara uyarı etiketi Eko etiket Yardımcı etiket AB enerji etiketi Adil Paketleme ve Etiketleme Yasası Gıda etiketleme düzenlemeleri listesi Zorunlu etiketleme İsim plakası Beslenme ile ilgili bilgiler etiketi Düz tütün paketleme RFID Birleşik Krallık gıda etiketleme yönetmelikleri UPC Uyarı etiketi Şarap etiketi
Kullanım	Reklam Kimlik doğrulama Benzersiz formül tanımlayıcısı Otomatik tanıma ve veri toplama Etiket dağıtıcı Etiket yazıcısı Paketleme ve etiketleme Takip ve izleme

Ambalaj nedir?, Ambalaj anlamı nedir?, Ambalaj ne demektir?