Kazaklar (Slav)

Kazaklar,^[1] (farklı dillere göre Kozak, Kosak, Cossack, Kossak, Kazak, Rus Kazakları olarak da adlandırılırlar) Ukrayna ve Güney Rusya yerli halklarının karışımı ile 15. yüzyıl dolaylarında Dinyeper ve Don nehirleri civarında ortaya çıkan etnik topluluk. Kazaklar, bugünkü Kazakistan'da yaşayan ve Türkî kökenli olan Kazaklar'la karıştırılmamalıdır. Kazak sözcüğü Eski Türkçede maceracı-özgür insan anlamındadır.

Tolstoy'un aynı adlı eserine de konu olan Kazaklar Rus ordularında özellikle sınır bölgelerin korunması gibi görevlerde kullanılmışlardır. Rusların Orta Asya ve Sibirya'yı ele geçirmelerinde bu savaşçı topluluğun payı çok büyüktür.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Vassmer'in etimolojik sözlüğünde bu ad Eski Doğu slav dilinde (козакъ, kozak) olup, Kumanları ifade için Cosac (Kosak) kullanılmıştır - özgür kişi (Codexte bu sözün Latin harflerine çevirisi) veya hür kişi (Arap alfabesinden çevirisi).^[2]

Bu ad net olarak ilk kez 13 asırda yazılan Codex Cumanicus adlı eserden anlaşılır.^[3]^[4] 1590'dan sonra İngilizceye girmiştir, bir İrlandalı soyadı Cossack olup 12. asra aittir. Kazak etnonimi kökü Türkçeye dayanır.^[5]^[6]^[7]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

XVI. yüzyıl başında Lehistan (Polonya) kralları Tatar akınlarına karşı koymak üzere Kazaklar'ı öncü güç olarak örgütledi. Kazaklar kısa bir süre için Ataman Bohdan Hmelnytski önderliğinde bağımsız bir devlet kurdular. XVII. yüzyıl ortalarında Ukrayna, Rusya ile Lehistan arasında paylaşıldığı zaman, Rus çarları Polonya geleneğini devam ettirerek Kazaklar'ı, önce sınırların korunmasında daha sonra Rusya'nın Ural, Kafkas ve Hazar Denizi'ne doğru yayılmasında öncü güç olarak kullandılar. Nitekim Sibirya'yı fetheden Yermak Timofeyeviç de bir Kazak'tı. Toprak sahiplerinin kısıtlama çabaları, Kazaklar arasında sık sık isyanlar çıkmasına neden oluyordu. XVII. ve XVIII. yüzyılda en önemli, isyanlar Stenka Razin, Kandrati Bulavin ve Emelyan Pugaçev önderliğinde yürütülen isyanlardı. Kazaklar'ın belli ayrıcalıklarına karşın askerlik hizmeti her erkek için zorunluydu. Kazak topluluğunun temel birimi olan Stanitsa denilen köylerdi. Her Stanitsa'nın seçilmiş bir meclisi bulunmaktaydı. Stanitsalar birleşerek daha büyük olan Okrugileri (bölge), bunlarda birleşerek Voiskaları (ordu) oluşturdu. Toprak, köyün ortak malıydı; ancak, 1869'dan sonra Kazak subayları ve hizmetlilerinin özel toraklara sahip olması kabul edildi. XX. yüzyıl başında Rusya'da 12 Kazak Voiska'sı vardı. 1916-1920 arasındaki Rusya iç savaşı sırasında Kazakların bir bölümü Beyaz, bir bölümü Kızılordu saflarında savaştı. II. Dünya Savaşı boyunca bazı Kazak askeri birimleri varlığını sürdürdü, ancak eski biçim toplulukları eriyerek SSCB'nin yeni yönetsel birimlerine katıldı.^[8] Bugünkü Ukraynalılar'ın kökeni Zaporojya Kazakları'na dayanır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Don Kazakları

İlgili kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]

Taras Bulba, Gogol'un eseri, (1835)
Yüzbaşının Kızı, (Rusça Капитанская дочка [Kapitanskaya dochka]) Puşkin'in eseri, (1836)
Kazaklar (Rusça: Казаки [Kazaki]) Tolstoy'un eseri, (1863)
Durgun Akardı Don (Rusça: Тихий Дон [Tikhiy Don]) Şolohov'un eseri, (1940)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "TDK çevrimiçi sözlüğü "Kazak" tanımı". 3 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2014.
^ Daha ayrıntılı analizler için, görünüz Omeljan Pritsak. Türkçe Etimolojik Sözlükte Qazaq 'Cossack'. Harvard Ukrainian Studies 28.1-4 (2006/2007): 237-XII.
^ "Cossacks". Encyclopediaofukraine.com. 20 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2012.
^ "Казак // Этимологический словарь Фасмера". 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2014.
^ "Online Etymology Dictionary". 3 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2014.
^ Encyclopædia Britannica, Article Cossack 12 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Iaroslav Lebedynsky, Histoire des Cosaques Ed Terre Noire, p38
^ Büyük Ansiklopedi, Milliyet, 1990. Cilt 8. Sayfa 2990.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazaklar, Ruslar ve Osmanlılar, Erhan Büyükakıncı, Radikal Gazetesi, 16.9.2005 4 Kasım 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)

[1] "TDK çevrimiçi sözlüğü "Kazak" tanımı". 3 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2014.

[2] Daha ayrıntılı analizler için, görünüz Omeljan Pritsak. Türkçe Etimolojik Sözlükte Qazaq 'Cossack'. Harvard Ukrainian Studies 28.1-4 (2006/2007): 237-XII.

[3] "Cossacks". Encyclopediaofukraine.com. 20 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2012.

[4] "Казак // Этимологический словарь Фасмера". 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2014.

[5] "Online Etymology Dictionary". 3 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2014.

[britannica-6] Encyclopædia Britannica, Article Cossack 12 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[7] Iaroslav Lebedynsky, Histoire des Cosaques Ed Terre Noire, p38

[MBAC151-8] Büyük Ansiklopedi, Milliyet, 1990. Cilt 8. Sayfa 2990.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Rus Kazaklar nedir?, Rus Kazaklar anlamı nedir?, Rus Kazaklar ne demektir?