Mikis Teodorakis
Μιχαήλ (Μίκης) Θεοδωράκης
Mikis Theodorakis (2004)
Doğum	29 Temmuz 1925(1925-07-29) Sakız Adası, İkinci Helen Cumhuriyeti
Ölüm	2 Eylül 2021 (96 yaşında)[1] Atina, Yunanistan
Defin yeri	Hanya, Girit
Milliyet	Yunan
Vatandaşlık	Yunanistan
Meslek	Besteci, siyasetçi, aktivist
Etkin yıllar	1943-2021
Önemli eser(ler)	Mauthausen Üçlemesi
Stil	20. yüzyıl klasik müziği
Siyasi parti	Yunanistan Komünist Partisi Yeni Demokrasi (1989–1993)
Evlilik	Myrto Altinoglou (e. 1953)
Çocuk(lar)	2
Ödüller	Lenin Barış Ödülü
Resmî site	mikis-theodorakis.net
İmza

Mihail "Mikis" Teodorakis (Yunanca: Μιχαήλ "Μίκης" Θεοδωράκης Michael "Mikis" Theodorakis, 29 Temmuz 1925, Sakız Adası - 2 Eylül 2021, Atina), Yunan söz yazarı, besteci, aktivist ve siyasetçi.^{[2][3][4][5][6]} Zorba (1964), Z (1969) ve Serpico (1973) filmleri için bestelediği müzikleriyle de bilinir. "Holokost hakkında yazılan en güzel müzik eseri" olarak nitelendirilen "Mauthausen'in Ballad'ı" olarak da bilinen "Mauthausen Üçlemesi" önemli görülen eserlerinden biridir. Yunanistan'ın Beethoven'ı olarak tanımlanan Teodorakis, ülkenin en tanınmış bestecisi olarak görüldü.^[3][5][7][8] Teodorakis, Lenin Barış Ödülü'nün de sahibidir.^[9]

1981-1990 yılları arasında Yunanistan Komünist Partisi'den milletvekili olarak görev aldı. Bununla birlikte, 1989'da Andreas Papandreu hükûmetinin sayısız skandalından dolayı oluşan siyasal krizden çıkabilmesi için, merkez sağdaki Yeni Demokrasi Partisi'nin içinde bağımsız bir aday olarak bir süre çalıştı ve muhafazakârlar, sosyalistler ve solcular arasında büyük bir koalisyon kurulmasına yardımcı oldu.^[10] 1990'da yeniden parlamentoda milletvekili seçildi ve Konstandinos Miçotakis yönetimindeki ülkede hükûmet bakanı oldu. Bu süreçte uyuşturucu ve terörle mücadele çalışmaları yürütürken kültür, eğitim ve Türkiye-Yunanistan arasındaki ilişkilerinin normalleştirilmesi çalışmalarına katkıda bulundu.

29 Temmuz 1925'te İkinci Helen Cumhuriyeti'nin Sakız Adası'nda, Giritli avukat bir baba^[11][12] ve İzmir'in Çeşme ilçesinden gelen Yunan bir annenin oğlu olarak dünyaya geldi.^{[8][13][14][15][16]} Çok küçük yaşlarda müziğin büyüsüne kapılan Mikis, henüz hiçbir müzik eğitimi almadan çocuk yaşta kendi kendisine şarkı yazmaya çalışmıştı. İlk müzik derslerini Pirgos^[17] ve Patra'da^[18] aldıktan sonra, kurduğu bir koro ile birlikte Bizans dinsel müzikleriyle ilk konserlerini verdiğinde henüz 17 yaşındaydı.^[19][20][21]

1943'te Atina'ya gitti ve ELAS'ın Yedek Biriminin üyesi oldu. Dekemvriana'da İngilizlere ve Yunanlara karşı savaşta bir birliğe liderlik etti.^[22] Yunan İç Savaşı sırasında tutuklandı, Icaria adasına sürgüne gönderildi ve ardından işkence gördüğü ve iki kez diri diri gömüldüğü Makronisos adasına sürüldü.^[23] İtalya'nın Yunanistan'a savaş açmasıyla birlikte Teodorakis de 17 yaşında direniş hareketine katıldı. Esir düşen Teodorakis bir süre sonra serbest bırakıldı. Ancak Yunanistan'ın Mihver Devletleri tarafından işgali ile birlikte yeniden direnişçilerin saflarına katıldı. Tekrar esir düşen Mikis, yoğun işkencelere maruz kaldı ve ardından ölüm cezasına çarptırıldı. Cezası infaz edilmek üzere kurşuna dizilen Mikis büyük bir tesadüf sonucu ölmedi. İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra başlayan Yunan İç Savaşı boyunca (1946-1952 arası) yine birçok kez hapse girip çıktı ve bu dönemin sonunda ülkeden sürgün edildi. Paris'e giden Mikis burada burslu olarak müzik eğitimine devam etti.

Teodorakis 1961 yılında Yunanistan'a döndü ve kurduğu Lambrakis Gençlik Örgütü'nün başkanlığına seçildi. Kısa bir süre sonra da Pire'den milletvekili seçilerek parlamentoya girdi. 1967 Albaylar Askerî Darbesinin hemen ertesi günü Teodorakis'e yönelik ciddi bir baskı kampanyası başlatıldı. Albaylar Cuntası 13 nolu ordu kararnamesiyle Mikis Teodorakis'in müziklerinin çalınmasını ve dinlenmesini yasakladı. Yeraltına çekilen Teodorakis, Yurtsever Cephe'yi kurarak cunta rejimine karşı mücadelesini sürdürdü. Ancak kısa bir süre sonra yakalandı. Önce cezaevine konuldu, ardından Oropos toplama kampına götürüldü. Dünya çapında sürdürülen bir dayanışma kampanyası sayesinde cezası sürgüne çevrildi ve böylece 1970 yılında kamptan alınıp sürgüne gönderildi.

Mikis Teodorakis sürgünde de Albaylar Cuntası'na karşı mücadele etti; dünya çapında çıktığı turnelerde bin kadar konser vererek ülkesindeki baskı rejimini teşhir etti. Bu konserlerde özellikle Maria Faranduri gibi isimlerle dinleyici önüne çıktı. Albayların iktidardan düşmesinden sonra zafer kazanmış olarak yeniden Yunanistan'a geri döndü. 1974 yılında tekrar milletvekili seçilerek meclise girdi. Zülfü Livaneli ve diğer dostlarıyla birlikte 1986 yılında Türk-Yunan Dostluk Derneğini kurdu; aynı dönemde İstanbul'da verdiği konserler büyük ilgi topladı. 1988 seçimlerinde yeniden milletvekili seçildi ve Yunan Parlamentosuna girdi. 1990-1992 yılları arasında Konstandinos Miçotakis hükûmetinde iki yıl bakanlık yaptı. Daha sonra iki yıllığına Yunan Radyo Televizyonu (ERT)'nin Senfoni Orkestrası ve Korosu'nun Genel Müzik Direktörlüğü'ne atandı.

Klasik müzik alanında yaptığı başarılı çalışmaların ardından geleneksel ve ulusal çalgılara, ritimlere ve ezgilere yönelen Teodorakis, "Epitafios" Mezartaşı yazıtı beste dizisiyle Yunanistan'da büyük bir kültür devrimi başlattı. Teodorakis 1000 dolayında şarkı yazdı ve çok sayıda senfoni, bale, opera ve oratoryo besteledi. Ayrıca tragedya ve modern tiyatro oyununun müziğini yazdı ve 12 sinema filminin müziğini besteledi. Yazdığı film müzikleri arasında "Z" filminin müziği özellikle ses getirirken, "Zorba" filmi için bestelediği müzik de Sirtaki dansının dünyaya yayılmasını sağlamıştır. Teodorakis siyasal mücadelesini ve sanata ilişkin görüşlerini, yazdığı iki kitapta topladı. Altmış yılı aşkın bir zaman dilimine yayılan çalışmalarından ötürü birçok ulusal ve uluslararası ödül almıştır.

Sanatsal etkinliklerine hep siyasal mücadelesi eşlik etmiştir. Özellikle Albaylar Cuntası'na karşı verdiği mücadele onu dünya çapında diktatörlük karşıtı direnişin sembolü hâline getirmiştir. Mikis Teodorakis sanatsal yeteneklerini ülkesine duyduğu derin sevgiyle harmanlamıştır. Ayrıca dünya çapında insan hakları ihlallerine karşı verilen mücadelenin hep içinde olmuş, çevresel sorunlardan tutun da evrensel bir barışa ulaşılmasına dek pek çok alanda çalışmalar yapmıştır. Mikis Teodorakis sağlığı elverişli olmamasına rağmen Filistin toprakları, Afganistan ve Irak'ta yaşanan savaşlar karşısında dünyanın dikkatini çekebilmek için bildiriler yazmaya, kampanyalar yürütmeye devam etti.

1992 Abdi İpekçi Barış ve Dostluk Ödülü sahibidir.

Bir süredir solunum rahatsızlıkları sebebiyle tedavi gören Teodorakis, 2 Eylül 2021'de başkent Atina'daki evinde 96 yaşında hayatını kaybetti.^[1][24] Ölümü üzerine Yunanistan'da üç gün ulusal yas ilan edildi.^[25] Teodorakis için 8 Eylül 2021'de Atina Metropol Katedrali'nde anma töreni düzenlendi. Ertesi gün naaşı vasiyeti üzerine Girit adasının Hanya şehrine getirilerek burada ebeveynleri ve erkek kardeşinin yanına defnedildi.^[26][27]

Teodorakis, İsrail'in Gazze ve Batı Şeria'yı işgaline karşı çıktı. Yunanistan Başbakanı Yorgo Papandreu'yu, "Lübnan ve Gazze'deki savaş suçlarından" suçlu bulunan İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile daha yakın ilişkiler kurmakla eleştirdi.^[28] Teodorakis, Siyonizm'in güçlü bir eleştirmeniydi ve kendisinden “anti-siyonist” olarak söz ediyordu.^[29][30][31] 2003 yılında, "Bugün dünyada olan her şey Siyonistlerle ilgili… Yunanistan'ı da vuran dünya ekonomik krizinin arkasında Amerikan Yahudileri var." dedi. Kendisini "İsrail karşıtı ve Yahudi karşıtı" olarak tanımladı, çünkü "bu küçük ulus (İsrail) kötülüğün köküdür".^[32] Teodorakis daha sonra bu yorumları için özür diledi, Yunanistan'daki Yahudiler Merkez Konseyi'ne yazdığı bir mektupta, sadece İsrail hükûmeti ve müttefiki ABD'nin politikalarına başvurduklarını ve "Yahudi halkını sevdiğini" belirtti.^[33][34] 2013'te Holokost'u inkâr ettiği için Altın Şafak'ı kınadı.^[35]

Teodorakis, uzun süre ABD'yi eleştirmiştir. Irak'ın işgali sırasında Amerikalıları "iğrenç, acımasız korkaklar ve dünya halklarının katilleri" olarak nitelendirdi.^[36] Hangi nedenle olursa olsun "bu barbarlarla" etkileşime giren herkesi düşmanı olarak göreceğini söyledi. Pek çok Yunan gibi Teodorakis, Yugoslav Savaşları sırasında NATO'nun Yugoslavya'yı bombalamasına büyük ölçüde karşı çıktı. 1999'da bombalamayı protesto eden bir yardım konserine katıldı.^[37]

1 Aralık 2010'da Mikis Teodorakis, insanları siyasi fikirlerini bir araya getirmeye ve ifade etmeye çağıran siyasi olmayan bir hareket olan "Spitha: Halkın Bağımsız Hareketi"ni kurdu. "Spitha"nın temel amacı Yunanistan'ın içinde bulunduğu ekonomik krizden uzak durmasına yardımcı olmaktı.^[38] Theodorakis 31 Mayıs 2011'de Atina'nın merkezinde yaklaşık 10.000 kişinin katıldığı bir konuşma yaparak Yunan hükümetini Uluslararası Para Fonu'ndan aldığı kredi borcundan dolayı eleştirmiştir.^[39]

Şarkı döngüleri Yunan yazarların yanı sıra García Lorca ve Neruda'nın şiirlerine dayanmaktadır: Epitaphios, Archipelagos, Politia AD, Epiphania, The Hostage, Mykres Kyklades, Mauthausen, Romiossini, Sun and Time, Songs for Andreas, Mythology, Night of Death, Ta Lyrika, The Quarters of the World, Dionysos, Phaedra, Mia Thalassa, Os Archaios Anemos, Ta Lyrikotera, Ta Lyrikotata, Erimia, Odysseia. Theodorakis, yetmişli yılların başlarında, Halk Müziği: Yunan Halkının Mücadeleleri (1974) de dahil olmak üzere, Paredon Records ve Folkways Records'ta şarkılarından ve şarkı döngülerinden oluşan iki albüm çıkardı.^[40][41]

• 1952: Piano Concerto "Helikon"
• 1953: First Symphony ("Proti Simfonia")
• 1954–1959: 3 Orchestral Suites
• 1958: Piano Concerto
• 1981: Symphony No 2 ("The Song of the Earth"; text: Mikis Theodorakis) for children's choir, piano, and orchestra
• 1981: Symphony No 3 (texts: Dionysios Solomos; Constantine P. Cavafy; Byzantine hymns) for soprano, choir, and orchestra
• 1983: Symphony No 7 ("Spring-Symphony"; texts: Yannis Ritsos; Yorgos Kulukis) for four soloists, choir, and orchestra
• 1986–1987: Symphony No 4 ("Of Choirs") for soprano, mezzo, narrator, choir, and symphonic orchestra without strings
• 1995: Rhapsody for Guitar and Orchestra
• 1996: Rhapsody for Cello and Orchestra
• 2008: Rhapsody for Trumpet and Orchestra (for Piccolo Trumpet, orchestrated by Robert Gulya)
• 2010: "Andalusia" for Mezzo and Orchestra

• 1942: Sonatina for piano
• 1945: Elegy No 1, for cello and piano
• 1945: Elegy No 2, for violin and piano
• 1946: To Kimitirio (The Cemetery), for string quartet
• 1946: String Quartet No 1
• 1946: Duetto, for two violins
• 1947: Trio, for violin, cello and piano
• 1947: 11 Preludes, for piano
• 1947: Sexteto, for piano, flute and string quartet
• 1949: Study for two violins and cello
• 1952: Syrtos Chaniotikos, for piano and percussion
• 1952: Sonatina No 1, for violin and piano
• 1955: Little Suite, for piano
• 1955: Passacaglia, for two pianos
• 1959: Sonatina No 2, for violin and piano
• 1989: Choros Assikikos, for violoncello solo
• 1996: Melos, for piano
• 2007: East of the Aegean, for cello and piano

• 1960: Axion Esti (text: Odysseas Elytis)
• 1969: The March of the Spirit (text: Angelos Sikelianos)
• 1971–82: Canto General (text: Pablo Neruda)
• 1981–82: Kata Saddukaion Pathi (Sadducean-Passion; text: Michalis Katsaros) for tenor, baritone, bass, choir and orchestra
• 1982: Liturgy No 2 ("To children, killed in War"); texts: Tassos Livaditis, Mikis Theodorakis) for choir
• 1982–83: Lorca, for voice, solo guitar, choir, and orchestra (based on Romancero Gitano, text: Federico García Lorca, translated by Odysseas Elytis)
• 1992: Canto Olympico, for voice, solo piano, choir, and orchestra (texts: Dimitra Manda, Mikis Teodorakis)
• 1999: Requiem (text: St. John Damascene)

• 1970: Hymn for Nasser
• 1973: Hymn for the Socialist Movement in Venezuela
• 1973: Hymn for the Students. dedicated to the victims of Polytechnical School in Athens (18.11.)
• 1977: Hymn of the French Socialist Party
• 1978: Hymn for Malta
• 1982: Hymn of P.L.O.
• 1991: Hymn of the Mediterranean Games
• 1992: "Hellenism" (Greek Hymn for the opening ceremony of the Olympic Games of Barcelona)

• 1953: Greek Carnival (choreography: Rallou Manou)
• 1958: Le Feu aux Poudres (choreography: Paul Goubé)
• 1958: Les Amants de Teruel (choreography: Milko Šparemblek)
• 1959: Antigone (choreography: John Cranko)
• 1972: Antigone in Jail (choreography: Micha van Hoecke)
• 1979: Elektra (choreography: Serge Kenten)
• 1983: Sept Danses Grecques (choreography: Maurice Béjart)
• 1987–88: Zorba il Greco (choreography: Lorca Massine)

• 1984–1985: Kostas Karyotakis (The Metamorphosis of Dionysos)
• 1988–1990: Medea
• 1992–1993: Elektra
• 1995–1996: Antigone
• 1999–2001: Lysistrata

• 1959–1960: Phoenician Women (Euripides)
• 1960–1961: Ajax (Sophocles)
• 1965: Trojan Women (Euripides)
• 1966–1967: Lysistrata (Aristophanes)
• 1977: The Suppliants (Aeschylus)
• 1979: The Knights (Aristophanes)
• 1986–1988: Oresteia: Agamemnon, Choephorae, Eumenides (Aeschylus)
• 1987: Hecuba (Euripides)
• 1990: Antigone (Sophocles)
• 1992: Prometheus Bound (Aeschylus)
• 1996: Oedipus Rex (Sophocles)
• 2001: Medea (Euripides)

• 1960–1961: To Tragoudi tou Nekrou Adelfou (Ballad of the Dead Brother), Musical Tragedy (text: Mikis Teodorakis)
• 1961–1962: Omorphi Poli (Beautiful City), revue (Bost, Dimitris Christodoulou, Christofelis, et al.)
• 1963: I Gitonia ton Angelon (The Quarter of Angels), Music-drama (Iakovos Kambanelis)
• 1963: Magiki Poli (Enchanted City), revue (Mikis Teodorakis, Notis Pergialis, Michalis Katsaros)
• 1971: Antigoni stin Filaki (Antigone in Jail), drama
• 1974: Prodomenos Laos (Betrayed People), music for the theatre (Vangelis Goufas)
• 1975: Echtros Laos (Enemy People), drama (Iakovos Kambanelis)
• 1975: Christophorus Kolumbus, drama (Nikos Kazantzakis)
• 1976: Kapodistrias, drama (Nikos Kazantzakis)
• 1977: O Allos Alexandros ("The Other Alexander"), drama (Margarita Limberaki)
• 1979: Papflessas, play (Spiros Melas)

• 1961: Enas Omiros (The Hostage), drama (Brendan Behan)
• 1963: The Chinese Wall, drama (Max Frisch)
• 1975: Das Sauspiel, tragicomedy (Martin Walser)
• 1979: Caligula, drama (Albert Camus)
• 1978: Polites B' Katigorias (Second-Class Citizens), drama (Brian Friel)
• 1980: Perikles, tragedy, (William Shakespeare)
• 1994: Macbeth, tragedy (William Shakespeare)

• 1957: Ill Met by Moonlight (Yönetmen: Michael Powell)
• 1960: Honeymoon (Luna de miel) (Yönetmen: Michael Powell, Sinematografi: Léonide Massine)
• 1960: Faces in the Dark (Yönetmen: David Eady)
• 1961: Shadow of the Cat (Yönetmen: John Gilling)
• 1961: Phaedra (Yönetmen: Jules Dassin)
• 1962: The Lovers of Teruel (Yönetmen: Raymond Rouleau)
• 1962: Five Miles to Midnight (Yönetmen: Anatole Litvak)
• 1962: Electra (Yönetmen: Michael Cacoyannis)
• 1964: Zorba the Greek (Yönetmen: Michael Cacoyannis)
• 1966: A Bullet Through the Heart (Yönetmen: Jean-Daniel Pollet)
• 1967: The Day the Fish Came Out (Yönetmen: Michael Cacoyannis)
• 1969: Z (Yönetmen: Costa-Gavras)
• 1971: Biribi (Yönetmen: Daniel Moosman)
• 1971: The Trojan Women (Yönetmen: Michael Cacoyannis)
• 1972: State of Siege (Yönetmen: Costa-Gavras)
• 1973: The Battle of Sutjeska (Director: Stipe Delić)
• 1973: Serpico (Yönetmen: Sidney Lumet)
• 1974: The Rehearsal (Yönetmen: Jules Dassin)
• 1976: Actas de Marousia (Yönetmen: Miguel Littín)
• 1977: Iphigenia (Yönetmen: Michael Cacoyannis)
• 1980: The Man with the Carnation (Yönetmen: Nikos Tzimas)
• 2013: Recycling Medea (Yönetmen: Asteris Kutulas)

Andreas Kapsokavadis, 1994 yılında 16 Aralık'ta doğdu.

Kaynak: Guy Wagner. Uluslararası Teodorakis Vakfı FILIKI Başkanı.

O Mousikos Theodorakis'te yayınlanan Asteris Koutoulas'ın araştırmasına dayanan eserlerin listesi.

• Rhapsody for Cello and Orchestra
• March of the spirit (Oratoryo, Tam Partisyon)
• Axion esti (Oratoryo, Tam Partisyon)
• Zorbas Ballet (Suite – Bale, Tam Partisyon)
• Carnaval (Suite – Bale Full, Score)
• Adagio (Tam Partisyon) & Sinfonietta (Tam Partisyon)
• Epiphania Averof (Cantata)
• Canto Olympico (Oratorio)
• Les Eluard
• Yunanca: Ο κύκλος
• Yunanca: 20 τραγούδια για πιάνο και αρμόνιο
• Yunanca: Η Βεατρίκη στην οδό Μηδέν
• Yunanca: Μια θάλασσα γεμάτη μουσική
• Yunanca: Τα λυρικώτερα
• Yunanca: Τα λυρικώτατα
• Yunanca: Τα πρόσωπα του Ήλιου
• Yunanca: Φαίδρα (Phaedra)
• Yunanca: Λιποτάκτες
• Yunanca: Θαλασσινά φεγγάρια
• Yunanca: Ασίκικο πουλάκη
• Romancero Gitano (Yunanca: για πιάνο – φωνή)
• Yunanca: Τα Λυρικά
• Yunanca: Ταξίδι μέσα στη νύχτα
• Yunanca: Μικρές Κυκλάδες
• Yunanca: Διόνυσος (Dionysus)
• Yunanca: Επιφάνια (Epiphany)
• Yunanca: Επιτάφιος (Epitaph)
• Yunanca: Μπαλάντες. Κύκλος τραγουδιών για πιάνο και φωνή
• Yunanca: Χαιρετισμοί. Κύκλος τραγουδιών για πιάνο και φωνή
• Yunanca: Ένα όμηρος