Fizyoterapist, fizyoterapi ve rehabilitasyon alanında lisans eğitimi veren fakülte veya yüksek okullardan mezun sağlık profesyonelidir.^[1] Uzman hekim tarafından tanısı koyulmuş hastaların bulgularını değerlendirerek bireye özgü tedavi programı planlar ve uygular. Hekim tarafından yönledirilme olmaksızın çalışabilir, tedavi uygulayabilir.^[2]

Fizyoterapist kimdir[değiştir | kaynağı değiştir]

Fizyoterapist (Fzt.), hastalık durumlarında Fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzmanı tarafından tanı ve teşhisi koyulan hastaların durumu hakkında değerlendirme ve ölçümleri yapmasının ardından hastaya buna göre özel fizik tedavi programı hazırlar ve bu fizik tedavi programını uygular. Hastalık durumları dışında, kişilerin fiziksel aktivitelerini düzenlemek ve hareket kabiliyetlerini arttırmak için mesleğiyle ilgili ölçüm ve testleri yaparak kanıta dayalı koruyucu ve geliştirici protokolleri belirler, planlar ve uygular. Hastaların tedavisi yönünden rehabilitasyon ekibinin diğer üyeleri ile iş birliği içinde çalışır. Tedavinin gidişi hakkında ilgili uzman hekimin fizyoterapiste bilgi vermesi gerektiği gibi fizyoterapist de ilgili uzman hekime bilgi verir. Hekimle birlikte çalışabildiği gibi hekim haricinde de çalışabilir, tedavi uygulayabilir.^[3][4]

Fizyoterapistler, Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi tarafından her yıl düzenlenen Ales sınavına giriş yaparak yeterli puan alındığı takdirde yüksek lisans yapabilmektedir. İlgili branşlarını seçimini yapmalarıyla birlikte iki yıl eğitim görmelerinin ardından Uzman fizyoterapist unvanı sahibi olurlar. Akademik ilerleme kaydetme süreci içerisinde Doktora, Doçent ve son olarak Profesör seviyesine ulaşırlar. Fizyoterapistler, bireysel olarak sağlıklı yaşam merkezi ya da fizyoterapi merkezi açabilmektedirler. Ayrıca Fiziksel tıp uzmanı ile beraber Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Dal Merkezi açabilir.^[5]

Meslek yasaları[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk fizyoterapist meslek yasası 06.04.2011 tarihinde 6225 sayılı kanun ile çıkmaktadır. 2011 yılında yayımlanan Resmî Gazete'ye göre; fizyoterapist, fizyoterapi ve rehabilitasyon alanında lisans eğitimi veren Fakülte veya Yüksekokul mezunu sağlık profesyonelidir. 22.05.2014 yılında çıkan kanuna göre; kişilerde fiziksel aktiviteleri düzenlemek ve hareket kabiliyetini arttırmak için bireye özgü tedavi ve egzersiz programını planlar ve uygular.^[6] Her yıl Türkiye'de 8 Nisan Fizyoterapistler Günü olarak kutlanmaktadır.^[7] Dünya'da ise her yıl 8 Eylül'de Dünya Fizyoterapistler günü olarak kutlanır.^[8]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Hipokrat ve daha sonra Galen gibi doktorların, MÖ 460'ta insanları tedavi etmek için fizik tedavi, masajı, manuel terapi tekniklerini ve hidroterapiyi savunan ilk uygulayıcılar olduğuna inanılır. Profesyonel manada ilk fizik tedavi çalışmaları 17. yüzyılın başında Avrupa’da gerçekleşmiştir. 18. yüzyılda ortopedinin gelişmesinden sonra, eklemlerin sistematik egzersizi ile gut ve benzeri hastalıkları tedavi etmek için yeni aletler icat edilmiştir. Profesyonel bir grup olarak gerçek fizik tedavinin en eski belgelenmiş kökenleri, 1813'te manipülasyon ve egzersiz için Kraliyet Merkez Jimnastik Enstitüsü'nü (RCIG) kuran İsveç Jimnastiğinin Babası Per Henrik Ling'e kadar uzanır. 2014 yılına kadar, fizyoterapist için İsveççe kelime sjukgymnast = hasta olanlar için jimnastik yapan biri idi, ancak daha sonra unvan, diğer İskandinav ülkelerindekullanılan kelime olan fysioterapeut (fizyoterapist) olarak değiştirildi.^[9] 1887'de fizyoterapistlere İsveç Ulusal Sağlık ve Refah Kurulu tarafından resmi kayıt verildi. Kısa süre sonra diğer ülkeler de onu takip etti. 1894'te Büyük Britanya'da dört hemşire Chartered Society of Physiotherapy'yi kurdu.^[10] 1913'te Yeni Zelanda'daki Otago Üniversitesi'ndeki Fizyoterapi Okulu^[11] ve Portland, Oregon'daki Amerika Birleşik Devletleri 1914 Reed Koleji, yeniden yapılandırma yardımcılarından mezun oldu.^[12] Mesleğin başlangıcından bu yana, spinal manipülatif terapi, fizyoterapist uygulamasının bir bileşeni olmuştur. Modern fizik tedavi, 19. yüzyılın sonlarına doğru küresel ölçekte etkili olan ve fizik tedavide hızlı gelişmelere neden olan olaylar nedeniyle kurulmuştur. Kısa bir süre sonra Amerikan ortopedi cerrahları engelli çocukları tedavi etmeye başladı ve beden eğitimi ve iyileştirici egzersiz konusunda eğitimli kadınları çalıştırmaya başladı. Bu tedaviler 1916'daki Çocuk felci salgını sırasında uygulanmış ve daha da yaygınlaştırılmıştır. I. Dünya Savaşı sırasında, yaralı askerlerle çalışmak ve onlara fiziksel işlevi geri kazandırmak için kadınlar askere alınmış ve fizik tedavi alanı kurumsallaşmıştır. 1918'de fizik tedavi uygulayan bireylere atıfta bulunmak için ''Yeniden Yapılandırma Yardımcısı" terimi kullanıldı. İlk fizik tedavi okulu, Birinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden sonra Washington, DC'deki Walter Reed Ordu Hastanesinde kuruldu.^[13] Araştırma, fizik tedavi hareketini katalize etti. İlk fizik tedavi araştırması Mart 1921'de Amerika Birleşik Devletleri'nde "The PT Review" dergisinde yayınlandı. Aynı yıl, Mary McMillan Amerikan Kadın Fizik Tedavi Derneği'ni (şimdiki adı Amerikan Fizik Tedavi Derneği (APTA)) organize etti. 1924'te Georgia Warm Springs Vakfı, fizik tedaviyi Çocuk felci tedavisi olarak lanse ederek bu alanı destekledi. 1940'lar boyunca tedavi esas olarak egzersiz, masaj ve traksiyondan oluşuyordu. 1950'lerin başlarında, özellikle İngiliz Milletler Topluluğu ülkelerinde, omurga ve ekstremite eklemlerine yönelik manipülatif prosedürler uygulanmaya başlandı.^[14] Çocuk felci aşılarının geliştirildiği sıralarda, fizyoterapistler Kuzey Amerika ve Avrupa'daki hastanelerde normal bir olay haline geldi. 1950'lerin sonlarında, fizyoterapistler hastane temelli uygulamanın ötesine geçerek ayakta tedavi gören ortopedi kliniklerine, devlet okullarına, kolejler/üniversitelerin sağlık merkezlerine, geriatri ortamlarına (vasıflı bakım tesisleri), rehabilitasyon merkezlerine ve tıp merkezlerine geçmeye başladılar. ABD'de fizik tedavide uzmanlaşma, 1974'te ortopedi konusunda uzmanlaşmış fizyoterapistler için APTA'nın Ortopedi Bölümü'nün oluşturulmasıyla gerçekleşti. Aynı yıl Uluslararası Ortopedik Manipülatif Fizyoterapistler Federasyonu kuruldu,^[15] o zamandan beri dünya çapında manuel terapinin ilerlemesinde önemli bir rol oynamıştır. 1961’de Türkiye’de fizik tedavi alanı Hacettepe Üniversitesi’nde Prof. Dr. İhsan Doğramacı tarafından Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksek Okulu’nun açılmasıyla fizyoterapistlik mesleğinin Türkiye’de temelleri atılmıştır.^[16][17]

Uzmanlık branşları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kardiyovasküler ve pulmoner rehabilitasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Kardiyovasküler ve pulmoner rehabilitasyon solunum pratisyenleri ve fizyoterapistler, çok çeşitli kardiyopulmoner bozukluklar veya kalp veya akciğer cerrahisi öncesi ve sonrası için terapi sunar. Kalp cerrahisine bir örnek Koroner arter baypas ameliyatıdır. Bu uzmanlığın birincil hedefleri, artan dayanıklılık ve fonksiyonel bağımsızlığı içerir. Bu alanda manuel terapi, kistik fibroz ile yaşanan akciğer salgılarının temizlenmesine yardımcı olmak için kullanılır. Pulmoner bozukluklar, kalp krizleri, koroner baypas ameliyatı sonrası, kronik obstrüktif akciğer hastalığı ve pulmoner fibroz, tedaviler fizyoterapistler tarafından fayda sağlamaktadır.^[18]

Klinik elektrofizyoloji rehabilitasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu uzmanlık alanı, elektroterapi/fiziksel ajanlar, elektrofizyolojik değerlendirme (EMG/NCV), fiziksel ajanlar ve yara yönetimini içerir ve fizyoterapistlerin kontrolünde gerekse uygulamalarını içerir.

Ortopedik rehabilitasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Ortopedik fizyoterapistler, ortopedik cerrahi sonrası rehabilitasyon, burkulma, incinme gibi akut travma, tendinopati, bursit gibi sinsi başlangıçlı yaralanmalar ve Skolyoz gibi deformiteler dahil olmak üzere kas-iskelet sistemi bozukluklarını ve yaralanmalarını teşhis eder, yönetir ve tedavi eder. Bu fizik tedavi uzmanlığı en çok ayakta tedavi klinik ortamında bulunur. Ameliyat sonrası ortopedik prosedürlerin, kırıkların, akut spor yaralanmalarının, artritlerin, burkulmaların, incinmelerin, sırt ve boyun ağrılarının, omurga rahatsızlıklarının ve amputasyonların tedavisinde eğitilirler.

Eklem ve omurga mobilizasyonu/manipülasyonu, kuru iğneleme (akupunktura benzer ), terapötik egzersiz, nöromüsküler teknikler, kas yeniden eğitimi, sıcak/soğuk paketler ve elektriksel kas stimülasyonu (örn. kriyoterapi, iyontoforez, elektroterapi ) iyileşmeyi hızlandırmak için kullanılan yöntemlerdir. Ek olarak, tanı ve tedaviye ek olarak ortaya çıkan bir ek tanı için ve kas yeniden eğitimi gibi tedavilere rehberlik etmek için sonografinin kullanılmasıdır.^[19] Kasları, kemikleri, bağları veya tendonları etkileyen yaralanması veya hastalığı olanlar, ortopedi konusunda uzmanlaşmış bir fizyoterapistin değerlendirmesinden faydalanacaktır.

Pediatrik rehabilitasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Pediatrik fizik tedavi, sağlık sorunlarının erken saptanmasına yardımcı olur ve pediatrik popülasyondaki bozukluklar için fizik tedavi sağlamak için çeşitli modaliteler kullanır. Bu terapistler, çeşitli doğuştan, gelişimsel, nöromüsküler, iskeletsel veya edinilmiş bozuklukları/hastalıkları olan bebeklerin, çocukların ve ergenlerin tanı, tedavi ve yönetiminde uzmanlaşmıştır. Tedaviler temel olarak kaba ve ince motor becerilerin, denge ve koordinasyonun, kuvvet ve dayanıklılığın yanı sıra bilişsel ve duyusal işleme /bütünleştirmenin geliştirilmesine odaklanır.

Nörolojik rehabilitasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Nörolojik fizik tedavi, nörolojik bir bozukluğu veya hastalığı olan bireylerle çalışmaya odaklanmış bir alandır . Bunlar inme, kronik sırt ağrısı, Alzheimer hastalığı, Charcot-Marie-Tooth hastalığı (CMT), ALS, beyin hasarı, beyin felci, Multipl skleroz, Parkinson hastalığı, Yüz felci ve Omurilik yaralanmaları içerebilir. Nörolojik durumlarla ilişkili yaygın bozukluklar arasında görme, denge, ambulasyon, günlük yaşam aktiviteleri, hareket, kas kuvveti ve fonksiyonel bağımsızlık kaybı yer alır.^[18] Nörolojik fizik tedavide yer alan teknikler geniş kapsamlıdır ve genellikle özel eğitim gerektirir.

Nörolojik fizyoterapi, nörofizyoterapi veya nörolojik rehabilitasyon olarak da adlandırılır. Fizyoterapistlerin hareket bozukluklarının fiziksel tedavisini sağlarken Psikolog işbirliği yapmaları önerilir. Bu özellikle önemlidir, çünkü fizik tedavi ve psikoterapiyi birleştirmek hastaların nörolojik durumunu iyileştirebilir.

Geriatrik rehabilitasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Geriatrik fizik tedavi, normal yetişkin yaşlanmasından geçen insanlarla ilgili geniş bir alanı kapsar, ancak genellikle yaşlı yetişkinlere odaklanır. Yaşlandıkça birçok insanı etkileyen birçok durum vardır ve bunlarla sınırlı olmamak üzere aşağıdakileri içerir: Artrit, osteoporoz, kanser, alzheimer hastalığı, kalça ve eklem replasmanı, denge bozuklukları, idrar kaçırma, vb. Geriatrik fizyoterapistler terapi sağlama konusunda uzmanlaşmıştır.

Fiziksel rehabilitasyon, bakım evi sakinlerinin sağlığında ve günlük yaşam aktivitelerinde bozulmayı önleyebilir. Mevcut kanıtlar, günlük yaşamı, gücü, esnekliği, dengeyi, ruh halini, hafızayı, egzersiz toleransını, düşme korkusunu, yaralanmaları ve ölümü iyileştirmek için farklı fiziksel rehabilitasyon türlerine katılmanın fiziksel sağlığa fayda sağladığını göstermektedir. Birkaç olumsuz olayla engelliliği azaltırken, fiziksel ve muhtemelen zihinsel durumu iyileştirmede hem güvenli hem de etkili olabilir.^[20]

Mevcut kanıtlar, fiziksel rehabilitasyonun uzun süreli bakımda kalanlar için birkaç olumsuz olayla engelliliği azaltmada etkili olabileceğini düşündürmektedir. Bununla birlikte, yararlı etkilerin sürdürülebilir ve uygun maliyetli olup olmadığı sonucuna varmak için yeterli yoktur. Bulgular orta kalitede kanıtlara dayanmaktadır.

Onkolojik rehabilitasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Onkoloji ve palyatif bakım alanında fizik tedavi, hem malign hem de malign olmayan hastalıklarda sürekli gelişen ve gelişen bir uzmanlık alanıdır. Erken teşhis ve yeni tedaviler hastaların daha uzun yaşamasını sağladığından, her iki hasta grubu için de fizik tedavi artık klinik yolun önemli bir parçası olarak kabul edilmektedir. Genel olarak hastaların, yaşam beklentileri ne olursa olsun minimum bağımlılık düzeyinde işlev görebilmeleri ve yaşam kalitelerini optimize edebilmeleri için uygun bir rehabilitasyon düzeyine erişebilmeleri gerektiği kabul edilmektedir.

Kadın sağlığı rehabilitasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Kadın sağlığı veya pelvik taban fizik tedavisi çoğunlukla kadın üreme sistemi, çocuk doğumu ve doğum sonrası ile ilgili kadın sorunlarını ele alır. Bu durumlar arasında Lenf ödem, Osteoporoz, pelvik ağrı, doğum öncesi ve doğum sonrası dönemler ve idrar kaçırma yer alır. Ayrıca inkontinans, pelvik ağrı ve pelvik taban disfonksiyonu ile ilişkili diğer bozuklukları da ele alır. Manuel fizik tedavinin kısırlığı olan kadınlarda gebe kalma oranlarını arttırdığı birçok çalışmada gösterilmiştir.

Yara rehabilitasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Yara yönetimi fizik tedavisi, deriyi ve ciltle ilgili tüm organları ilgilendiren durumların tedavisini içerir. Yönetilen yaygın koşullar arasında yaralar ve yanıklar bulunur. Fizyoterapistler, hasarlı veya kontamine dokuyu çıkarmak ve doku iyileşmesini desteklemek için cerrahi aletler, yara irrigasyonları, pansumanlar ve topikal ajanlar kullanabilir.^[21] Yaygın olarak kullanılan diğer müdahaleler arasında egzersiz, ödem kontrolü, splintleme ve kompresyon giysileri yer alır. Deri uzmanlığında fizyoterapistler tarafından yapılan iş, tıp doktorları veya hemşirelerin acil serviste veya triyajda yapacaklarına benzer şekilde çalışır.

Spor rehabilitasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Fizyoterapistler, rekreasyonel, yarı profesyonel (ücretli) ve profesyonel (tam zamanlı istihdam) katılımcılar dahil olmak üzere sporcuların bakımı ve refahı ile yakından ilgilenir. Bu uygulama alanı, atletik yaralanma yönetimini 5 ana kategori altında kapsar:

1. akut bakım – ilk yaralanmanın değerlendirilmesi ve teşhisi;
2. tedavi – iyileşmeyi teşvik etmek için uzman tavsiyesi ve tekniklerin uygulanması;
3. rehabilitasyon – spora tam dönüş için ilerici yönetim ;
4. önleme - hareket değerlendirmesi gibi doğrudan yaralanmaya neden olduğu veya yaralanmanın habercisi olarak hareket ettiği bilinen eksikliklerin tanımlanması ve ele alınması
5. eğitim - yaralanmaların önlenmesine veya yönetilmesine yardımcı olmak için bireysel sporculara, takımlara veya kulüplere uzmanlık bilgisinin paylaşılması

Profesyonel spor takımları için çalışan fizyoterapistler genellikle ulusal kayıt kuruluşları tarafından verilen özel bir spor sertifikasına sahiptir. Bir spor ortamında çalışan Fizyoterapistlerin çoğu aynı zamanda işbirlikçi spor hekimliği programlarında da aktiftir.

Fizyoterapist-hasta ilişkisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Beyin hasarı, kas-iskelet rahatsızlıkları, kalp rahatsızlıkları veya çoklu patolojileri olan kişiler, hasta ve terapist arasındaki pozitif ittifaktan yararlanır. Sonuçlar, günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirme, ağrıyı yönetme, belirli fiziksel işlev görevlerini tamamlama, depresyon, fiziksel sağlığın genel değerlendirmesi, tedaviye uyum ve tedavi memnuniyetini içerir.

Çalışmalar, hasta-terapist etkileşimlerini etkileyebilecek dört temayı araştırmıştır: kişiler arası ve iletişim becerileri, pratik beceriler, bireyselleştirilmiş hasta merkezli bakım ve organizasyonel ve çevresel faktörlerdir. Fizyoterapistlerin hastalarıyla çeşitli seviyelerde etkili bir şekilde iletişim kurabilmeleri gerekir. Hastalar farklı düzeylerde sağlık okuryazarlığına sahiptir, bu nedenle fizyoterapistlerin hastanın rahatsızlıklarını ve planlanan tedaviyi tartışırken bunu dikkate almaları gerekir. Araştırmalar, hastanın sağlık okuryazarlığına göre uyarlanmış iletişim araçlarını kullanmanın, uygulayıcıları ve klinik bakımları ile daha iyi bir etkileşim sağladığını göstermiştir. Ek olarak, hastalar ortak karar vermenin olumlu bir ilişki sağlayacağını bildirdi. Hastaları durumları hakkında eğitme yeteneği ve profesyonel uzmanlık gibi pratik beceriler, yatan hasta bakımında değerli faktörler olarak algılanmaktadır. Hastalar, bir klinisyenin sorunları hakkında açık ve basit açıklamalar sağlama becerisine değer verir. Ayrıca, fizyoterapistler hastayı etkili bir şekilde iyileştiren mükemmel teknik becerilere sahip olduğunda hastalar değer verir.

Yer, kullanılan ekipman ve park yeri gibi çevresel faktörler, hasta için fizik tedavi klinik karşılaşmasının kendisinden daha az önemlidir.

Mevcut anlayışa göre, hasta-terapist etkileşimlerine katkıda bulunan en önemli faktörler arasında fizyoterapistin: hastayla yeterli zaman geçirmesi, güçlü dinleme ve iletişim becerilerine sahip olması, hastaya saygılı davranması, net açıklamalar yapması yer alır. ve hastanın tedavi kararlarına katılmasına izin verir.

Çalışma alanları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Yataklı tedavi merkezleri
• Ayaktan teşhis ve tedavi hizmeti veren sağlık kuruluşları
• Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri
• Evde tedavi
• Huzur evleri
• Spor kulüpleri
• Mesleki rehabilitasyon merkezleri
• Kaplıca merkezleri
• Endüstri alanları
• Okullar

Tedavi alanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Fizik tedavi
• Fiziksel tıp ve rehabilitasyon

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Türkiye Fizyoterapistler Derneği 11 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Çocuk Fizyoterapistleri Derneği 1 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• World Confederation for Physical Therapy