Honduras

Honduras
*República de Honduras* (İspanyolca)
Honduras Cumhuriyeti
Honduras República de Honduras (İspanyolca); Honduras Cumhuriyeti
	Bayrak Arma
	Slogan; "Libre, Soberana e Independiente" (İspanyolca); "Özgür, egemen ve bağımsız"
	Millî marş; Honduras Milli Marşı;
Başkent; ve en büyük şehir	Tegucigalpa
Resmî dil(ler)	İspanyolca
Tanınan bölgesel dil(ler)	Garifuna, İngilizce, Miskitoca ve diğer yerel diller
Etnik gruplar	%90 Mestizo ; %7 Honduras Kızılderilileri; %2 Siyah; %1 Beyaz
Demonim	Honduraslı
Hükûmet	Anayasal cumhuriyet
• Devlet Başkanı
• Devlet Başkanı	Xiomara Castro
• Başkan Yardımcısı	Salvador Nasralla
• Ulusal Kongre Başkanı	Jorge Cálix
• Anayasa Mahkemesi Başkanı	Jorge Rivera Avilés
Tarihçe
• İspanya'dan
• İspanya'dan	15 Eylül 1821
• Orta Amerika Federal Cumhuriyeti'den	31 Mayıs 1838
Yüzölçümü
• Toplam	112.492 km2 (102.)
Nüfus
• 2018 tahminî	9.587.522 (95..)
• 2013 sayımı	8.303.771
• Yoğunluk	85/km2 (128.)
GSYİH (SAGP)	2020 tahminî
• Toplam	55,057 milyar $ (104.)
• Kişi başına	5.538 $ (130..)
GSYİH (nominal)	2020 tahminî
• Toplam	23,984 milyar $ (105.)
• Kişi başına	2.412 $ (131.)
Gini (2016)	▲ 50; yüksek
İGE (2019)	0.632; orta · 133.
Para birimi	Lempira (HNL)
Zaman dilimi	UTC-6 (CST)
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	504
İnternet alan adı	.hn

Honduras, Orta Amerika'da bir demokratik cumhuriyettir. Britanya Hondurası'ndan (yani Belize) farklı olarak İspanyol Hondurası olarak da bilinir. Batısında Guatemala, güneybatısında El Salvador, güneydoğusunda Nikaragua bulunur.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Orta Amerika'da, Karayip Denizi kıyısında, Guatemala ve Nikaragua arasında ve Kuzey Pasifik Okyanusu kıyısında, El Salvador ve Nikaragua arasında yer alır. Alçak arazilerde subtropikal iklim, yükseklerde ve dağlarda ise ılıman iklim görülmektedir. İç kısımlarda çoğunlukla dağlar, kıyı bölgelerinde dar ovalar yer almaktadır. Ülkenin en yüksek noktası: Cerro Las Minas 2,870 m olup ülkede kereste, altın, gümüş, bakır, kurşun, çinko, demir, antimon, kömür, balık, hidro enerji gibi doğal kaynaklar bulunmaktadır. Hafif depremler yaygındır; Karayip kıyılarında kasırga ve su baskınları zarara yol açar. Yazları sıcak ve kurak kışları bol yağışlıdır.

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Nüfusu 6,7 milyona varan Honduras'ta kilometrekareye 60 kişi düşmektedir. Halkın yarısından çoğu kırsal (%53) alanda yaşamaktadır fakat 1998'deki Mitch kasırgasının ardından şehre göçte artış gözlenmiştir.

Honduras halkı kökenlerine göre üç ana gruba ayrılır:

ladinos: Maya soyundan gelirler ve halkın %90'ını oluştururlar.
garífuna: Siyah tenli Karayip bölgesi insanlarıdırlar. Nüfusun %2'sini (180.000) oluştururlar.
indígenas: (yerliler)
- Miskitolar: 35.000 kişi
- Sumu Twahka: 730 kişi
- Paya: 3000 kişi
- Lenca: 80.000 - 100.000 kişi
- Chortí: 55.000 kişi
- Jicaque/Tolupane

Son dönemde ortalama yaşam süresi kadınlarda 67, erkelerde ise 65 yıla yükselmiştir. Ülkede her 1600 kişiye bir doktor düşerken her 900 kişiye de hastanede bir yatak düşmektedir. Binde 30 bebek ölümlerine rastlanmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre halkın gıda gereksinimi %98'lik bir oranla giderilmesine rağmen halkın yarısına yakın bir kısmı hatalı veya yetersiz beslenmeden muzdariptir.

Ülkede okuma yazma oranı %76'dır (kadınlarda ve erkeklerde ortalama aynı). Kırsal alanda okuma yazma oranı şehre kıyasla oldukça düşüktür.

Son yıllarda gözlenen hızlı nüfus artışı (2004 verilerine göre %2,2) nedeniyle Honduras'ta nüfusun yarısından çoğunu 18 yaşın altındaki çocuklar ve gençler oluşturmaktadır. Nüfus, son dönemdeki hızıyla artmaya devam ederse 2025'te toplam nüfusun 14 milyona ulaşması beklenmektedir. Yalnız hızlı nüfus artışı Honduras'ta fakirliğin sebebi olarak görülmemektedir.

Siyaset[değiştir | kaynağı değiştir]

Honduras tarihinde İspanyol tesiri büyüktür. Uzun yıllar İspanyolların ticari dominyonu olarak kalan Honduras, bağımsızlığını kazandıktan sonra da kargaşa bitmemiştir. Bağımsızlıktan sonra El Salvador ile savaş durumuna gelen Honduras, bu olaydan dolayı ekonomik açıdan büyük kayıplar yaşamıştır. Hatta bir dünya kupası maçında El Salvadorlu futbolcuların kaldığı otel, Honduraslı vatandaşlar tarafından kundaklanmak istenmiştir. Bu olayın yankıları Honduras'ta hâlâ sürmektedir. Bugün Honduras dünyanın birçok ülkesine göç veren ülkelerin başında gelmektedir.

San Pedro Sula şehrinde, son yıllarda Meksika ve Kolombiyalı uyuşturucu kartellerinin faaliyetlerini artırdığı ve buna bağlı şiddet olaylarının artış gösterdiği bildiriliyor.

BM Uyuşturucu ve Suç Ofisi’nin bilgilerine göre, Honduras’taki cinayet vakaları 2005-2010 arasında iki katına çıkarak, her 100 bin kişiden 87’sinin cinayete kurban gitmesiyle dünyanın en yüksek oranına sahip bulunuyor.

2009 Darbesi[değiştir | kaynağı değiştir]

28 Haziran 2009'da askerî güçler, cumhurbaşkanını halkın seçmesi ve seçilen kişinin ikinci bir dönem daha görev yapmasını mümkün kılacak anayasa değişikliklerini referanduma sunmaya hazırlanan solcu devlet başkanı Manuel Zelaya'ya karşı darbe yapmış ve onu iktidardan indirmişlerdir. Bu konuda Dünya'da, özellikle Amerika kıtasında büyük bir kriz başlamıştır.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Honduras'ın ekonomisi tropik fırtına Mitch'den önce ve Mitch'den sonra olmak üzere iki ayrı şekilde ele alınabilir. 1998 öncesi %80'lerde olan fakirlik, 1998'de yaşanan felaketten sonra daha da artmıştır. Bu değişim işsizlik oranında da sayılara yansır. Fırtına öncesi %31 olan işsizlik oranı 1998'i takip eden yıllarda %44'e kadar ulaşmıştır. 2003 yılında bu oranın tekrar %27'ye düştüğü belirtilmektedir.

Latin Amerika ve Karayip Ülkeleri Ekonomi Komisyonu (ECLAC)'nin hesaplamalarına göre Mitch 3,8 milyar dolarlık maddi hasara yol açmıştır ve bu rakam Honduras'ın Gayri safi millî hasıla'sının %70'ine denk gelmektedir. Hükûmet yeniden yapılanmanın 5 milyar dolara mal olacağını tahmin etmektedir.

Dünya Bankası, Honduras'ı düşük orta gelirli bir ülke olarak sınıflandırmaktadır. Ülkenin kişi başına geliri 600 ABD doları civarındadır ve bu da onu Kuzey Amerika'daki en düşük gelirlerden biri yapmaktadır. 2010 yılında nüfusun %50'si yoksulluk sınırının altında yaşıyordu. 2016 yılına kadar %66'dan fazlası yoksulluk sınırının altında yaşıyordu. Son birkaç yıldaki ekonomik büyüme, Latin Amerika'daki en yüksek oranlardan biri olan yılda ortalama %7 olmuştur (2010). Buna rağmen, Honduras tüm Orta Amerika ülkeleri arasında en az gelişmeyi gördü. Honduras, ülkeyi orta kalkınmaya sahip olarak sınıflandıran 625 İnsani Gelişme Endeksi ile 188 ülke sıralamasında 130'uncu olarak yer almaktadır (2015).

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d "World Economic Outlook Database, October 2018". IMF.org. International Monetary Fund. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2019.
^ "GINI index (World Bank estimate)". data.worldbank.org. World Bank. 3 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2019.
^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.

Hans-Gerd Spelleken: Honduras (2005), Reise Know-How Verlag Peter Rump GmbH

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Honduras ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Seyahat rehberleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Honduras Tips - The official Travel Guide of Honduras(İngilizce ve İspanyolca)
Honduras.com7 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Lets Go Honduras13 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca ve İngilizce)

Gazeteler[değiştir | kaynağı değiştir]

El Heraldo4 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca)
La Prensa 16 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca. Okumak için siteye kaydolmak gerekiyor [ücretsiz])
El Tiempo1 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca)
La Tribuna10 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca)
Honduras This Week (İngilizce)

[imf2-1] "World Economic Outlook Database, October 2018". IMF.org. International Monetary Fund. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2019.

[2] "GINI index (World Bank estimate)". data.worldbank.org. World Bank. 3 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2019.

[UNHDR-3] Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.

[1]

[2]

[3]

Honduras nedir