Kara liman yunusu

Kara liman yunusu
Kara liman yunusu
	Ortalama bir insan ile boyut karşlaştırması
Korunma durumu
	; Neredeyse tehdit altında (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Mammalia
Takım:	Cetacea
Familya:	Phocoenidae
Cins:	Phocoena
Tür:	P. spinipinnis
İkili adlandırma
	Phocoena spinipinnis Burmeister, 1865
	doğal yaşam alanı

Kara liman yunusu (Phocoena spinipinnis), Güney Amerika'ya kıyılarına endemik bir musurgil türü. İlk defa türe İngilizce ismini (Burmeister's porpoise) veren Hermann Burmeister tarafından 1865 yılında tanımlanmıştır. Yerel halk arasında "marsopa espinosa" (dikenli musur) ve "chancho marino" (deniz domuzu) olarak da bilinir.

Nüfus ve dağılım[değiştir | kaynağı değiştir]

Kara liman yunusları doğal yaşam alanlarında nispeten yaygınlarken, türün üzerinde ufak bir araştırma yapılmıştır. Türün yaşam alanının Pasifik'te bulunan Peru'nun kuzey kıyılarından Ateş Toprakları dolanarak Atlantik'te bulunan Brezilya'nın güney kıyılarına kadar devam ettiği görülmektedir. Toplam populasyonu ise en az on binlerdedir. Kıyılara genellikle çok yakın oldukları bilinse de, Şili'de bulunan Valdivia Nehri'nde ve deniz kıyısından 50 km uzakta yunusların görüldüğü de olmuştur.

Açıklama[değiştir | kaynağı değiştir]

Kara liman yunusu fotoğraflarının çoğu ölü olanlardan çekilmiş ve siyah renginde görünmektedir. Bu nedenle türün İngilizce eski yaygın ismine "kara musur" denmiştir. Ancak canlı olanlar aslında koyu gri rengindedir. Öldüklerinden yalnızca birkaç dakika sonra siyaha dönüşürler. Alt taraflarının rengi farklıdır ama genellikle açık gridir. Erişkinler yaklaşık olarak 150 cm uzunluğunda ve 50–75 kg ağırlığında olurlar. Şu ana kadar kayda geçen en yüksek ağırlığa sahip olan 105 kg'dır ve bu bir dişidir. Gözlerinin tam önünde bulunan solunum deliklerinde sığ bir çentik bulunur. Sırt yüzgeçlerinin şekli ve yeri bir deniz memelisine göre oldukça alışılmadıktır—kavisli değil üçgen şeklinde ve uçları yukarı doğru olmaktan çok geriye doğrudur. Sırt yüzgeçleri sırtlarının dörtte üçü kadar gerisindedir—diğer yunus ve balinalar ile karşılaştırıldığında en geride olandır. Bu özellikler, türü benzer boyutlu Pasifik'te bulunan Şili yunusundan ayırmak için yeterlidir.

Davranışı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kara liman yunuslarını incelemek zordur. Genellikle utangaç olurlar, yüzeye çıktığında gövdesinin çok küçük bir kısmını gösterir ve kendilerine yaklaşan teknelerden hızla uzaklaşırlar. Normalde yalnız ya da çift hâlinde dolaşırlar ama nadiren büyük gruplar halinde de dolaştıkları da görünür. Şili'deki 70'li bir grubun görüldüğü kaydedilmiştir. Ançuez, barlam balığı ve uskumru gibi pelajik balıklarla beslenirler.

Korunma durumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer bütün yunuslar gibi, kara liman yunusları da balık ağlarına takılabilmektedirler. Bu durum Uruguay, Peru ve Şili'de yaygındır. Peru'daki yıllık tahmini yakalanma sayısı, 2000'lerdedir.^[2] Kara liman yunusları ayrıca besin olarak ya da köpekbalığı yemi olarak kullanılmak için kasıtlı olarak zıpkınla öldürülmektedirler.

Şiddetli El Niño olaylarında, Humboldt akıntısının ekosistemi karışıklığa uğrar. Ançuezler ya can verip çürürler ya da bölgeyi terk ederler ve görülen odur ki sonuç olarak birçok yunus ve diğer deniz memelileri açlıktan ölür.^[3]

IUCN bu hayvanları Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi'ne eklemiştir. Türün uzun vadede durumu bilinmemektedir.

Kara liman yunusları (UNEP) -Vahşi Hayvanların Göçmen Türlerinin Korunmasına ilişkin Bonn Sözleşmesi (CMS) dahilinde olumsuz korunma statüsü olması ya da uluslararası anlaşmalarla sağlanacak işbirliğinden olumlu olarak yararlanabileceği için Ek-II listesinde bulunmaktadırlar.^[4]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Hammond, P.S., Bearzi, G., Bjørge, A., Forney, K., Karczmarski, L., Kasuya, T., Perrin, W.F., Scott, M.D., Wang, J.Y., Wells, R.S. & Wilson, B. (2008). Phocoena spinipinnis. IUCN 2008. IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi. Erişim tarihi: 24 March 2009.
^ Aspects of the biology of Burmeister's Porpoise from Peru Reyes and Can Waerebeek, 1995. Report of the International Whaling Commission. Özel Sayı 16.
^ Read, Andrew (1999). Porpoises. Stillwater, MN, USA: Voyageur Press. ISBN 0-89658-420-8.
^ "Appendix II 11 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." of the Convention on the Conservation of Migratory Species of Wild Animals (CMS). As amended by the Conference of the Parties in 1985, 1988, 1991, 1994, 1997, 1999, 2002, 2005 and 2008. Effective: 5 Mart 2009.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Burmeister's Porpoise in the Encyclopedia of Marine Mammals, J.C. Reyes, 1998. sayfa 177-179. ISBN 0-12-551340-2
National Audubon Society Guide to Marine Mammals Reeves et al., 2002. ISBN 0-375-41141-0
Whales, Dolphins and Porpoises, Carwardine, 1995. ISBN 0-7513-2781-6
Phocoena spinipinnis, Brownell and Praderi Mammal Species sayı 217 sayfa 1–4, 1984.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Balina ve Yunus Topluluğu24 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Convention on Migratory Species page on the Burmeister's porpoise

[iucn-1] Hammond, P.S., Bearzi, G., Bjørge, A., Forney, K., Karczmarski, L., Kasuya, T., Perrin, W.F., Scott, M.D., Wang, J.Y., Wells, R.S. & Wilson, B. (2008). Phocoena spinipinnis. IUCN 2008. IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi. Erişim tarihi: 24 March 2009.

[2] Aspects of the biology of Burmeister's Porpoise from Peru Reyes and Can Waerebeek, 1995. Report of the International Whaling Commission. Özel Sayı 16.

[3] Read, Andrew (1999). Porpoises. Stillwater, MN, USA: Voyageur Press. ISBN 0-89658-420-8.

[Appendices-4] "Appendix II 11 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." of the Convention on the Conservation of Migratory Species of Wild Animals (CMS). As amended by the Conference of the Parties in 1985, 1988, 1991, 1994, 1997, 1999, 2002, 2005 and 2008. Effective: 5 Mart 2009.

[1]

[2]

[3]

[4]

Kara liman yunusu nedir?, Kara liman yunusu anlamı nedir?, Kara liman yunusu ne demektir?