Dönücü yunus
Hawaii'de dönücü yunuslar
Korunma durumu
Durumu belirsiz (IUCN 2.3)
Biyolojik sınıflandırma
lem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Mammalia Takım: Cetacea Alt takım: Odontoceti Familya: Delphinidae Cins: Stenella Tür: S. longirostris
İkili adlandırma
Stenella longirostris Gray, 1828
Dönücü yunus doğal yaşam alanı
Alt türler
Stenella longirostris centroamericana Stenella longirostris longirostris Stenella longirostris orientalis Stenella longirostris roseiventris
Sinonimler
alope centroamericana microps orientalis roseiventris

Dönücü yunus (Stenella longirostris), dünya üstündeki tüm tropikal sularda açık denizde görülen küçük bir yunustur. Sudan dışarı sıçradıklarında kendi boy eksenleri çevresinde dönerek yaptıkları akrobatik hareketlerle tanınmıştır. Stenella cinsindeki beş yunus türünden biridir. Uzun burunlu dönücü yunus ve pantropik dönücü yunusu diye de adlandırılır.

Taksonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Dönücü yunus türü ilk olarak Gray tarafından 1828'de bulunmuştur. Adı konan dört alt türü bulunur:

• Doğu dönücü yunusu (S. l. orientalis), Doğu Büyük Okyanus'un tropik sularında bulunur.
• Orta Amerika ya da Kosta Rika dönücü yunusu (S. l. centroamericana) da Doğu Büyük Okyanus'un tropik sularında bulunur.
• Gray dönücü yunusu ya da Hawaii dönücü yunusu (S. l. longirostris), orta Büyük Okyanus'ta Hawaii civarında bulunur ancak tüm dünya üzerinde benzer alttürleri tanımlamak için de kullanılır.
• Cüce dönücü yunus (S. l. roseiventris), ilk olarak Tayland Körfezi'nde bulunmuştur.

Her ne kadar dört alt türün adı geçse de bu tür daha büyük bir çeşitlilik içermektedir. Beyaz karnı ile dikkati çeken melez bir tür Doğu Büyük Okyanus'ta dikkati çekmiştir. daha az belirgin diğer gruplar diğer okyanuslarda tanımlanmıştır.

Türün bilimsel adı Latince uzun burunlu demektir.

Fiziksel tanımlama[değiştir | kaynağı değiştir]

Yunusun gövdesinin çoğu koyu gri renktedir. Kuyruk, sırt ve boğaz bölgesinde daha koyu gri renkli kısımlar bulunur. Genellikle karın kısmında krem beyazı renkte bir leke bulunur ama bu bireyden bireye değişkenlik gösterir. Ağız belirgin şekilde uzun ve incedir. Ucu koyu renklidir. Yüzgeçler bu boyutta bir yunus için oldukça uzundur. Sırt yüzgeci diktir ve Doğu Büyük Okyanus'ta bulunan bazı yaşlı erkeklerde öne doğru eğildiği de gözlemlenmiştir. Ancak dönücü yunuslar, balinalar ailesi içinde çok farklı biçimlere sahip olabilen bir yunus türüdür.

Erişkin yunusların boyu 129 cm.'den 235 cm'ye ağırlığı da 23 kg'dan 78 kg'a değişir. Hamilelik dönemi 10 aydır. Dişiler 4-7 yaşında, erkekler de 7-10 yaşında cinsel olgunluğa erişir. Yaşam süreleri bilinmemektedir.

Dönücü yunuslar birkaç yunustan oluşan küçük gruplardan binlerce yunustan oluşan büyük gruplara kadar oldukça geniş bir yelpazede bir araya gelir. Her zaman akrobatiktir ve teknelerin baş dalgalarında yüzer. Yunusun havada kendi ekseni etrafında dönmesinin nedeni bilinmemektedir. Öne sürülen görüşlerin birine göre sudan çıkışta ve tekrar girişte yaratılan büyük hava kabarcıkları grubun diğer yunuslarına yankı ile yönbulmada yardımcı olmaktadır. Bunun nedeni yalnızca oyunculuk da olabilir. Arka arkaya 14 dönen sıçrayış yapan yunuslar gözlemlenmiştir.

Atlantik'te dönücü yunuslar Atlantik dönücü yunuslarıyla karıştırılabilir. Bu tür aynı zamanda pantropik benekli yunuslarıyla da ortak özellikleri bulunmaktadır.

Popülasyon ve dağılım[değiştir | kaynağı değiştir]

Dönücü kroların dünya üzerindeki tüm okyanusların tropik derin sularında bulunur. Her ne kadar açık denizde yaşasalar da tuvalet gibi tropik sıra adaların kıyılarında da rastlanırlar. Popülasyon yoğunluğu Yengeç ve Oğlak Dönenceleri arasında en fazladır. Pantropik olarak adlandırılsalar da alt türlere ait farklı coğrafi bölgelere göre tür içinde ayrım bulunur. Toplam popülasyon bilinmemekle birlikte Doğu Büyük Okyanus'taki kroculuk nedeniyle oldukça önemli derecede azaldığı kesindir ve tehdit altında diye nitelendirilmektedir.

İnsan ile etkileşimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Dönücü yunusların üzerinde Hawaii'de hem doğal ortamlarında hem de yakalanarak araştırmalar yapılmıştır.

1950'lerde ton balığı avı için ağ kullanılmaya başlanmasından sonra otuz yıl içinde dönücü yunusların doğu ve beyaz karınlı varyetelerinden yaklaşık iki milyon kadarı öldürülmüştür. Bu şekilde büyük bir ihtimalle doğu dönücü yunus popülasyonunun yarısı öldürülmüştür.

Hawaii'deki dönücü yunuslar ağlara yakalanmasalar da kıyıya yakın dinlenme yerlerinde gün içinde birçok ziyarete uğramaktadır. Sıkı düzenlemeler olmadan devam etmesi hâlinde doğal yaşamlarında yunuslarla karşılaşmak isteyenlerin sayısının çokluğu ve etik sayılmayacak tur operatörlerinin kıyıya yakın yunus alanlarını sömürmeleri Kuzeybatı Büyük Okyanus Orkalarının başına geldiği gibi "ölümüne kadar doğayı sevme" sendromuna yolaçabilir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Balinalar Uzmanlık Grubu (1996). Stenella longirostris.19 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2006 IUCN Kırmızı Liste. IUCN 2006. 5 Ocak 2007'de erişildi. Bilgibankası girişinde bu türün neden korunmaya muhtaç (LR/cd) sınıfında listelendiği açıklanmaktadır.
• Spinner Dolphin by William F. Perrin in Encyclopedia of Marine Mammals pp. 1173–1175.
• Whales Dolphins and Porpoises, Mark Carwardine, Dorling Kindersley Handbooks, ISBN 0-7513-2781-6
• National Audubon Society Guide to Marine Mammals of the World, Reeves, Stewart, Clapham and Powell, ISBN 0-375-41141-0
• Variation of spotted and spinner porpoise (genus Stenella) in the Eastern Pacific and Hawaii23 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. William F. Perrin

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Hawaii dönücü yunusları (İngilizce)19 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Kızıldeniz dönücü yunusları (İngilizce)30 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• LiveScience - Yunuslar nasıl döner ve niçin? (İngilizce)29 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.