Fatma Hümeyra Akbay veya bilinen sahne adıyla Hümeyra (d. 15 Ekim 1947, Ankara), Türk şarkıcı, söz yazarı, besteci ve oyuncu.

Hayatı ve kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

1947-67: İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatma Hümeyra Akbay, 15 Ekim 1947 tarihinde Ankara'da dünyaya geldi. Babası, bir dönem Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi dekanlığı da yapmış olan profesör Muvaffak Akbay; annesi ise babasının görevi dolayısıyla Mısır'da yetişmiş ve sıkı bir eğitimden geçmiş, dört dil bilen Malike Hanım'dır. Katı kuralları olan bir evde yabancı bir bakıcıyla büyüyen Hümeyra, ailenin tek çocuğuydu. Henüz 5 yaşındayken bale dersleri almaya başladı, okul çağı geldiğindeyse Ankara Kolejine kayıt ettirildi. Fakat 10 yaşındayken babasının erken ölümü üzerine annesiyle birlikte İstanbul'a taşındı. Liseye başlaması gereken dönemde, annesinin de ısrarlarıyla, daha iyi bir eğitim alabilmek amacıyla Londra'da yaşayan müsteşar dayısının yanına gitti. O yıllarda grafik tasarım dersleri aldı. Bu esnada Londra'da 1968 kuşağından etkilenerek gitar çalıp beste yapmaya başlayan sanatçı, İstanbul'a döndükten sonra bir süre İstanbul Ekspres Gazetesinde Beyoğlu muhabiri olarak çalıştı. Aile baskısı yüzünden ilk evliliğini henüz 20 yaşındayken, Haluk Aşkın’la yaptı.^[3]

1968-79: 45'likler dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Profesyonel müzik kariyerine başlamadan önce Melodi Plak'ta işe giren Hümeyra, bir süre burada grafiker olarak çalıştı ve bazı albümlerin kapak tasarımlarını yaptı. Bir gün iş yerindeyken gitarıyla çalıp söylediği "Olmasa" isimli bestesini duyan ve çok beğenen patronundan ilk plak teklifini almasıyla sanat hayatı başlamış oldu. 1969 ve 1970 yıllarında arka arkaya ikişer albümü yayınlandı; klasikleşmiş Türk halk müziği eserlerine yaptığı aranjmanlar herkes tarafından çok beğenildi.^[3] Ertesi yıl oyuncu Fikret Hakan ile yıllarca konuşulan, olaylı bir evlilik yaşadı. Eşi tarafından hastanelik olana kadar dövülen Hümeyra, yalnızca bir ay evli kaldıktan sonra şiddet gördüğü gerekçesiyle boşanma davası açtı. Burnu kırıldığı için de ilk estetik ameliyatını mecburi olarak o yıl yaptırdı. Eski eşi, yıllar sonra yaptığı açıklamalarda "olayın tek sorumlusunun kendisi olmadığını" dile getirdi.^[4] O dönemde sakinleşmek ve olaylardan uzaklaşmak amacıyla Paris'e taşındı. Burada geçirdiği sekiz aylık süreçte Philips Records'un teklifi üzerine ilk Fransızca albümü olan Je Sais Que Tu Sais'nin çalışmalarına başladı.^[5] Fakat plak şirketiyle yaşadığı anlaşmazlıklar yüzünden baskısı yapılmasına rağmen piyasaya sürülmedi.^[6] Türkiye'ye döndükten sonra altıncı 45'liği Ceylan'ı yayınladı. 1972'de Ahmet Mithat Bigat ile evlendi^[2] ve bu evlilikten Sadık isimli bir oğlu oldu. Yaklaşık yedi yıl süren bu evlilik, Hümeyra'nın hayatı boyunca yaşadığı en uzun ilişkisi olmuştur.^[7]

Çıkarttığı tüm plakların büyük bir ilgiyle takip edilmesi ve kendine ait bir tarz oluşturmayı başarmasından dolayı 1970’li yıllarda müzik kariyerinin altın çağını yaşadı. Yaptığı çalışmalarla hem Türk edebiyatından onlarca eseri tekrar günyüzüne çıkartmış hem de ismi bu eserle beraber anılmaya başlamıştır. Yayınladığı ilk plağından itibaren Karacaoğlan'dan "Var Git Ölüm", "Çıkıp Yücesine Seyran Eyledim" ve "Bana Kara Diyen Dilber"; şık Veysel'den "Güzelliğin On Para Etmez", "Güzel Ne Güzel Olmuşsun", "Ceylan" ve "Uzun İnce Bir Yoldayım"; şık Talibi'den "Yalan Dünya"; Şevket Rado'dan "Kördüğüm"; Atilla İlhan'dan "Ben Sana Mecburum"; Cahit Sıtkı Tarancı'dan "Otuz Beş Yaş"; Yahya Kemal Beyatlı'dan "Sessiz Gemi" ve Orhan Veli Kanık'tan "Anlatamıyorum" isimli şiirleri besteleyip seslendirmiştir.

1980-89: Benim Şarkılarım, Yıllar Sonra[değiştir | kaynağı değiştir]

1980'lerde arabesk müziğin yükselişe geçmesi Hümeyra'yı müzikten soğutsa da albüm çalışmalarına devam etti. Bu yeni kültürün "istediği şarkıları söylemesine engel olduğu"nu dile getirerek popüler olana uyum sağlamayı reddetti ve kendine has tarzını sürdürmeye çalıştı. 1984'te ikinci stüdyo albümü olan Benim Şarkılarım'ı yayınladı. Albümdeki şarkıların düzenlemeleri Esin Engin tarafından yapılmıştı. Bestelerden iki tanesi Esin Engin'in, diğerleri de Hümeyra'nın imzasını taşımaktaydı. Plak formatında ve yalnızca 2222 adet basılan albüm tutmadı. Albümdeki tüm şarkılar akustik olarak kaydedilmişti. Şiirleri besteleme tutkusundan vazgeçmeyen sanatçı bu albümde de şık Veysel ve Karacaoğlan haricinde Nazım Hikmet, Aziz Nesin ve Refik Durbaş gibi edebiyatçıların eserlerini seslendirmiştir. Satışlarındaki başarısızlığa rağmen yıllar sonra bu albüm hakkında "Çok cesurca bir girişimdi. Hiçbir parçaya tutar demediler ve de haklı çıktılar. Hiçbir parça tutmadı. Fakat ben o yüreğimdeki coşkuyu atmış oldum." yorumunu yaptı.^[8] Albümde bulunan "Tutsana Ellerimi" isimli şarkı yıllar sonra çekilen Issız Adam filminde kullanılmıştır.^[9]

1980'de rol aldığı ilk film olan Talihli Amele ve 1981'de dâhil olduğu Selam Meloş müzikali sayesinde sahneler ve kameralarla tanıştı. Müzikal için Bora Ayanoğlu ve Melih Kibar'la birlikte bir şarkı yaptı, daha sonra aynı şarkıyı Aşk Kapıyı Çalınca albümünde yeniden seslendirdi. Henüz bu yeni kariyerinin çok başındayken aynı yıl rol aldığı Kırık Bir Aşk Hikayesi filmindeki yönetmeni Ömer Kavur ile Bodrum'da dünyaevine girdi. Çiftin nikâh şahitlerinden biri de oyuncu dostları Deniz Türkali'ydi.^[10] Yaklaşık iki buçuk yıl evli kaldıktan sonra boşandılar.^[11] 1985 yılana kadar Ali Poyrazoğlu Tiyatrosu'nda sahnelenen "Deliler Boşandı", "Gol Kralı", "Orkestra" ve "Aş Bunları Aş" gibi oyunlarda rol aldı. Ferhan Şensoy'la tanışmasının ardından Ortaoyuncular grubuna katıldı ve "İçinden Tramvay Geçen Şarkı"da oynadı. Talihli Amele'den sonra Mine ve Köşe Dönücü gibi yapımlarda oynayan Hümeyra, 1986 yılında Asiye Nasıl Kurtulur? isimli filmde canlandırdığı Zehra rolüyle Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Ödülü'ne layık görülmüştür.^[12] 1989'da "Kuşlar" oyunuyla İstanbul Şehir Tiyatroları'na girmesiyle birlikte burada 16 yıl sürecek olan macerasını başlattı.

1990-99: Tutkulardan İntihar, Beyhude[değiştir | kaynağı değiştir]

1990'lara Tutkulardan İntihar'ı yayınlayarak başlayan Hümeyra; 1994'te ilk derleme albümü olan Sessiz Gemi'yi dinleyicileriyle paylaştı. Sinema ve tiyatro kariyeri açısından daha sönük bir dönemden geçerken farklı zamanlarda butik ve gece kulübü işletti. 1995 yılında ses tellerinden bir ameliyat geçirmesi gerekince kendi kendine eğer ameliyat başarılı geçerse bir albüm yapma konusunda söz verir. Bu albüm 1997'de yayınlanan ve son stüdyo albümü olan Beyhude'dir. Fakat albüm satışları beklentisinin altında kalınca 1999 yılında San Francisco'ya gitti. Aynı yıl burada tanıştığı bir caz piyanisti olan Jimmy Cicero ile beşinci ve son evliliğini yaptı.^[13] Amerika'da geçirdiği iki yıl boyunca resim dersleri alan Hümeyra Cicero'dan boşandıktan sonra Türkiye'ye geri döndü.

2000-09: Avrupa Yakası, Babam ve Oğlum[değiştir | kaynağı değiştir]

2000'li yıllar Hümeyra için müzik ve tiyatrodan uzaklaşıp daha çok sinemaya ve televizyon dizilerine yöneldiği bir dönem olmuştur. 2000 senesinde yayınladığı Eski 45'likler isimli derleme albümü sanatçının son kişisel müzik çalışması olup sonrasında birkaç albümde konuk olarak yer aldıysa da bir daha tekli veya albüm çıkarmamıştır. Ömrünün 16 yılını İstanbul Şehir Tiyatroları'na adayan Hümeyra, en son 2003 yılında Ben Anadolu isimli oyunda rol almış; Avrupa Yakası ve Melekler Korusun'daki performanslarıyla da oyunculuk alanındaki başarısını kanıtlamıştır. Ayrıca; Babam ve Oğlum filmi de sanatçının sinema dünyasındaki namını arttıran önemli filmlerden biridir.

2010-günümüz[değiştir | kaynağı değiştir]

Hümeyra'nın sinemaya devam edip başarılı olmasının arkasındaki en büyük etkenlerden biri de Çağan Irmak'ın teşvikleridir. Dedemin İnsanları ve Unutursam Fısılda gibi yapıtlar, 2010'larda sanatçının yer aldığı önemli yapıtlar arasında sayılır. Ayrıca; Yalan Dünya, Paramparça, Şahsiyet ve Kadın dizilerinde hayat verdiği karakterlerle de devamlı ekranlarda yer almıştır. 2020 yılı itibarıyla 50 yıldır aktif olarak sanat hayatını devam ettiren sanatçı en son Biz Böyleyiz isimli sinema filminde oynadı. Son yıllarda Orhan Taylan'dan resim dersleri aldı ve günlerini resim çizmeye adadı.

Filmografisi[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk defa 1980'li yıllarda tiyatro sahneleriyle tanışan Hümeyra, bugüne kadar biri müzikal olmak üzere toplamda 10 farklı oyunda rol almıştır. Aziz Nesin, Arthur Miller, Güngör Dilmen gibi önemli yazarların eserlerine hayat veren sanatçıya Haldun Dormen, Ferhan Şensoy ve Ali Poyrazoğlu gibi duayen isimler de eşlik etmiştir. İlk sinema filmi olan Talihli Amele'den beri 20 farklı yapımda görev almış, 10 televizyon dizisinde farklı karakterleri canlandırmıştır. Sanatçının bugüne kadar rol aldığı projeler sayesinde uluslararası ve ulusal çapta layık görüldüğü çok sayıda ödülü bulunmaktadır.^[14]

Diskografi[değiştir | kaynağı değiştir]

45'likler[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1969: Ölüm
• 1969: Kördüğüm
• 1970: Güzel Ne Güzel Olmuşsun
• 1970: Dilber
• 1971: Je Sais Que Tu Sais
• 1971: Ceylan
• 1972: Adım Kadın
• 1974: Yiğit
• 1974: Yardan Haber Yok
• 1975: Otuz Beş Yaş
• 1975: Sessiz Gemi
• 1976: Onu Bana Sakla
• 1977: Benim Derdim Seninle
• 1977: Dönülmez Bir Yoldayım
• 1978: Seni Bırakamam
• 1980: Do Do Do Do Si Re Re
• 1981: Aşk Kapıyı Çalınca

Albümler[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1977: Anlatamıyorum
• 1984: Benim Şarkılarım
• 1988: Yıllar Sonra
• 1990: Tutkulardan İntihar
• 1997: Beyhude

Derleme Albümler[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1994: Sessiz Gemi
• 1998: Eski 45'likler

Müzik videoları[değiştir | kaynağı değiştir]

• "Ah Neredesin"
• "Canım Yanıyor"

Ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• IMDb'de Hümeyra 27 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Sinema Türk'te Hümeyra^{[ölü/kırık bağlantı]}
• BBC Türkçe ile 1989 yılında yapılan röportaj 27 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.