Pomaklar

Pomaklar
Pomaci (okunuşu: *Pomatsi*), Помаци, Πομάκοι
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Türkiye	346.000 (2010) - 600.000
Bulgaristan	67.350 (2011); 268.971 (1990)
Yunanistan	30.000 (1981) ; 30.000 (1998)
Diller
	Pomakça, Bulgarca, Yunanca, Türkçe
Din
	Sünni İslam, Alevilik

Pomaklar (Bulgarca: Помаци Pomatsi, Yunanca: Πομάκοι Pomákoi), başta Balkanlar'da Rodop Dağları, Kuzey Bulgaristan ile Aşağı Trakya, Makedonya, Batı Anadolu'da ve dünyanın değişik yerlerinde yaşayan, dilleri Slavca; çoğunluğu Müslüman kökenli olan bir halktır. Müslümanlığı seçen Bulgarlara da verilen bir isimdir.^[11]

Osmanlı’nın Balkanlar’a yaptığı akınlarda Müslümanlığı seçen bir topluluktur.^[11]^[12] Mübadele anlaşmaları sonucu Yunanistan’da ikamet eden Pomakların bir bölümü; Trakya’da boşaltılan Rum köylerine yerleştirilmiştir.

Müslüman olmalarından dolayı Bulgarlar milliyetçileri tarafından sürekli baskıya, ötekileştirilme politikasına ve katliama maruz kalmışlardır.

Balkan Savaşlarıyla Pomaklar üzerindeki baskı artmış, savaş sırasında Bulgaristan Genelkurmay Harekât Dairesi Başkanı Orgenaral Sarafov’un emriyle, Rodop ve Pirin bölgelerinde bütün Müslüman Pomakların resmen Hristiyanlaştırılması ve Bulgarlaştırılması, kabul etmeyenlerin ise imha edilmesi kararı alınmıştır. Balkan Savaşları ve sonrasında Bulgarların, Pomaklar ve diğer unsurlar üzerinde izledikleri Hristiyanlaştırma politikaları daha sistematik şekilde sürmüştür. 1912 ve 1942 tarihleri arasında isim değiştirme kampanyaları sırasında Bulgar yöneticilileri tarafından Pomak köylerine papazlar gönderilerek zorla Hristiyanlaşmaları yönünde çaba sarf etmişlerdir.^[13]^[14]

Balkan Savaşı’nın bitmesiyle birlikte Pomaklara uygulanan baskı ve asimilasyon politikası daha da şiddetlenince, Osmanlı Devleti’nin Sofya Elçisi Fethi Bey (Okyar), Sofya Ateşemiliteri Mustafa Kemal Paşa ile birlikte Bulgar Hükûmeti’nin bu uygulamalarından vazgeçmesi, uyguladıkları asimilasyon ve soykırımı engellemek ve farkındalık oluşturmak için çalışma başlatmışlardır.^[15]^[16] Fethi Bey, Osmanlı Devleti’nin Pomak köylerinde Hristiyan din adamlarının uzaklaştırılması dışında herhangi bir önemli adım atmadığını, gerekli önlemlerin biran önce alınmasını istemiştir.^[17]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

93 Harbi'nin sonunda, Vǎča vadisinde bulunan yaklaşık 20 Pomak köyünde çıkmış, Osmanlı İmparatorluğu Doğu Rumeli vilayetinden özerklik elde edilmesiyle sonuçlandı. Büyük bir köy olan Timraş'ı yönetim merkezi alarak kurulan özerk Pomak Timraş Cumhuriyeti 8 yıl kadar sürebilmiş, 1886'da Bulgaristan egemen olmuştur.

Dil[değiştir | kaynağı değiştir]

Pomakların ana dili; Güney Slav dillerinden Pomakçadır. Bulgarca ile oldukça benzerlik taşır.

Bazı Pomakça örnekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkçe	Rodop Pomak Lehçesi (İskeçe, Gümülcine)
Merhaba	Zdravey
Ben Pomak'ım	Ya sam Pomak
Ben Pomakça konuşuyorum	Ya dumam pomaşki
Nasılsın?	Kak si?
Teşekkürler	Blagodarya
İyi günler!	Dobar den!
Çocuklar	Detsa
Bu kitap	Tazi kitap
Bu teyze	Tazi Tetya
İbrahim benim dayım	İbrahim e moy dayço
Hatice benim kız kardeşim	Hatice e moya sestra
Benim Babam	Moy bubayko
Ne yapıyorsun?	Kina praviş?
Biliyordum	Ya znayeh
Billiyor musun?	Ti znayeş li?
O iyi bir adamdı	Toy beşe dobar çılak
Ben İskeçeliyim	Ya sam ot Skeça
Yeni köyden bir kadın	Enna jena ot novoto selo
Bir gün ve bir gece	Edin den i enna noşt
Seni seviyorum	Milovam te

Znayete li pomaşki? - Pomakça bilir misiniz?

Da, ubavu znayem - Evet, güzel (iyi) bilirim

Ya samo malku pomaşki znayem - Ben sadece biraz Pomakça bilirim

Koy ste vie? - Siz kimsiniz?

Kak ste vie? - Nasılsınız?

Ya sam Pomak - Ben Pomak'ım

Kolku ste gudini? - Kaç yaşındasınız?

Na tridesat gudini sam - Otuz yaşındayım

Va den vremetu mlogu ubavu - Bu gün hava çok güzeldir

Ti dyeka vodiş? - Sen nereye gidiyorsun?

Ya vodam na seloto - Ben köye gidiyorum

Ya şe vorvam na kasabota - Ben kasabaya döneceğim

Pomak yerleşimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye[değiştir | kaynağı değiştir]

Pomakların Türkiye Trakya'sı ve Anadolu'ya ilk gelişleri 93 Harbinin hemen ertesidir. Bu sebeple halk arasında 93 mâcırı olarak da bilinirler. Kırklareli'den Samsun'a, Samsun'dan Eskişehir'e, Eskişehir'den İzmir'e kadar geniş bir bölgede çoğunlukla yaşarlar.

Bafra, Çarşamba, Balıkesir, Bursa, Karacabey, Gönen, Manyas, Darıca, Şevketiye, Erdek, Edincik, Yenice, Çan, Biga, Edirne, İpsala, Keşan, Uzunköprü, Beykoz, Beylikdüzü^[18], Çatalca, Silivri, Adapazarı, Söğütlü, Ferizli, Babaeski, Demirköy, İğneada, Vize, Soğucak, Soma.

Aydın[değiştir | kaynağı değiştir]

Didim

Kırklareli[değiştir | kaynağı değiştir]

Lüleburgaz, Babaeski, Kofçaz, Saray, Karaağaç, Pehlivanköy, Eskitaşlı, Alpullu, Katranca, Büyük Mandıra, Kuştepe köyü, Alacaoğlu köyü, Kocahıdır beldesi, Beğendik, Üsküp, Kırıkköy, Yenice, Poyralı

Sivas[değiştir | kaynağı değiştir]

Divriği, Zara, Suşehri, Akıncılar ve İmranlı ilçeleri başta olmak üzere azınlık bir şekilde yayılmışlardır.^[19]

Edirne[değiştir | kaynağı değiştir]

Merkeze bağlı Musabeyli köyü, Karahamza köyü, Havsa, Azatlı köyü, Abalar Köyü, Naipyusuf Köyü, Orhaniye köyü Küplü beldesi, Hasırcıarnavut köyü, Kavaklı köyü, Subaşı beldesi, ile Uzunköprü'nün, Sipahi,Uzunköprü|Kurtbey]], Hasanpınar, Çöpköy, Kırcasalih, Yağmurca, Sazlımalkoç, Başağıl, Kadı, Kadıgebren ve Yağmurca köyleri. Keşan'ın Koruklu köyü, Yeşil, Orhaniye, Suluca, Çobançeşmesi köyü, İpsala (Esetçe) beldesi, Aliçopehlivan köyü, Enez'in Sultaniçe, Hacı ve Pazardere İbrikte köyleri.Sipahi\Turnacı\Sultanşah Uzun köprü (Gazihalil)

Tekirdağ[değiştir | kaynağı değiştir]

Süleymanpaşa 'nın Barbaros Kasabası, Şarköy'ün Yayaağaç, Kocaali ve Yeniköy köylerinde. Hayrabolu,Saray, Şalgamlı beldesi, Çerkezmüsellim kasabası, Büyük Danişment köyü, Malkara'da Prafça (Çınaraltı köyü), Hayrabolu ve Popköy (Kabahöyük).

Çanakkale[değiştir | kaynağı değiştir]

Bigada 22 köyde Gelibolu Çeşmealtı köyü, Yeniköy, Değirmendüzü, Tayfurlar ile İlyağa köyleri.

Balıkesir[değiştir | kaynağı değiştir]

Gönen'in Dumanalan, Kocapınar, Hafızhüseyinbey, Hodul, Hasan Bey, Atıcıoba köyleri. Erdek, Yukarıyapıcı, Belkıs, Ballıpınar, Düzler, Ocaklar, Narlı, İlhanlar, Gölyaka, (Simavlı köyü), Doğanlar, Turanlar, Çakıl köyü, Manyas, İvrindi'nin Aşağıkaleoba köyü, Sındırgı'ya bağlı Şahinkaya köyü.

İzmir[değiştir | kaynağı değiştir]

İzmir, Gaziemir, Bayındır, Dikili ve Kemalpaşa'nın çeşitli köylerinde.

Manisa[değiştir | kaynağı değiştir]

Manisa'nın Soma İlçesindeki Turgutalp Mahallesi (Kasaba), Karaağaçlı köyü. Demirci ilçesinde Bardakçı köyü.

Bursa[değiştir | kaynağı değiştir]

Mudanya'nın Dere köyü ve Yalıçiftlik köyü,^[20] Çanakkale'nin Çal köyü, Çan (Yaykın köyü), Irbaalan, İlyasağa köyü, Havdan köyü. Gemlik'in Benlik köyü. İnegöl.

Bilecik[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilecik'in Şükraniye köyü, Küplü köyü ve Vezirhan köyü. Bozüyük ilçesinin Saraycık köyü. Osmaneli ilçesinin Orhaniye köyü

Eskişehir[değiştir | kaynağı değiştir]

Eskişehir Osmaniye Beldesi,Karakamış Mahallesi Beylikova İlçesi, Uzunburun köyü Bağçecik köyü

Rodoplar’daki Pomaklar (1932)

Pomaklar, Bulgaristan'da Smolyan, Blagoevgrad, Pazarcık, Velingrad, Razlık, Yakorit, Kırcaali, Goce Delčev bölgelerinde ve Mesta Vadisi, Rodop Dağları'nda sıkışık alanlarda yaşamaktadır. Lofça Bölgesi civârında ise küçük Pomak grupları bulunmaktadır. Bununla birlikte Pomakların %50’si Rodop Dağları’nın güneyinde bulunmaktadır. Bulgaristan İçişleri Bakanlığı’nın 1989'da Müslüman Bulgarlar ismi altında yaptırdığı çalışmada, nüfuslarının 268.971 ile toplam nüfusun %3’ünü oluşturduğunu ortaya koymuştur.

Yunanistan[değiştir | kaynağı değiştir]

Karacaova Nâhiyesindeki 26 köyde Pomak grubu yaşıyordu. Alman gezgin Adolf Struck'un Karacaova'ya yaptığı gezi sonucu yazdığı kitapta Gostolyub (Konstantia) gibi 300 nüfuslu ve iki parçalı köylerde sadece Pomakların yaşadığını söylüyor.^{[kaynak belirtilmeli]} Ayrıca Karacaova'daki Vlahlar (Meglen-Aromanians) üzerine araştırma yapan Theodor Capidan^[22] kitabında bu bölgede Pomakların yaşadığını ifade ediyor. Şu an İskeçe ve Gümülcine'de 30.000 civarında Pomak yaşamaktadır.

Kuzey Makedonya[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuzey Makedonya'da Pomaklar Berova, Debre, Manastır, Struga, Dolna Reka ve Üsküp civarında yaşamaktadırlar. Nüfusları tam tespit edilememekle birlikte toplam 40.000 olduğu söylenmektedir.

Arnavutluk[değiştir | kaynağı değiştir]

Arnavutluk'ta Pomaklar genellikle Kuzey Makedonya sınırı civarında yaşamaktadırlar. Fakat bugüne kadar Arnavutluk Pomakları hakkında çok da ayrıntılı araştırma olmamıştır hatta tamamen yok sayılmışlardır. Tahmin edilen nüfusları oldukça ilgi çekicidir. Çünkü kaynaklar Arnavutluk'taki Pomak nüfusunu 80.000-120.000 olduğunu tahmin etmektedirler.^{[kaynak belirtilmeli]}

Diğer yerler[değiştir | kaynağı değiştir]

Tüm bunların yanında 1878 göçleri döneminde 20.000 ailenin İtalya'ya ve 1.000 ailenin de İsviçre'ye göç ettirildiği ve iskân edildikleri verisi mevcuttur.^{[kaynak belirtilmeli]}

Pomak mutfağı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Turkey “People Groups” 19 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Joshua Project (İngilizce)
^ "Türkiye'deki Kürtlerin sayısı!". 6 Haziran 2008. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2010.
^ 2011 Bulgaristan genel nüfus sayımı raporunda “Müslüman inancına sahip Bulgar etnik grubu” ("българската етническа група 67 350 - с мюсюлманско вероизповедание") ibaresi altında bu rakam belirtilmiştir. bk.: Преброяване 2011 27 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Bulgarca)
^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2020.
^ H. Poulton, The Balkans, Minorities and Governments in Conflict, (1993)
^ “Also spoken in: Greece” 16 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ethnologue (İngilizce)
^ "Ethnologue, Languages of Greece.Bulgarian". 5 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2015.
^ "Ethnologue: Languages of the World Fourteenth Edition.Bulgarian". 16 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2011.
^ "Encyclopaedia Britannica, Pomak People". 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2015.
^ "Social Construction of Identities: Pomaks in Bulgaria, Ali Eminov, JEMIE 6 (2007) 2 © 2007 by European Centre for Minority Issues" (PDF). 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2015.
^ ^a ^b "POMAKLAR - TDV İslâm Ansiklopedisi". POMAKLAR. İslam Ansiklopedisi. 14 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2020.
^ Selian, Edouard. "From Christian Sect and Social Movement to Paulician State and Nation of Muslim, Catholic, and Orthodox Paulicians". Academia.edu (İngilizce). 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2020.
^ "Zulüm". 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Tek Parti Dönemi". 14 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Garabet K Moumdjian, Ph D. "The Young Ataturk: From Ottoman Soldier to statesman of Turkey, George Gawrych". 15 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2022.
^ Gawrych, George W. (2013). The young Atatürk : from Ottoman soldier to statesman of Turkey. Londra: I.B. Tauris. ISBN 978-1-78076-322-4. OCLC 839527835.
^ Pinar, Mehmet. "TEK PARTİ DÖNEMİNDE POMAKLAR (1923-1946) The Pomaks in the Single-Party Era (1923-1946". 14 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2022.
^ "Beylikdüzü Belgesel". Yerel halk. Beylikdüzü Belediyesi. 2016. 11 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Pomak Tarihi - Erdem Yılmazlar 2015
^ Steinke, Voss, Klaus, Christian (2007). The Pomaks in Greece and Bulgaria: a model case for borderland minorities in the Balkans. Verlag Otto Sagner. ISBN 3876909635. 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020.
^ "Mübadil torunları Yalakdere'de buluştu". kocaeligazetesi. kocaeligazetesi.com.tr. 2 Ekim 2022. 1 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023.
^ Capidan, Theodor. Meglenoromânii, istoria şi graiul lor, vol. I, Bucureşti, 1925, s.5, 19, 21-22. 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rumence)

Wikimedia Commons'ta Pomaks ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Pomak.eu Forum20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Hjusein Mehmed. Pomacite i Torbešite v Mizija, Trakija i Makedonija, С., 2007.
Pomaknews.com Nezavisen glas na Pomaci
Sercan Ahincanov - Kıpçaklar & Türk Halklarının Katalizör Boyu, Selenge Yayınları, 2014, s.150
TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Edirne: 2008 / Prof.Dr. İlker Alp Pomak Türkleri
BALKANLARDA POMAK TÜRKLERİ / Prof.Dr. Hüseyin Memişoğlu.

[1] Turkey “People Groups” 19 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Joshua Project (İngilizce)

[Türkiye'deki_Kürtlerin_sayısı!-2] "Türkiye'deki Kürtlerin sayısı!". 6 Haziran 2008. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2010.

[3] 2011 Bulgaristan genel nüfus sayımı raporunda “Müslüman inancına sahip Bulgar etnik grubu” ("българската етническа група 67 350 - с мюсюлманско вероизповедание") ibaresi altında bu rakam belirtilmiştir. bk.: Преброяване 2011 27 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Bulgarca)

[4] "Arşivlenmiş kopya". 14 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2020.

[5] H. Poulton, The Balkans, Minorities and Governments in Conflict, (1993)

[6] “Also spoken in: Greece” 16 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ethnologue (İngilizce)

[ethnologue.com-7] "Ethnologue, Languages of Greece.Bulgarian". 5 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2015.

[ReferenceA-8] "Ethnologue: Languages of the World Fourteenth Edition.Bulgarian". 16 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2011.

[britannica.com-9] "Encyclopaedia Britannica, Pomak People". 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2015.

[ecmi.de-10] "Social Construction of Identities: Pomaks in Bulgaria, Ali Eminov, JEMIE 6 (2007) 2 © 2007 by European Centre for Minority Issues" (PDF). 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2015.

[:0-11] "POMAKLAR - TDV İslâm Ansiklopedisi". POMAKLAR. İslam Ansiklopedisi. 14 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2020.

[12] Selian, Edouard. "From Christian Sect and Social Movement to Paulician State and Nation of Muslim, Catholic, and Orthodox Paulicians". Academia.edu (İngilizce). 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2020.

[13] "Zulüm". 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[14] "Tek Parti Dönemi". 14 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[15] Garabet K Moumdjian, Ph D. "The Young Ataturk: From Ottoman Soldier to statesman of Turkey, George Gawrych". 15 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2022.

[16] Gawrych, George W. (2013). The young Atatürk : from Ottoman soldier to statesman of Turkey. Londra: I.B. Tauris. ISBN 978-1-78076-322-4. OCLC 839527835.

[17] Pinar, Mehmet. "TEK PARTİ DÖNEMİNDE POMAKLAR (1923-1946) The Pomaks in the Single-Party Era (1923-1946". 14 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2022.

[18] "Beylikdüzü Belgesel". Yerel halk. Beylikdüzü Belediyesi. 2016. 11 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[19] Pomak Tarihi - Erdem Yılmazlar 2015

[20] Steinke, Voss, Klaus, Christian (2007). The Pomaks in Greece and Bulgaria: a model case for borderland minorities in the Balkans. Verlag Otto Sagner. ISBN 3876909635. 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020.

[21] "Mübadil torunları Yalakdere'de buluştu". kocaeligazetesi. kocaeligazetesi.com.tr. 2 Ekim 2022. 1 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023.

[22] Capidan, Theodor. Meglenoromânii, istoria şi graiul lor, vol. I, Bucureşti, 1925, s.5, 19, 21-22. 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rumence)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

Pomaklar nedir?, Pomaklar anlamı nedir?, Pomaklar ne demektir?