Nehir

Nehir ya da ırmak, genellikle denizlere, göllere ya da bir başka büyük akarsuya dökülen, özellikle genişliği ve taşıdığı su miktarı bakımından büyük akarsulara verilen genel isimdir.^[1] Kimi durumlarda ise bir başka suya ulaşmadan yer altında kaybolduğu ya da tamamen kuruduğu da görülmektedir. Büyük akarsular nehir ya da ırmak olarak adlandırılırken daha küçükleri ise çay ve dere olarak adlandırılırlar.

Irmak, su döngüsünün önemli bir öğesidir. Irmaklardaki suyun temel kaynağı yağışlardır. Yağmur ya da kar yağışı ile yeryüzüne inen su yüzey akıntıları, yer altı suları biçiminde nehirleri beslerken buzullar gibi doğal kaynakların erimesiyle oluşan suları da bu kaynaklara ekleyebiliriz.^[2] Nehirlerin doğduğu yere kaynak, denize döküldüğü yere ağız denir. Büyük ırmaklara katılan görece küçük ırmaklar genellikle kol diye adlandırılır.

Bir çay ile ırmak arasındaki fark açık ve net olarak tanımlanamamıştır. Çay dereden büyük ancak ırmaktan küçük akarsu olarak^[3] tanımlansa da bu büyüklük kavramı görecelik göstermektedir. Bu ayrım akarsunun üzerinde yapılan etkinliklere (taşımacılık, suyun iktisadi değeri, çevrelik faktörler) göre belirlenebilir.

Irmaklardaki su kayıpları nehir yatağından veya derindeki akiferden meydana gelen su sızıntıları ve kısmen de buharlaşma neticesinde olur.^[2] Irmaklardaki toplam su miktarı dünyadaki toplam su miktarının sadece küçük bir parçasını oluşturmaktadır.

Irmaklar, kaynaklarından başlamak üzere yer çekiminin etkisiyle yokuş aşağı yönde akarak bu akışlarını bir deniz ya da göle ulaşıncaya kadar sürdürürler. Ancak kurak alanlarda nehirlerin sularının tamamını buharlaşma yoluyla kaybettiği durumlar da mevcuttur. Kimi durumlarda ise bir nehrin belli yerde yer altına girerek bazı kayaç türlerinin içinden yer altı suyu oluşturacak biçimde yoluna devam ettiği de olmaktadır. Yine kimi nehirler insan eliyle yaratılmış sanayi bölgelerinde aşırı yoğunlukta kullanılmakta ve bu da nehrin sularının doğal akıntısına devam edemeden tükenmesine neden olabilmektedir. Dünya üzerindeki suyun %97'si okyanuslarda bulunurken içilebilir su miktarının üçte biri ise kara buzullarında bulunmaktadır; geri kalanının neredeyse tamamı yer altı kaynaklarındadır. Göller içilebilir suyun sadece %0,5'lik bir kısmını içerirken nehir kanallarında bulunan suyun oranı ise bunun yarısı olan %0,25'tir ve bu da dünyadaki toplam su rezervinin dört binde birine denk gelmektedir.^[2]

Topoğrafyası[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir nehrin suları genellikle yatak dediğimiz doğal bir kanal içinde akar. Kimi büyük nehirler, özellikle ovalar gibi düz alanlarda akarken belli zamanlarda ya da sürekli olarak nehrin her iki kıyısından taşarak sel benzeri biçimde de akarlar. Nehrin başladığı yani kaynağının olduğu kısım yukarı nehir olarak adlandırılırken nehrin akış yönü doğrultusu ise aşağı nehir olarak adlandırılır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "TDK ırmak tanımı". 26 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2008.
^ ^a ^b ^c ""river." Encyclopædia Britannica. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 17 Nov. 2008". 6 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2008.
^ TDK'ya göre çay tanımı^{[ölü/kırık bağlantı]}

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

[1] "TDK ırmak tanımı". 26 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2008.

[Britannica-2] ""river." Encyclopædia Britannica. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 17 Nov. 2008". 6 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2008.

[3] TDK'ya göre çay tanımı^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1]

[2]

[3]

g t d Nehirler, göller, akarsular ve kaynaklar
Nehirler (listeler)	Alüvyal nehir Örgülü nehir Karasu ırmağı Kanal Su yolu Sulama kanalı Kanal modeli Kanal türleri Birleşme Dağıtım Havza Şelale Akanak Yeraltı nehri Nehir ayrımı Nehir ekosistemi Nehir kaynağı Kol
akarsu	Arroyo Bourne Bataklık Yanık Tebeşir akışı Coulee Mevcut Su aktarımı Drenaj sistemi Dere yatağı Akış kanalı Akış gradyanı Akış havuzu Çok yıllık akış Winterbourne Su kütlesi
Yaylar (liste)	Estavelle/Inversac Gayzer Ayazma Artezyen Kaplıca liste ABD'deki kaplıcaların listesi Karst kaynağı liste Düden Yer altı suyu Saygıdeğer Ritmik yay Bahar ufku
Göl	Gölet Gideğen Loch Akifer Ötrofikasyon Playa göl Sodalı göl Oxbow gölü Meromiktik göl Katran gölü Paternoster gölü Buzul gölü Çöküntü gölü Yeraltı gölü Volkanojenik göl Alüvyal set gölü Heyelan set gölü Lagün Traverten set gölü Volkanik set gölü Tuz gölü Baraj gölü Baraj Yapay göl Vlei Tektonik göl Sirk gölü Paternoster gölü Moren set gölü Krater gölü Karstik göl Heyelan set gölü Rave Antik göl Kapalı havza
Ilgili	Su Doğal kaynaklar Akarsu morfolojisi Dünya'nın yeryüzü şekilleri Fiziksel oseonografya Dünya'daki okyanuslar ve denizler Coğrafya dalları

g t d Akarsu morfolojisi
Büyük ölçekli özellikler	Birikinti ovası Drenaj alanı Drenaj sistemi Haliç Strahler numarası (yayın sırası) Nehir vadisi Nehir deltası Nehir kıvrımlılığı
Alüvyal nehirler	Anadal Avülsiyon (nehir) Bar (nehir morfolojisi) Örgülü nehir Kanal düzeni Cut bank Taşkın yatağı Menderes Kıvrımlı kesim Ağız çubuğu Oxbow gölü Kum barı Riffle Akanak Riparian alan Nehir ayrımı Nehir kanalı geçişi Nehir ağzı Kayma eğimi Akış havuzu Talveg çizgisi Su kuyusu Derecik (coğrafya) Kaynak (coğrafya) Nymphaeum Sebil Artezyen Yer altı suyu Buzul Gölet
Ana kaya nehri	Kanyon Knickpoint Dev kazanı
Yatak formu	Ait Antidune Kumul Mevcut dalgalanma
Bölgesel süreçler	Yoğunlaştırma Taban seviyesi Bozulma (jeoloji) Erozyon ve tektonik Nehir gençleştirme
Mekanik	Biriktirme (jeoloji) Su erozyonu Exner denklemi Hack yasası Helikoidal akış Playfair yasası Sediment taşınması Yön değiştiren nehirler listesi

g t d Dünya'nın yeryüzü şekilleri
Dağlık	Tanık tepe Tepe Düz Dağ Sıradağ Yayla Sırt Masa Vadi
Kıta ovası	Buz örtüsü Ova Bozkır Tundra
Akarsu	Alüvyon yelpazesi Plaj Sahil Kanyon Mağara Kanal Uçurum Göl Su seti Taşkın yatağı Menderes Vaha Gölet Akanak Nehir Nehir deltası Nehir ağzı Boğaz Bataklık Vadi Şelale
Buzul	Arête Buz yalağı Esker Buzul Buz alanı Fiyort Tünel vadisi
Okyanus ve kıyı yer şekilleri	Mercan adası Koy Cape Kanal Kıyı Kıta sahanlığı Mercan resifi Haliç Volkanik ada Ada Kıstak Lagün Okyanus ortası sırtı Okyanus çukurlukları Yarımada Deniz dağı
Volkanik	Kaldera Gayzer Guyot Volkanik ada Lav domları Lav alanı Okyanus ortası sırtı Deniz altı volkanları Yanardağ krateri Volkanik krater gölü Volkanik plato Volkan bacası Yanardağ Duvar taşı
Aeolian	Çöl Playa göl Kumul Kum tepesi Tundra
Yapay	Yapay ada Yapay resif Köprü Bina Kanal Baraj Su hendeği Arazi ıslahı Su seti Polder Taş ocağı Baraj gölü Yol Tünel

g t d Sulak alan
Genel olan	Akrotelm Su ekosistemi Su bitkileri Bataklık Bayou Sahil çayırı Karasu ırmağı Turbalık Bataklık Bataklık bahçesi Acı bataklık Nasır Carr Katarakt bataklığı Ciénega Temiz Su Yasası Clearwater nehri Kıyı bataklığı İğne yapraklı bataklık İnşa edilmiş sulak alan Dönüştürülmüş sulak alan Dambo Drenaj alanı Haliç Havza Flark Sel-çayır Su basmış otlaklar ve ovalar Tatlı su bataklığı Tatlı su bataklık ormanı Çim vadi Guelta Haloser Hidroser Igapo Ings Dünyalar arası sulak alan Gelgit arası sulak alan Karst Kermi bataklığı Kazan arazi şekli Lagg Mangrov Sazlık Bataklık gazı Sadece Mire Bayan Moorland Muck Çamurluk Gelgit düzlüğü Vaha Pakihi Palsa Paludifikasyon Palustrin sulak alanı Turbalık Yayla bataklığı Pokosin Poligonal bataklık Gölet Turba bataklık ormanı Kötü fen Çukur Quagmire Yükseltilmiş bataklık Sazlık Zengin fen Riparian alan Nehir deltası Tuz bataklığı Tuzluklar ve havuzlar Çalı bataklığı Slough Dize bataklığı Bataklık Telmatoloji Gelgit bataklığı Yayla bataklığı Islak çayır Will-o'-the-wisp Várzea ormanı Bahar havuzu Beyazsu nehri Yaéré
Sınıflandırma sistemleri	Sulak alan sınıflandırması Avustralya'daki Önemli Sulak Alanlar Dizini Ulusal Sulak Alanlar Envanteri Ramsar Sözleşmesi
Organizasyonlar	Bangladeş Haor ve Sulak Alan Geliştirme Kurulu Delta Su Kuşları Vakfı Sınırsız Ördekler İrlanda Turbalık Koruma Konseyi Sulak Alan Bilim Adamları Derneği Uluslararası Sulak Alanlar Wildfowl & Wetlands Trust

Irmak nedir?, Irmak anlamı nedir?, Irmak ne demektir?

Irmak nedir?, Irmak anlamı nedir?, Irmak ne demektir?

Nehir

Topoğrafyası[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]