Mukden Olayı

Mukden Olayı ya da 918 Olayı
	Japonya'nın Mançurya'yı istilası
Tarih	18 Eylül 1931 – 18 Şubat 1932 (5 ay)
Bölge	Mançurya
Sonuç	Japon zaferi
Coğrafi; Değişiklikler	Mançurya, Japon toprağı oldu
Taraflar
Çin	Japonya
Komutanlar ve liderler
Çang Şuelyang; Ma Çanşan; Feng Çanhay;	Şigeru Honjo; Jirō Minami; Kanji İşivara; Seyşiro İtagaki;
Güçler
160,000	30,000-66,000
Kayıplar
340+ ölü	24 ölü

Mukden Olayı veya Mançurya Olayı, Japon askerî personeli tarafından 1931 yılında Japonya'nın Mançurya'yı işgaline bahane olarak sahnelenen sahte bir bayrak olayıydı.^[1]^[2]^[3]

18 Eylül 1931'de 29. Japon Piyade Alayı'nın (独立守備隊) Bağımsız Garnizon Biriminden Teğmen Suemori Kawamoto, Japonya'nın Mukden (şimdiki adı Shenyang) yakınlarında Güney Mançurya Demiryoluna ait bir demiryolu hattının yakınında küçük bir dinamiti patlattı.^[1]^[4] Patlama o kadar zayıftı ki, yolu yok edemedi ve dakikalar sonra bir tren üzerinden geçti. Japon İmparatorluk Ordusu, Çinli muhalifleri eylemle suçladı ve Japonya'nın altı ay sonra kukla Mançukuo devletini kurduğu Mançurya'nın işgaline yol açan bu olaya tam bir istila ile karşılık verdi. Aldatma, 1932 Lytton Raporu tarafından ifşa edildi ve Japonya'yı diplomatik izolasyona ve Mart 1933'te Milletler Cemiyeti'nden çekilmesine yol açtı.^[5]

Bombalama eylemi Liutiaohu Olayı olarak bilinir (basitleştirilmiş Çince: 柳条湖事变; geleneksel Çince: 柳条湖事变; pinyin: Liǔtiáohú Shìbiàn, Japonca: Liutiaohu Olayı, Ryūjōko-jiken) ve olayların tamamı Japonya'da şu şekilde bilinir: Mançurya Olayı (Kyūjitai: Mançurya Olayı, Shinjitai: 満州事変, Manshū-jihen) ve Çin'de 18 Eylül Olayı olarak (basitleştirilmiş Çince: 九一八事变; geleneksel Çince: 九一八事变; pinyin: Jiǔyībā Shìbiàn).

Olayın Arkaplanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Mançurya'daki Japon ekonomik varlığı ve siyasi ilgisi, Rus-Japon Savaşı'nın (1904–1905) sona ermesinden bu yana artmaktadır. Savaşı sona erdiren Portsmouth Antlaşması, Japonya'ya Çin Uzak Doğu Demiryolunun Güney Mançurya Demiryolu şubesini (Changchun'dan Lüshun'a) kiralanmasını sağladı. Ancak Japon hükûmeti, bu kontrolün 1898 tarihli Kwantung Kira Anlaşması ile genişletilmiş 1896 Li-Lobanov Antlaşması'nda Çin'in Rusya'ya verdiği tüm hakları ve ayrıcalıkları içerdiğini iddia ettiği bölgedir. Trenlerin ve rayların güvenliğini sağlamak için bölgeye Japon demiryolu muhafızları yerleştirildi; ancak bunlar normal Japon askerleriydi ve sık sık demiryolu alanlarının dışında manevralar gerçekleştirdiler.

Bu arada, yeni kurulan Çin hükûmeti, on yıldan fazla bir süredir parçalanmış savaş ağası egemenliğinin ardından ülke üzerindeki otoritesini yeniden sağlamaya çalışıyordu. Çin ile Japonya arasındaki anlaşmaların geçersiz olduğunu iddia etmeye başladılar. Çin de yeni eylemler duyurdu, bu nedenle sınır topraklarına yerleşen, mağazalar açan veya kendi evlerini inşa eden Japon halkı (o sırada her iki bölge de Japon egemenliği altında olan Koreliler ve Tayvanlılar dahil) herhangi bir tazminat ödenmeden sınır dışı edildi.^[6]^[7]

Mançurya savaş ağası Zhang Zuolin de Japon tavizlerinden mahrum bırakmaya çalıştı, ancak Japon Kwantung Ordusu tarafından suikasta uğradı. Zhang Xueliang, Zhang Zuolin oğlu ve halefi Japon karşıtı duyguları gelen Çan Kay-şek tarafından yönetilen Nanjing Hükûmeti katıldı. Çin içindeki Japon vatandaşlarına yönelik baskıya resmi Japon itirazları Çinli yetkililer tarafından reddedildi.^[6]^[8]

1929 Çin Doğu Demiryolu (CER) üzerindeki Çin-Sovyet çatışması (Temmuz-Kasım), Kuzeydoğu'da Mukden Olayına yol açacak gerginliği daha da artırdı. Sovyet Kızıl Ordusu'nun Zhang Xueiliang'ın güçlerine karşı kazandığı zafer, yalnızca Mançurya'daki CER üzerindeki Sovyet kontrolünü yeniden sağlamakla kalmadı, aynı zamanda Japon Kwantung Ordusu subaylarının farkına varmakta hızlı davrandıkları Çin askeri zayıflıklarını ortaya çıkardı.^[9]

Sovyet Kızıl Ordusu'nun performansı da Japon yetkilileri şaşkına çevirdi. Mançurya, Japonya'nın Doğu Asya politikasının merkezinde yer alıyordu. Hem 1921 hem de 1927 İmparatorluk Doğu Bölgesi Konferansları, Japonya'nın Mançurya'daki baskın güç olma taahhüdünü yeniden teyit etti. 1929 Kızıl Ordu zaferi bu politikayı temelden sarstı ve Mançurya sorununu yeniden açtı. 1930'da Kwantung Ordusu, giderek güçlenen bir Kızıl Ordu ile karşı karşıya olduklarını fark etti. Harekete geçme zamanı yaklaşıyordu ve Japonların Kuzeydoğu’yu fethetme planları hızlandı.^[9]

Nanjing'de (Nankin) Nisan 1931'de Çan Kay-şek ve Zhang Xueliang arasında Çin'in ulusal liderlik konferansı düzenlendi. Farklılıklarını bir kenara bırakıp Çin'in Mançurya'daki egemenliğini güçlü bir şekilde ileri sürmeyi kabul ettiler.^[10] Öte yandan, Kwantung Ordusu'nun bazı subayları Mançurya'yı gizlice işgal etmeye başladı. Tokyo'da komplocuları desteklemek isteyen başka memurlar da vardı.

Etkinlikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Mançurya'daki bir çatışmanın Japonya'nın çıkarlarına en iyi şekilde hizmet edeceğine inanan ve Japon gekokujō kavramı ruhuna uygun hareket eden Kwantung Ordusu Albay Seishirō Itagaki ve Yarbay Kanji Ishiwara bağımsız olarak Japonya'yı Mançurya'yı kışkırtarak işgal etmeye teşvik edecek bir plan yaptılar. Amaçları Çin güçlerini kışkırtmaktı. Bununla birlikte, Japon İmparatorluk Kara Kuvvetleri Orgenerali Jirō Minami, Kwantung Ordusunun itaatsizliğini ve militarist davranışını engellemek amacıyla Tümgeneral Yoshitsugu Tatekawa'yı Mançurya'ya gönderdikten sonra, Itagaki ve Ishiwara artık Çinlilerin provokasyonlara karşılık verdiler, ancak kendi provokasyonlarını yapmak zorunda kaldılar.^[11]

Itagaki ve Ishiwara, Liutiao Gölü yakınlarındaki bir bölgeden geçen demiryolu bağlantısını sabote etmeyi seçti (柳條湖; li railtiáohú). Bölgenin resmi bir adı yoktu ve askeri açıdan önemli değildi, ancak "Genç Mareşal" Zhang Xueliang komutasındaki birliklerin konuşlandığı Çin Beidaying garnizonundan (北大營; běidàyíng) sadece sekiz yüz metre uzaktaydı. Japon planı, Çin askerlerini bir patlama ile cezbetmek ve ardından resmi bir Japon işgali için bahane sağlamak için bu karışıklığa neden oldukları için onları suçlamaktı. Ek olarak, sabotajın temel bir hedefe hesaplanmış bir Çin saldırısı olarak daha inandırıcı görünmesini ve böylece beklenen Japon tepkisinin hayati bir endüstriyel ve ekonomik öneme sahip demiryolunu korumak için meşru bir önlem olarak görünmesini sağlamayı amaçladılar. Japon basını konumu "Liǔtiáo Ditch" (柳條溝; liǔtiáogōu) veya "Liǔtiáo Köprüsü" (柳條橋; liǔtiáoqiáo) olarak etiketledi, gerçekte ise konumu düz bir arazi üzerine yerleştirilmiş küçük bir demiryolu bölümü idi. Patlayıcıları bu bölgeye yerleştirme seçiminin amaçlanması patlamadan sonra tekrar kapsamlı köprü inşasını engellemekti.^[11]

Olay[değiştir | kaynağı değiştir]

Albay Seishirō Itagaki, Yarbay Kanji Ishiwara, Albay Kenji Doihara ve Binbaşı Takayoshi Tanaka olay için planlarını 31 Mayıs 1931'e kadar tamamladı.^[12]

Plan, Güney Mançurya Demiryolunu koruyan 29. Piyade Alayı Bağımsız Garnizon Biriminin (独立守備隊) 1. Teğmen Suemori Komoto'nun patlayıcıları rayların yakınına, ancak gerçek hasar yapamayacak kadar uzağa yerleştirmesiyle uygulandı. 18 Eylül 22:20 (22:20) sularında patlayıcılar patladı. Ancak patlama küçüktü ve rayın bir tarafında sadece 1,5 metrelik bir bölüm hasar gördü. Aslında, Changchun'dan bir tren bu hasarlı yolun önünden zorlanmadan geçti ve 22:30 (22:30) Shenyang'a ulaştı.^[13]

Mançurya İstilası[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Japonya'nın Mançurya'yı istilası

19 Eylül sabahı, Çin'in demiryoluna yaptığı iddia edilen saldırıya cevaben Mukden subaylarının gazinosuna yerleştirilen iki topçu parçası yakınlardaki Çin garnizonuna ateş açtı. Zhang Xueliang'ın küçük hava kuvvetleri imha edildi ve askerleri, beş yüz Japon askeri yaklaşık yedi bin kişilik Çin garnizonuna saldırırken, yok edilmiş Beidaying kışlalarından kaçtı. Çin birlikleri, deneyimli Japon birlikleri için rakipsizdi. Akşam vakitlerinde, savaş bitmişti ve Japonlar Mukden'i beş yüz Çinli ve sadece iki Japonun hayatına mal olarak işgal etmişti.

Kwantung kiralanan topraklarındaki Dalian'da, Kwantung ordusu komutanı General Shigeru Honjō ilk başta istila planının izni olmadan yürürlüğe girdiğini öğrenince korkmuştu,ancak sonunda Ishiwara tarafından onayını vermesi için ikna edildi.^[14] Honjō, Kwantung Ordusu karargahını Mukden'e taşıdı ve Kore'deki seçilmiş Japonya ordusundan General Senjuro Hayashi'ye takviye göndermesini emretti. 19 Eylül'de saat 04:00'de Mukden güvenli ilan edildi.

Mançurya üzerine Milletler Cemiyeti Oturumu. Bu Çinli delege, Yeng, 1932.

Zhang Xueliang, şahsen adamlarına Japonlar işgal ettiğinde kavga etmemelerini ve herhangi bir silahı saklamalarını emretti. Bu nedenle, Japon askerleri Changchun ve Antung gibi büyük şehirleri ve bunların çevresindeki bölgeleri en az güçlükle işgal etmeye ve garnizona dahil almaya başladı. Bununla birlikte, Kasım ayında, Heilongjiang valisi vekili General Ma Zhanshan, eyalet ordusuyla direnişe başladı, ardından Ocak ayında Generaller Ting Chao ve Li Du, yerel Jilin eyalet kuvvetleriyle birlikte direnişe katıldı. Bu direnişe rağmen, Mukden Olayından sonraki beş ay içinde Japon İmparatorluk Ordusu Liaoning, Jilin ve Heilongjiang eyaletlerindeki tüm büyük kasaba ve şehirleri istila etti.^[11]

Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin kamuoyu Zhang Xueliang'ı Japon işgaline direnmediği için şiddetle eleştirdi. Japonlar gerçek bir tehdit oluştururken, Kuomintang çabalarının çoğunu komünist partiyi ortadan kaldırmaya yönlendirdi. Birçoğu Zhang'ın yaklaşık çeyrek milyonluk Kuzeydoğu Ordusu'nun sadece 11.000 kişilik Kwantung Ordusu'na dayanabileceğini iddia etti. Buna ek olarak, Mançurya'daki cephaneliği Çin'deki en modern cephaneliğe sahipti ve birlikleri tanklara, yaklaşık 60 savaş uçağına, 4000 makineli tüfek ve dört topçu taburuna sahipti.

Zhang Xueliang'ın görünüşte üstün gücü çeşitli faktörler tarafından zayıflatıldı. Birincisi, Kwantung Ordusunun, bir Japon kolonisi olan Kore'den doğrudan Mançurya'ya bitişik demiryolu ile taşınabilen güçlü bir rezerv gücüne sahip olmasıydı. İkincisi, Zhang'ın birliklerinin yarısından fazlası Hebei Eyaletindeki Çin Seddi'nin güneyinde konuşlandırılırken, duvarın kuzeyindeki askerler Mançurya'ya dağılmıştı. Bu nedenle, Zhang'ın birliklerini Çin Seddi'nin kuzeyine konuşlandırmak, Japonlarla etkili bir şekilde savaşmak için gereken konsantrasyondan yoksun oldukları anlamına geliyordu. Zhang'ın askerlerinin çoğu, yetersiz eğitimliydi, kötü yönetiliyordu, yetersiz besleniyordu ve Japon muadillerine kıyasla zayıf bir moral ve şüpheli sadakate sahipti. Japon gizli ajanları, Zhang Zuolin'in geçmişte Japon askeri danışmanlarına güvenmesi nedeniyle Zhang'ın komutasına sızmıştı. Japonlar, Kuzeydoğu Ordusunu çok iyi tanıyorlardı ve operasyonları kolaylıkla gerçekleştirebiliyorlardı.^[11]

Çin hükûmeti, Hu Hanmin'in yeni bağımsız Guangzhou hükûmeti sorunu, Çin Komünist Partisi ayaklanmaları ve on binlerce mülteciyi yaratan Yangtze Nehri'nin korkunç su baskını da dahil olmak üzere çok sayıda iç sorunla uğraşıyordu. Dahası, Zhang o sırada Mançurya'da değildi, sel kurbanlarına para toplamak için Pekin'de bir hastanedeydi. Bununla birlikte, Çin gazetelerinde Zhang, "Genel Direnişsizlik" olarak alay edildi (Çince: 不抵抗將軍; pinyin: Bù Dǐkàng Jiāngjūn).

Bu koşullar nedeniyle, merkezi hükûmet barışçıl bir çözüm için uluslararası topluma yöneldi. Çin Dışişleri Bakanlığı, Japon hükûmetine güçlü bir ihtarname düzenledi ve Mançurya'daki Japon askeri operasyonlarının derhal durdurulması çağrısında bulundu ve 19 Eylül'de Milletler Cemiyeti'ne başvurdu. 24 Ekim'de Milletler Cemiyeti, Japon birliklerinin geri çekilmesini şart koşan ve 16 Kasım'a kadar tamamlanacak bir kararı kabul etti. Ancak Japonya, Milletler Cemiyeti kararını reddetti ve Çin hükûmeti ile doğrudan müzakerelerde ısrar etti. Müzakereler aralıklı olarak devam etti ve sonuç alınamadı.^[11]

20 Kasım'da Çin hükûmetinde bir konferans toplandı, ancak Kuomintang'ın Guangzhou fraksiyonu Çan Kay-şek'in Mançurya fiyaskosunun sorumluluğunu üstlenmek için istifa etmesi konusunda ısrar etti. 15 Aralık'ta Çan, Milliyetçi Hükûmet Başkanlığından istifa etti ve Çin Cumhuriyeti Başbakanı (Yürütme Yuanının başı) yerine Sun Yat-sen'in oğlu Sun Fo getirildi. Liaoning'deki başka bir şehir olan Jinzhou, Ocak 1932'nin başlarında Japonlar tarafından kaybedildi. Sonuç olarak, Wang Jingwei, Sun Fo'nun yerine Başbakan olarak geçti.^[15]

7 Ocak 1932'de, Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı Henry Stimson, Amerika Birleşik Devletleri'nin Mançurya'daki Japon eylemlerinin sonucu olarak kurulan hiçbir hükûmeti tanımayacağına dair Stimson Doktrini'ni yayınladı. 14 Ocak'ta, Lytton'un 2. Kontu Victor Bulwer-Lytton başkanlığındaki Milletler Cemiyeti komisyonu durumu incelemek için Şangay'a indi. Mart ayında, eski Çin imparatoru Puyi'nin devlet başkanı olarak atanması ile Mançukuo'nun kukla eyaleti kuruldu.^[15]

2 Ekim'de Lytton Raporu yayınlandı ve Japonların, demiryolunun ilk bombalanmasını Japonların gerçekleştirdiğini iddia etmemiş olmasına rağmen, Mançurya istilasının ve işgalinin bir öz savunma eylemi olduğu yönündeki Japon iddiasını reddetti. Rapor, Mançukuo'nun Çin'deki Japon askeri saldırganlığının bir ürünü olduğunu ortaya çıkarırken, Japonya'nın buradaki ekonomik bağları nedeniyle Mançurya'da meşru endişeleri olduğunu kabul etti. Milletler Cemiyeti, Mançukuo'yu bağımsız bir ulus olarak kabul etmeyi reddetti. Japonya, Mart 1933'te Milletler Cemiyeti'nden istifa etti.^[11]^[15]

Albay Kenji Doihara dezenformasyon kampanyasına devam etmek için Mukden Olayını kullandı. Mukden'deki Çin birlikleri böylesine zayıf bir direniş sergiledikleri için, Mançukuo İmparatoru Puyi'ye bunun Çinlilerin kendisine sadık kaldığının kanıtı olduğunu söyledi. Japon istihbaratı, olayı, öldürülen Zhang Zuolin ve oğlu Zhang Xueliang'ın Mançurya'nın "kötü yönetimi" nedeniyle itibarını sarsmak için kampanyayı sürdürmek için kullandı. Aslında, uyuşturucu kaçakçılığı ve yolsuzluk büyük ölçüde Zhang Zuolin altında bastırılmıştı.^[16]

Tartışma[değiştir | kaynağı değiştir]

Mukden'deki Japon demiryolundaki patlamaya kimin neden olduğu konusunda hala farklı görüşler var. Güçlü kanıtlar, Japon Kwantung Ordusu'nun genç subaylarının, Tokyo'dan gelen doğrudan emirler olsun ya da olmasın, patlamaya neden olmak için komplo kurduklarına işaret ediyor. Savaş sonrası araştırmalar, Japonlar tarafından yerleştirilen orijinal bombanın patlamadığını ve yerine yenisinin yerleştirilmesi gerektiğini doğruladı. Ortaya çıkan patlama, Japon Kwantung Ordusunun Mançurya'da konuşlanmış Çin birlikleriyle bir çatışmayı tetikleme hedefini gerçekleştirmesini ve ardından kukla Mançukuo devletinin kurulmasını sağladı.

Çin Halk Cumhuriyeti tarafından 18 Eylül 1991'de açılan Shenyang'daki 9.18 Olay Sergi Müzesi, patlayıcıların Japonya tarafından yerleştirildiği pozisyonunu alıyor. Tokyo'daki Yasukuni Mabedi'nde bulunan Yūshūkan müzesi de suçu Kwantung Ordusu üyelerine yüklüyor.

David Bergamini'nin Japan's Imperial Conspiracy (1971) adlı kitabı, Mukden Olayını çevreleyen hem Mançurya hem de Tokyo'daki olayların ayrıntılı bir kronolojisine sahiptir. Bergamini, en büyük aldatmacanın, Mukden Olayının ve Japon işgalinin Japon hükûmetinin resmi onayı olmadan, küçük veya asabi subaylar tarafından planlandığı sonucuna varır. Bununla birlikte, tarihçi James Weland, kıdemli komutanların, saha görevlilerinin kendi inisiyatifleriyle ilerlemelerine zımnen izin verdikleri ve ardından olumlu bir sonuç alındıktan sonra sonucu onayladıkları sonucuna vardı.^[17]

Ağustos 2006'da, Japonya'nın en çok satan gazetesi Yomiuri Shimbun, "Shōwa savaşından" kimin sorumlu olduğu genel sorusuna yönelik bir yıllık araştırma projesinin sonuçlarını yayınladı. Mançurya Olayı ile ilgili olarak, gazete hırslı Japon militaristlerinin yanı sıra, onların itaatsizliklerini dizginleme veya engelleme konusunda aciz olan politikacıları suçladı.^[18]^[19]

Tartışma aynı zamanda olayın Milletler Cemiyeti ve sonraki Lytton Raporu tarafından nasıl ele alındığına da odaklandı. A. J. P. Taylor, "İlk ciddi meydan okuması karşısında" Birliğin büküldüğünü ve teslim olduğunu yazdı. Washington Deniz Konferansı (1921), Doğu Asya'da belirli bir derecede Japon hegemonyasını garanti etti. Amerika'nın herhangi bir müdahalesi, daha önce bahsedilen anlaşmanın ihlali anlamına gelir. Dahası, Britanya son zamanlarda altın standardından çıkarıldığı için bir kriz içindeydi. O zamanlar Doğu Asya'da bir güç olmasına rağmen, İngiltere kararlı bir eylemde bulunma yeteneğine sahip değildi. Bu güçlerden gelen tek cevap "ahlaki kınama" oldu.^[20]

Anma[değiştir | kaynağı değiştir]

Her yıl 18 Eylül sabah saat 10: 00'da, Çin'deki çok sayıda büyük şehirde hava saldırısı sirenleri birkaç dakika çalar. İller arasında Heilongjiang, Jilin, Liaoning, Hainan ve diğerleri bulunmaktadır.^[21]^[22]

Popüler kültürde[değiştir | kaynağı değiştir]

Mukden Olayı, Tintin'in Maceraları çizgi romanı The Blue Lotus'ta tasvir ediliyor, ancak kitap bombalamayı Şangay yakınlarına yerleştiriyor. Burada Japon ajanlar tarafından yapılıyor ve Japonlar olayı abartıyor.
Çin vatansever şarkısı Along the Sungari River, Mukden Olayı'ndan sonra Kuzeydoğu Çin'de vatanlarını kaybeden insanların hayatlarını anlatıyor.
Akira Kurosawa'nın 1946 tarihli Gençlerimiz İçin Pişmanlık Yok filminde Mukden Olayı konusu tartışılıyor.
Ayrıca Junji Kinoshita'nın Mukden Olayını tartışan karakterlerle açılan oyunu A Japanese Called Otto'ya bakın.^[23]
2010 Japon animesi Night Raid 1931, 1931 Şangay ve Mançurya'da geçen 13 bölümlük bir casus / pulp dizisidir. Bölüm 7, "Olay", özellikle Mukden Olayını kapsar.
Şiddet içeren manga Gantz, bir yaşlı, bir olayın ona "Mançurya Olayı" nı hatırlattığını söylediğinde bir referans alır.
Hollandalı death metal grubu Hail of Bullets, II. Dünya Savaşı Pasifik Okyanusu tiyatrosu hakkında bir konsept albüm olan 2010 albümleri On Divine Winds'te "The Mukden Incident" adlı şarkıda yer alıyor.
Masuji Ibuse'nin 1969 tarihli yeni kara yağmuru olaydan sayısız kez bahsediyor

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b The Cambridge history of Japan. John Whitney Hall, 耕造. 山村. Cambridge, UK: Cambridge University Press. 1988-1999. ISBN 0-521-22352-0. OCLC 17483588. 13 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.
^ Spiller, Roger J. (2005). An instinct for war : scenes from the battlefields of history. Cambridge, Mass.: Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 0-674-01941-5. OCLC 60321218.
^ Hunter, Janet (1984). Concise dictionary of modern Japanese history. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-04390-1. OCLC 8805914.
^ "Chiang Kai-shek: China's generalissimo and the nation he lost". Choice Reviews Online. 42 (02): 42-1106-42-1106. 1 Ekim 2004. doi:10.5860/choice.42-1106. ISSN 0009-4978.
^ Horvitz, Leslie Alan (2011). Encyclopedia of war crimes and genocide. Rev. ed. Christopher Catherwood. New York: Facts on File. ISBN 978-0-8160-8083-0. OCLC 460053706.
^ ^a ^b "The Zinbun Gakuhō : Journal of Humanities" (PDF). Shin'ichi, Yamamuro (1991). 21 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.
^ Yamamuro, Shin'ichi (2006). Manchuria under Japanese dominion. Joshua A. Fogel. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. ISBN 0-8122-3912-1. OCLC 61652220.
^ Kieta Teikoku Manshū. Yamaguchi, Jūji. The Mainichi Newspapers Co., Ltd. 1967. ASIN B000JA85DK. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.
^ ^a ^b Walker, Michael M. (13 Şubat 2017). The 1929 Sino-Soviet War. University Press of Kansas. ISBN 978-0-7006-2376-1.
^ Taylor, Jay (2009). The generalissimo : Chiang Kai-shek and the struggle for modern China. Cambridge, Mass.: Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 978-0-674-03338-2. OCLC 252922333.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ferrell, Robert H. (Mart 1955). "The Mukden Incident: September 18-19, 1931". The Journal of Modern History. 27 (1): 66-72. doi:10.1086/237763. ISSN 0022-2801.
^ Behr, Edward (1987). The last emperor. Toronto: Bantam Books. ISBN 0-553-34474-9. OCLC 16717096.
^ "EVENTS 1931". www.ibiblio.org. 8 Eylül 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.
^ Chen., C. Peter. World War II database. C. Peter Chen. OCLC 701928140.
^ ^a ^b ^c author., Nish, Ian Hill.,. Japans struggle with internationalism : Japan, China and the League of Nations, 1931-3. ISBN 978-0-203-03834-5. OCLC 1082226305.
^ Behr, Edward (1987). The last emperor. Toronto: Bantam Books. ss. 182-183. ISBN 0-553-34474-9. OCLC 16717096.
^ Weland, James (Temmuz 1994). "Misguided Intelligence: Japanese Military Intelligence Officers in the Manchurian Incident, September 1931". The Journal of Military History. 58 (3): 445. doi:10.2307/2944134. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.
^ ""SAVAŞ SORUMLULUĞU - geçmişi araştırmak (1) / Showa Savaşı için en çok suçu kim üstlenmeli?"". Yomiuri Shimbun. 13 Ağustos 2006. 21 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.
^ ""SAVAŞ SORUMLULUĞU - geçmişi araştırmak (1) / Mançurya savaşa doğru kaymaya başlıyor"". yomiuri. 18 Eylül 2006. 21 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.
^ "The Origins of the Second World war. By <italic>A. J. P. Taylor</italic>. (New York: Atheneum. 1962. Pp. x, 296. $4.50.)". The American Historical Review. Temmuz 1962. doi:10.1086/ahr/67.4.992. ISSN 1937-5239. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.
^ "Sept. 18 Incident marked across China_"中国梦我的梦"_中国山东网". web.archive.org. 4 Mart 2016. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.
^ "我国多个地区拉防空警报纪念九一八事变_新闻中心_新浪网". news.sina.com.cn. 21 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.
^ Patriots and Traitors: Sorge and Ozaki: A Japanese Cultural Casebook, MerwinAsia: 2009, pp. 101–197

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

İkinci Dünya Savaşı Veritabanı - Mançurya Olayı 7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Japon Basın Çevirileri'nden Japon askeri klikleri ve onların Mukden Olayına katılımları hakkında makale 1945–46 4 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[worldcat.org-1] The Cambridge history of Japan. John Whitney Hall, 耕造. 山村. Cambridge, UK: Cambridge University Press. 1988-1999. ISBN 0-521-22352-0. OCLC 17483588. 13 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.

[2] Spiller, Roger J. (2005). An instinct for war : scenes from the battlefields of history. Cambridge, Mass.: Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 0-674-01941-5. OCLC 60321218.

[3] Hunter, Janet (1984). Concise dictionary of modern Japanese history. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-04390-1. OCLC 8805914.

[4] "Chiang Kai-shek: China's generalissimo and the nation he lost". Choice Reviews Online. 42 (02): 42-1106-42-1106. 1 Ekim 2004. doi:10.5860/choice.42-1106. ISSN 0009-4978.

[5] Horvitz, Leslie Alan (2011). Encyclopedia of war crimes and genocide. Rev. ed. Christopher Catherwood. New York: Facts on File. ISBN 978-0-8160-8083-0. OCLC 460053706.

[:0-6] "The Zinbun Gakuhō : Journal of Humanities" (PDF). Shin'ichi, Yamamuro (1991). 21 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.

[7] Yamamuro, Shin'ichi (2006). Manchuria under Japanese dominion. Joshua A. Fogel. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. ISBN 0-8122-3912-1. OCLC 61652220.

[8] Kieta Teikoku Manshū. Yamaguchi, Jūji. The Mainichi Newspapers Co., Ltd. 1967. ASIN B000JA85DK. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.

[dx.doi.org-9] Walker, Michael M. (13 Şubat 2017). The 1929 Sino-Soviet War. University Press of Kansas. ISBN 978-0-7006-2376-1.

[10] Taylor, Jay (2009). The generalissimo : Chiang Kai-shek and the struggle for modern China. Cambridge, Mass.: Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 978-0-674-03338-2. OCLC 252922333.

[:1-11] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ferrell, Robert H. (Mart 1955). "The Mukden Incident: September 18-19, 1931". The Journal of Modern History. 27 (1): 66-72. doi:10.1086/237763. ISSN 0022-2801.

[12] Behr, Edward (1987). The last emperor. Toronto: Bantam Books. ISBN 0-553-34474-9. OCLC 16717096.

[13] "EVENTS 1931". www.ibiblio.org. 8 Eylül 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.

[14] Chen., C. Peter. World War II database. C. Peter Chen. OCLC 701928140.

[:2-15] uthor., Nish, Ian Hill.,. Japans struggle with internationalism : Japan, China and the League of Nations, 1931-3. ISBN 978-0-203-03834-5. OCLC 1082226305.

[16] Behr, Edward (1987). The last emperor. Toronto: Bantam Books. ss. 182-183. ISBN 0-553-34474-9. OCLC 16717096.

[17] Weland, James (Temmuz 1994). "Misguided Intelligence: Japanese Military Intelligence Officers in the Manchurian Incident, September 1931". The Journal of Military History. 58 (3): 445. doi:10.2307/2944134. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.

[18] ""SAVAŞ SORUMLULUĞU - geçmişi araştırmak (1) / Showa Savaşı için en çok suçu kim üstlenmeli?"". Yomiuri Shimbun. 13 Ağustos 2006. 21 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.

[19] ""SAVAŞ SORUMLULUĞU - geçmişi araştırmak (1) / Mançurya savaşa doğru kaymaya başlıyor"". yomiuri. 18 Eylül 2006. 21 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.

[20] "The Origins of the Second World war. By <italic>A. J. P. Taylor</italic>. (New York: Atheneum. 1962. Pp. x, 296. $4.50.)". The American Historical Review. Temmuz 1962. doi:10.1086/ahr/67.4.992. ISSN 1937-5239. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.

[21] "Sept. 18 Incident marked across China_"中国梦我的梦"_中国山东网". web.archive.org. 4 Mart 2016. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.

[22] "我国多个地区拉防空警报纪念九一八事变_新闻中心_新浪网". news.sina.com.cn. 21 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2021.

[23] Patriots and Traitors: Sorge and Ozaki: A Japanese Cultural Casebook, MerwinAsia: 2009, pp. 101–197

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

Mukden Olayı nedir?, Mukden Olayı anlamı nedir?, Mukden Olayı ne demektir?