Dünya Doğayı Koruma Birliği veya tam adıyla Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources, kısaca IUCN) doğal kaynakların korunması amacı ile kurulmuş uluslararası bir organizasyondur. Merkezi Gland, İsviçre'de bulunur. IUCN dünya çapında 160 ülkeden 1.400’ün üzerinde devlet kuruluşu ve sivil toplum örgütünü aynı çatı altında toplamaktadır.

IUCN’in kuruluş statüsü 1948’de Fransa’nın Fontainebleau şehrinde kabul edilmiştir. Daha sonra değişik aralıklarla yapılan Genel Kurul toplantılarında değiştirilen Statü, IUCN’in anayasası niteliğindedir. 2004 yılında düzenlenen IUCN Kongresi'nde statüde bazı değişiklikler yapılmıştır.

Birliğin un üç önemli dayanağı vardır: üye organizasyonları, 6 bilimsel komisyonu ve profesyonel sekreteryası.

Görevi[değiştir | kaynağı değiştir]

IUCN'in görevi, doğal hayatın bütünlüğünü ve çeşitliliğini korumak, doğal kaynakların adil ve ekolojik olarak sürdürülebir olmasını sağlamak ve bu konu hakkındada toplumları bilinçlendirmek amacıyla faaliyet göstermektir. Kuruluş, çevre ve doğanın korunması ve sürdürülebilir çevre yönetiminin sağlanmasına yönelik uluslararası çabaları organize etmekte, “clearinghouse” olarak işlev görerek, doğanın korunmasına yönelik politikaların geliştirilmesine katkıda bulunmaktadır.

IUCN, üye ülkelere çevre politikalarının oluşturulmasında danışmanlık hizmetleri vermesinin yanı sıra, doğal dünya mirası önerilerini değerlendirme, yeşil ekonomi, ekoturizm, kırmızı listede bulunan ve nesli tehlike altında bulunan türlerin durumunun gözlem altında tutulması gibi konularda hizmet vermektedir. IUCN ayrıca, iklim değişikliğinin etkilerinin önlenmesi, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının yaygınlaştırılması, doğal kaynaklı felaketlerin etkilerinin azaltılması ve biyoteknoloji konularında çalışmalar yapmaktadır.

Çevre alanında en önemli uluslararası uzman kuruluş olan IUCN, çevre sözleşmelerinin yanı sıra, doğal kaynakların yönetimi ve strateji belgelerinin hazırlanması sırasında diğer uluslararası kuruluşlara (BM bünyesindeki örgütler vb.) teknik destek verebilmekte; söz konusu belgelerin hazırlanmasında anahtar rol oynayabilmektedir.

IUCN üyeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

IUCN hem devletleri hem de hükûmete ait olmayan kuruluşları birleştirir. IUCN’e ülkelerin yanı sıra, akademik çevreler ile sivil toplum kuruluşları da üye olabilmektedir. Bunlar hareket biçimini, küresel programını seçerler ve IUCN Dünya Korunma Kongresi'nde IUCN konseyini seçerler. Üye kuruluşlar kendi bölgesel ve yöresel organizyonlarını yaparlar.

Bu çerçevede, Türkiye’den Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın yanı sıra, TEMA Vakfı, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, Doğal Hayatı Koruma Vakfı ve Doğa Derneği de anılan kuruluşa üyedir. Öte yandan, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü IUCN’e “Government Agency” statüsü ile üyedir.

IUCN, Türkiye’nin de taraf olduğu BM Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi, BM Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi, Nesli Tehlikede Olan Türler (CITES) Sözleşmesi ile Ramsar Sulak Alanlar Sözleşmesi Sekretaryaları ile ortak projeler geliştirmektedir.

Temel organlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kongre[değiştir | kaynağı değiştir]

IUCN’in en önemli organıdır. Dört yılda bir düzenlenmektedir. Kongre’de, IUCN’in genel politikaları belirlenmekte, hükûmetlerle ulusal/uluslararası kuruluşlara IUCN’in faaliyetleri çerçevesinde tavsiyelerde bulunulmakta, mali raporlar değerlendirilmekte, bir sonraki döneme ait mali program kabul edilmekte ve üyelerin katkı payları belirlenmektedir. Kongre tarihleri ve düzenleneceği yer Konsey tarafından karara bağlanmaktadır.

Konsey[değiştir | kaynağı değiştir]

Örgütün icra kanadıdır. IUCN Başkanı, Muhasip (treasurer), Komisyon Başkanları ve Bölgesel Konsey üyelerinden oluşmaktadır. 6-15 Eylül 2012 tarihleri arasında Jeju/Güney Kore’de 4. IUCN Kongresinde yapılan seçimlerde Zhang Xinsheng (Çin) IUCN Başkanı seçilmiştir. Konsey’in, Kongre kararları çerçevesinde politikaları yönlendirmek ve tamamlayıcı politikalara karar vermek, IUCN amaçlarına yönelik bildiri yayınlamak, Kongre’ye ve üyelere faaliyetlerle ilgili rapor vermek, bir sonraki yılın program ve bütçesini kabul etmek, Komisyonların faaliyetlerini gözden geçirmek, Genel Direktör’ü atamak gibi yetki ve sorumlulukları bulunmaktadır.

Ulusal ve bölgesel komiteler[değiştir | kaynağı değiştir]

IUCN üyeleri, bir ülke, bölge veya alt bölgede, işbirliğinin geliştirilmesine yönelik olarak, sadece IUCN üyelerinin katılımına açık Komiteler oluşturabilmektedir. Bu Komitelerin IUCN’den ayrı hukuki kimlikleri bulunabilmektedir.

Komisyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

IUCN’in kurumsal bilgi ve deneyimlerine ve amaçlarına hizmet etmek üzere oluşturulan gönüllü uzman ağlarıdır. Komisyonlar, Konsey’in önerisi doğrultusunda Kongre tarafından kurulmakta veya görevine son verilmektedir. Komisyon Başkanları, Kongre’ye faaliyetlerine ilişkin rapor sunmaktadır. IUCN bünyesinde Dünyanın doğal kaynaklarının durumununu değerlendiren ve Birliğe öneriler getiren altı komisyon vardır:

• Türlerin hayatta kalma komisyonu (Species Survival Commission (SSC) 3 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.): SSC türlerin korunmasındaki teknik konularda birliğe akıl verir, ve soyu tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olan türler için harekete geçer. IUCN Kırmızı Liste'ni hazırlar. Üye sayısı: 7000
• Koruma altındaki alanlar için Dünya Komisyonu (World Commission on Protected Areas (WCPA) 27 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.): WCPA dünya üzerindeki karasal ve denizsel koruma alanların kurulmasını ve efektif bir şekilde yönetilmesini sağlamaya çalışır. Üye sayısı: 1300
• Çevresel Kanun Komisyonu (Commission on Environmental Law (CEL) 3 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.): CEl yeni araçlar ve konseptler ile çevresel hukukun ilerlemesine ve devletlerin çevresel hukuku daha ciddiye almasını sağlamaya çalışır. Üye: 800
• Eğitim ve İletişim Komisyonu (Commission on Education and Communication (CEC) 5 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.): CEC, doğal kaynakların korunmasında eğitimin ve iletişimin stratejik kullanımının destekleyicisidir. Üye: 600
• Ekonomik ve sosyal politika komisyonu (Commission on Environmental Economic and Social Policy (CEESP) 5 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.): CEESP Kaynakların korunması ve korunma hakkında ekonomik ve sosyal yardım sağlar. Üye: 500
• Ekosistem Yönetimi Komisyonu (Commission on Ecosystem Management (CEM) 3 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.): CE doğal ve değiştirilmiş ekosistemlerin yönetimi ile ilgili uzman desktek verir. Üye: 400

IUCN sekretaryası[değiştir | kaynağı değiştir]

-Sekretarya: İsviçre’nin Gland kasabasında yerleşik Sekretarya, Genel Direktör başkanlığında Kongre, Konsey gibi temel organların koordinasyonunu sağlamaktadır.

Konsey’e karşı, politika ve programların uygulanmasından ve mali yönetiminden sorumlu olan Genel Direktör, iki Kongre arası dönemde gerçekleştirilen faaliyetlere ilişkin olarak Kongrelerde rapor sunmaktadır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• IUCN Kırmızı Liste

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• IUCN resmi web sitesi6 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.