Klasik Azerice

Klasik Azerbaycan Türkçesi
Klasik Azerbaycan Türkçesi
توركجه Türkçe; توركي, تركي Türkī
Dil ailesi	Varsayılan Klasik Azerbaycan Türkçesi;
Yazı sistemi	Uyarlanmış Arap alfabesi
Dil kodları
ISO 639-3	–

Klasik Azerice,^[1] Klasik Azerbaycan Türkçesi^[2]^[3]^[4] veya Klasik Azerbaycanca Azerbaycan yazı dilinin ilk dönemidir. Bu tarihî dönem 16. yüzyıl başlarından 19. yüzyıl ortalarına dek sürmüştür. Şah İsmail Hatayî, Fuzûlî, Habibî, Molla Penah Vâkıf bu dönemin başlıca temsilcileridir.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

Oğuz Türkçesinin Hazar Denizi’nin batısında yayılmaya ve yazı dili olmaya başlayan kolu genelde Eski Anadolu Türkçesi olarak anılır. “Eski Anadolu Türkçesi” terimi yanında, 15. yüzyıldaki Balkanlar sahasını içine almadığı için bu terime Faruk Kadri Timurtaş itiraz etmiş ve 15. yüzyılın gramerini yazdığı eserinde “Eski Türkiye Türkçesi” terimini kullanmıştır. Azerbaycan’ı dışarıda bıraktığı için bu terime de itiraz ediliyor ve “Eski Oğuz Türkçesi” terimi teklif ediliyor. Oğuz Türkçesinin yazı dili olmadan önceki dönemine de “Ana Oğuz Türkçesi” şeklinde kullananlar vardır.^[5]

Eski Oğuz Türkçesi, Azerbaycan ve Anadolu’nun (14. yüzyılın ortalarından sonra aynı zamanda Balkanlar’ın) ortak yazı dili idi. Ancak 13, 14 ve nispeten 15. yüzyıllardaki Batı Türk yazı dili, oturmuş bir yazı dili değildi. Aynı işlev için farklı morfo-fonolojik biçimler (örnek olarak teklik birinci şahıs için -vAn, -vAnIn, -vAm, -Am, -In) kullanılabildiği gibi yazardan yazara değişebilen biçimler de kullanılabiliyordu. Söz gelişi Sivas’ta yazan Kadı Burhaneddin’de, sonradan Azerbaycan yazı dili için standartlaşacak biçimler ağırlıkta iken daha doğudaki Erzurumlu Darir’de sonradan Osmanlı sahasında standartlaşacak biçimler ağırlıktaydı. Bu özellikler dolayısıyla Eski Oğuz Türkçesini Azerbaycan yazı diliyle Osmanlı yazı dilinin ortak atası kabul ediyoruz. Eski Oğuz Türkçesinde her iki yazı dilinin filizleri yeşermekteydi. Karakoyunlu-Akkoyunlu-Osmanlı siyasî ayrılığı dolayısıyla 15. yüzyılda ayrışma sürecini yaşayan Eski Oğuz Türkçesi, 16. yüzyıl başında Safevî Devleti’nin kuruluşuyla Azerbaycan ve Osmanlı yazı dillerine ayrıldı. Batı Türkçesi, aralarındaki çok küçük farklılıklarla 16. yüzyıldan bugüne iki yazı dili hâlinde ulaştı. 20. yüzyılda bunlara Türkmen ve Gagavuz yazı dilleri de eklendi.^[5]

Alfabe[değiştir | kaynağı değiştir]

Korunmuş	Bitiş	Orta	Başlangıç	Adı	ALA-LC Harf Çevirisi	Güncel Türkçesi
ﺍ	ﺎ	—		elif	a, â	a, e, â
ﺀ	—			hemze	ˀ	', a, e, i, u, ü
ﺏ	ﺐ	ﺒ	ﺑ	be	b, p	b
ﭖ	ﭗ	ﭙ	ﭘ	pe	p	p
ﺕ	ﺖ	ﺘ	ﺗ	te	t	t
ﺙ	ﺚ	ﺜ	ﺛ	se	s	s
ﺝ	ﺞ	ﺠ	ﺟ	cim	c, ç	c
ﭺ	ﭻ	ﭽ	ﭼ	çim	ç	ç
ﺡ	ﺢ	ﺤ	ﺣ	ha	ḥ	h
ﺥ	ﺦ	ﺨ	ﺧ	hı	ẖ, x	h
ﺩ	ﺪ	—		dal	d	d
ﺫ	ﺬ	—		zel	z	z
ﺭ	ﺮ	—		re	r	r
ﺯ	ﺰ	—		ze	z	z
ﮊ	ﮋ	—		je	j	j
ﺱ	ﺲ	ﺴ	ﺳ	sin	s	s
ﺵ	ﺶ	ﺸ	ﺷ	şın	ş	ş
ﺹ	ﺺ	ﺼ	ﺻ	sad	ṣ	s
ﺽ	ﺾ	ﻀ	ﺿ	dad	ż, ḍ	d, z
ﻁ	ﻂ	ﻄ	ﻃ	tı	ṭ	t
ﻅ	ﻆ	ﻈ	ﻇ	zı	ẓ	z
ﻉ	ﻊ	ﻌ	ﻋ	ayın	ʿ	', h
ﻍ	ﻎ	ﻐ	ﻏ	gayın	ġ	g, ğ
ﻑ	ﻒ	ﻔ	ﻓ	fe	f	f
ﻕ	ﻖ	ﻘ	ﻗ	kaf	ḳ, q	k
ﻙ	ﻚ	ﻜ	ﻛ	kef	k, g, ñ	k, g, ğ, n
ﮒ	ﮓ	ﮕ	ﮔ	gef¹	g	g, ğ
ﯓ	ﯔ	ﯖ	ﯕ	nef, sağır kef	ñ	n
ﻝ	ﻞ	ﻠ	ﻟ	lam	l	l
ﻡ	ﻢ	ﻤ	ﻣ	mim	m	m
ﻥ	ﻦ	ﻨ	ﻧ	nun	n	n
ﻭ	ﻮ	—		vav	v, w, o, ô, ö, u, û, ü	v, o, ö, u, ü, û
ﻩ	ﻪ	ﻬ	ﻫ	he	h, e, a	h, e, a
ﻻ	ﻼ	—		lamelif	lâ	la
ﻯ	ﻰ	ﻴ	ﻳ	ye	y, ı, i, î	y, ı, i, î

Eserler[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzdeki kollar[değiştir | kaynağı değiştir]

Klasik Azerbaycan Türkçesinin çağdaş kolları olarak Azerbaycan Türkçesi ve Kaşkay Türkçesi belirtilebilir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ https://www.openaccess.hacettepe.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11655/7896/10269575.pdf?sequence=3^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ https://millidusunce.com/misak/guney-bati-turkcesi-ve-yayildigi-alanlar/
^ https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/TDE303U/ebook/TDE303U-11V3S1-8-0-1-SV1-ebook.pdf
^ https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2289537
^ ^a ^b Ahmet Bican Ercilasun, Başlangıçtan Günümüze Türk Dili Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara 2010, s. 429-430. ISBN 978-975-338-589-3

[1] ttps://www.openaccess.hacettepe.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11655/7896/10269575.pdf?sequence=3^{[ölü/kırık bağlantı]}

[2] ttps://millidusunce.com/misak/guney-bati-turkcesi-ve-yayildigi-alanlar/

[3] ttps://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/TDE303U/ebook/TDE303U-11V3S1-8-0-1-SV1-ebook.pdf

[4] ttps://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2289537

[TDT429-5] Ahmet Bican Ercilasun, Başlangıçtan Günümüze Türk Dili Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara 2010, s. 429-430. ISBN 978-975-338-589-3

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Klasik Azerice nedir?, Klasik Azerice anlamı nedir?, Klasik Azerice ne demektir?