Hariciye Nezâreti

Hariciye Nezâreti
Genel bilgiler
Kuruluş tarihi	1836
Önceki kurum	Riyâset-i Küttâb;
Kapanış tarihi	4 Kasım 1922
Sonraki kurum	Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı;
Türü	Bakanlık
Bağlılığı	Sadaret
Adres	Bâb-ı li, İstanbul, Osmanlı Devleti

8 kez Hariciye Nazırlığı yapmış olan Mehmed Emin li Paşa

Hariciye Nazırlığı ya da Hariciye Nezareti Son dönem Osmanlı Hükümetlerinde devletin dış siyasetini yürütmekle görevli, günümüzdeki Dışişleri bakanlığı'na karşılık gelen kurumdur. İstanbul'da günümüzde İstanbul Valiliği işlevini gören Babıali binasında sadrazamlıkla aynı binayı paylaşmıştır.

19. yüzyıla kadar Osmanlı Devleti'nde dışişleri Reis-ül Küttablar tarafından yürütülürdü.^[1] Dış ülkelerle yapılan yazışmalardan ise Babıali Tercüme Odası sorumluydu. Osmanlı Devleti'nin Avrupa'dan aldığı borçların artması, Avrupa ülkelerinin Yunan Bağımsızlık Savaşında gözlendiği gibi Osmanlı Devleti'nin içişlerine karışmaya başlaması gibi nedenler Osmanlı Devleti'ni Avrupa başkentlerine elçiler göndermeye ve dış ilişkileri yönetecek bir devlet kuruluşu kurmaya zorladı. Padişah II. Mahmut'un yaptığı reformlar çerçevesinde 1835 yılında Reis-ül Küttablık, Umur-ı Hariciye Nazırlığı adıyla yeniden örgütlendi. 1836 yılında son Reis-ül Küttab Yozgatlı Akif Paşa'ya Hariciye Nazırı unvanı verildi ve elçilikler de bu daireye bağlandı.

Hariciye Nazırlığına ilk atanan devlet adamlarının çoğu Tercüme Odası'ndan yetişmiş kimselerdi. Bu kişilerin çoğu sadrazamlığa kadar yükselmiş, bazıları Hariciye Nazırlığı göreviyle sadrazamlık görevi arasında defalarca mekik dokumuşlardır. Örneğin Tanzimat'ın önde gelen devlet adamlarından Mustafa Reşit Paşa 4 kez Hariciye Nazırlığı, 6 kez de sadrazamlık görevinde bulunmuş. Tanzimat döneminin diğer önemli isimlerinden li Paşa 8 kez Hariciye Nazırlığı, 5 kez de sadrazamlık yapmış, Fuat Paşa ise 5 kez Hariciye Nazırlığı, 2 kez de sadrazamlık yapmıştır. 1844-1871 yılları arasındaki 25 yılda bu iki devlet adamı defalarca Hariciye Nazırlığı görevini yürüterek, bu kuruma karakterini kazandırmışlardır.

Hariciye Nezareti II. Abdülhamit'in padişahlık yıllarında 1885, 1889, 1900 ve 1902 yıllarında 4 kez Salname-i Umur-ı Nezaret-i Hariciyye adında yayınlanan Salnameler Hariciye Nazırlığı hakkında geniş bir bilgi kaynaklarıdır.^[2]

Müslüman olmayan Osmanlı devlet adamları da 4 kez Hariciye Nazırlığına getirilmiştir. 93 Harbi'nden sonra imzalanan Berlin Antlaşması'nın müzakerelerini yürüten Rum asıllı Aleksandros Karatodori ve Sava Paşa, 1879 yılında, Osmanlı Ermeni devlet adamı Gabriel Noradunkyan 1912 yılında, Katolik Rum devlet adamı Yusuf Franko Paşa ise 1919 yılında Hariciye Nazırlığı görevini yürütmüşlerdir.

4 Kasım 1922 tarihine kadar görev yapan Ahmed İzzet Paşa Osmanlı Devleti'nin en son Hariciye Nazırıdır. Cumhuriyet kurulduktan sonra Hariciye Nazırlığı Ankara'ya taşındı, önce Hariciye Vekaleti, sonra da Dışişleri Bakanlığı adını aldı.

Nazırlar listesi^[3]^[4][değiştir | kaynağı değiştir]

Akif Paşa (1836)
Ahmed Hulusi Paşa (1836-1837)
Mustafa Reşit Paşa (1837-1838)
Mehmed Nuri Efendi (1838-1839)
Mustafa Reşit Paşa (1839-1841)
Sadık Rıfat Paşa (1841)
İbrahim Sarim Paşa (1841-1843)
Sadık Rıfat Paşa (1843-1844)
Mehmed Şekib Efendi (1844)
Mehmed Emin li Paşa (1844-1845)
Mustafa Reşit Paşa (1845-1846)
Mehmed Emin li Paşa (1846-1848)
Sadık Rıfat Paşa (1848-1848)
Mehmed Emin li Paşa (1848-1852)
Keçecizade Fuat Paşa (1852-1853)
Sadık Rıfat Paşa (1853)
Mustafa Reşit Paşa (1853-1854)
Mehmed Emin li Paşa (1854)
Mehmed Esad Safvet Efendi (1854-1855) vekâleten
Keçecizade Fuat Paşa (1855-1856)
Mehmed Emin li Paşa (1856)
İbrahim Edhem Paşa (1856-1857)
Ali Galib Paşa (1857)
Mehmed Emin li Paşa (1857)
Keçecizade Fuat Paşa (1857-1858)
Mahmud Nedim Paşa (1858-1860) vekâleten
Mehmed Esad Safvet Efendi (1860) vekâleten
Mehmed Emin li Paşa (1860-1861)
Keçecizade Fuat Paşa (1861)
Mehmed Emin li Paşa (1861-1867)
Keçecizade Fuat Paşa (1867-1869)
Mehmed Esad Safvet Paşa (1869)
Mehmed Emin li Paşa (1869-1871)
Server Paşa (1871-1872)
Mehmed Cemil Paşa (1872)
Halil Şerif Paşa (1872-1873)
Mehmed Esad Saffet Paşa (1873)
Mehmed Raşid Paşa (1873-1874)
Ahmed Arifi Paşa (1874)
Mehmed Esad Saffet Paşa (1874-1875)
Mehmed Raşid Paşa (1875-1876)
Mehmed Esad Saffet Paşa (1876-1877)
Ahmed Arifi Paşa (1877)
Server Paşa (1877-1878)
Mehmed Esad Saffet Paşa (1878)
Asım Mehmed Paşa (1878)
Aleksandros Karatodori (1878-1879)
Mehmed Esad Saffet Paşa (1879)
Sava Paşa (1879-1880)
Abidin Paşa (1880)
Asım Mehmed Paşa (1880-1881)
Kürt Said Paşa (1881-1882)
Asım Mehmed Paşa (1882)
Mehmed Esad Saffet Paşa (1882)
Ahmed Arifi Paşa (1882-1884)
Asım Mehmed Paşa (1884-1885)
Kürt Said Paşa (1885-1896)
Turhan Paşa (1896-1899)
Said Halim Paşa (1899)
Ahmed Tevfik Paşa (1899-1909)
Mehmed Rifat Paşa (1909-1911)
İbrahim Hakkı Paşa (1911)
Mustafa Asım Bey (1911-1912)
Gabriel Noradunkyan (1912-1913)
Said Halim Paşa (1913-1915)
Halil Bey (1915-1917)
Ahmed Nesimi Bey (1917-1918)
Mehmed Nabi Bey (1918)
Mustafa Reşit Paşa (1918-1919)
Yusuf Franko Paşa (1919)
Damat Ferid Paşa (1919)
Abdüllatif Safa Bey (1919)
Mustafa Reşit Paşa (1919-1920)
Abdüllatif Safa Bey (1920)
Damat Ferid Paşa (1920)
Abdüllatif Safa Bey (1920-1921)
Ahmed İzzet Paşa (1921-1922)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Son dönem Osmanlı Hükümeti

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Hariciye Nezareti". 20 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2010.
^ Osmanlı Hariciye Salnameleri, Ahmed Nezih Galitekin, ISBN 975-350-127-7
^ Sicil-i Osmani, Mehmet Süreyya Bey
^ Atatürk Anadolu'da, Tevfik Bıyıklıoğlu, Çağdaş Matbaacılık ve Yayıncılık, Mayıs 2000

[1] "Hariciye Nezareti". 20 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2010.

[2] Osmanlı Hariciye Salnameleri, Ahmed Nezih Galitekin, ISBN 975-350-127-7

[3] Sicil-i Osmani, Mehmet Süreyya Bey

[4] Atatürk Anadolu'da, Tevfik Bıyıklıoğlu, Çağdaş Matbaacılık ve Yayıncılık, Mayıs 2000

[1]

[2]

[3]

[4]

Hariciye Nazırlığı nedir

Hariciye Nazırlığı nedir

Hariciye Nezâreti

Nazırlar listesi^[3]^[4][değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Hariciye Nazırlığı nedir

Hariciye Nazırlığı nedir

Hariciye Nezâreti

Nazırlar listesi[3][4][değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Nazırlar listesi^[3]^[4][değiştir | kaynağı değiştir]