Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda tartışma sayfasında bir yorum yapın. Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. (Aralık 2022) Bu maddenin daha erişilebilir olması için konusuna göre başlıklara bölünmesi gerekmektedir. Lütfen Biçem el kitabına uygun bir şekilde bölüm başlık ve alt başlıkları ekleyerek maddeyi düzenleyin.

Diyetisyen, sağlık bilimleri beslenme ve diyetetik eğitim ve öğretim programını en az dört yılda (bir yıl hazırlık ile 5 yılda) tamamlayarak Beslenme ve Diyetetik Lisans Diploması alarak diyetisyen unvanını kazanıp; diyetisyenlik mesleğini yapmaya ve uygulamaya hak kazanan profesyonel sağlık personelidir.^[1] Lisans eğitimi ardından lisanüstü eğitimini tamamlayan diyetisyenler, uzman diyetisyen ünvanına sahip olmaktadırlar.

Diyetisyenlik büyüme, gelişme ve yaşam boyu tüm bireylerin sağlığının korunması, geliştirilmesi, yaşam kalitesinin artırılması için beslenme biliminin ilkeleri doğrultusunda bireysel ve toplu beslenmenin plan ve programlarını düzenleyen; besin ögesi, besin ve beslenmeden kaynaklanan sağlık sorunlarını araştıran, değerlendiren, çözüm yolları bulan; var olan besin kaynaklarının ekonomi ve sağlık kurallarına uygun olarak kullanılmasını sağlayan, besin denetimini yapan, bu konularda fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik olarak sağlıklı yaşam biçimlerinin benimsenmesi amacıyla bireyi ve toplumu bilgilendiren, bilinçlendiren, doğuştan ve sonradan oluşan hastalıklar ve diğer özel durumlarda tıbbi ve cerrahi tedavilere uygun, doğal ve tedavi edici besinlerin bileşimlerine göre diyet programı planlayan, eğitim veren, eğitim programlarını planlayan uygulatan ve izleyen sağlık meslek alanıdır. Diyetisyenlik meslek grubu, ilk olarak 1961 yılında ILO (International Labour Organisation) tarafından yapılan meslek sınıflandırılmasında 0.69 kodu ile, 1988 yılında ise 32.23 kodu ile standartlaştırılmıştır.

Beslenme ve diyet uzmanı; diyetisyen unvanını diploma ile aldıktan sonra besin, beslenme ve diyetetik alanında bilim uzmanlığı ve/veya doktora derecesi almış diyetisyendir. Not: Diyetisyenler beslenme bilimleri, diyetetik programı, toplu beslenme sistemleri ve toplum beslenmesi ya da klinik diyetisyenlik, halk sağlığı diyetisyenliği, yönetici diyetisyenliği ve eğitim ve araştırma diyetisyenliği anabilim / bilim dallarında bilim uzmanlığı ve doktora programlarına katılmaktadırlar.^[2]

Dünya Sağlık Örgütü sınıflandırması[değiştir | kaynağı değiştir]

Diyetisyenler gıdanın hazırlanmasını ve yemek hizmetini denetler, değiştirilmiş diyetler araştırır ve geliştirir, bireyleri ve grupları iyi beslenme alışkanlıkları konusunda eğitirler.^[3][4]

Diyetisyenlerin hedefleri, tıbbi beslenme müdahalesi sağlamak, hastalara, gruplara ve topluluklara lezzetli, çekici ve besleyici gıdaların güvenli bir şekilde hazırlanmasını ve sunumunu sağlamak ve tavsiyelerde bulunmaktır. Diyet alımını içeren tıbbi sorunları ele almak için diyet değişikliği, diyetetiğin (sağlıkla ilgili olarak beslenme etüdü) önemli bir parçasıdır. Örneğin doktor ve diğer sağlık hizmeti sağlayıcılarıyla istişare halinde çalışan diyetisyen, normal gıda tüketemeyen hastalara özel yapay beslenme ihtiyaçları sağlayabilir. Profesyonel diyetisyenler ayrıca diyabet, obezite, onkoloji, osteoporoz, pediatri, böbrek hastalığı ve mikrobesin araştırma gibi uzmanlık hizmetleri de verebilir.^[5][6][7][8] Farklı ülkelerde ve istihdam ortamlarında diyetisyenler için klinik diyetisyeni, toplum diyetisyeni, diyetetik eğitimci, yemek servisi diyetisyeni, ruhsatlı diyetisyen, halk sağlığı diyetisyeni, terapötik diyetisyen veya araştırma diyetisyeni gibi farklı mesleki terimler kullanılır.^[9] Birçok ülkede yalnızca belirli eğitim bilgilerine ve diğer mesleki gereksinimlere sahip kişiler kendilerine "diyetisyen" diyebilir - unvan yasal olarak korunmaktadır. "beslenme uzmanı" terimi de yaygın olarak kullanılmaktadır; ancak, "diyetisyen" ve "beslenme uzmanı" terimleri birbirinin yerine kullanılabilir olarak düşünülmemelidir - iki mesleki unvanın eğitimi, düzenlenmesi ve uygulama kapsamı bireyler ve yargı bölgeleri arasında çok farklı olabilir.

Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve Afrika'nın çoğu örneğinde olduğu gibi birçok ülkede diyetisyenlerin çoğunluğu “klinik” veya “terapötik” diyetisyenlerdir. Japonya ve birçok Avrupa ülkesinde olduğu gibi diğer ülkelerde çoğunlukla yemek servisi diyetisyenleridir.^[4][10]

Diyetisyenlerin çalışma alanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Klinik diyetisyenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Klinik diyetisyenler hastanelerde, polikliniklerde, huzurevlerinde ve diğer sağlık kuruluşlarında çeşitli sağlık sorunları olan hastalara beslenme tedavisi vermek ve hastalara ve ailelerine diyet danışmanlığı yapmak için çalışırlar. Hastaların tıbbi çizelgelerini gözden geçirmek ve beslenme gereksinimlerini karşılamak için bireysel planlar geliştirmek için diğer sağlık uzmanlarıyla görüşürler. Bazı klinik diyetisyenler aynı zamanda sağlık ve beslenme konusunda ayakta tedavi programları veya halk eğitim programları oluşturacak veya sunacaktır.^[4][8] Klinik diyetisyenler, beslenme ve diyetler, tüple besleme (enteral beslenme olarak adlandırılır) ve total parenteral beslenme (TPN) veya periferik parenteral beslenme (PPN) gibi intravenöz beslemeler (parenteral beslenme olarak adlandırılır) alanlarında uzmanlaşmış hizmetler sağlayabilirler. Hastalara bakım sağlamak için doktorlar, doktor asistanları, fizyoterapistler, mesleki terapistler, eğlence terapistleri, eczacılar, konuşma terapistleri, sosyal hizmet uzmanları, hemşireler, diyet teknisyenleri, psikologlar ve diğer uzmanlarla bir ekip halinde çalışırlar. Bazı klinik diyetisyenlerin hasta beslenme terapisinde ve yemek servisi veya araştırmada (aşağıda açıklanmıştır) ikili sorumlulukları vardır.

Toplum diyetisyenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Toplum diyetisyenleri sağlıklı yaşam programları, halk sağlığı kurumları, evde bakım kurumları ve sağlık bakım kuruluşlarıyla birlikte çalışır. Bu diyetisyenler, sağlığı geliştirmek amacıyla gıda ve beslenmeyle ilgili bilgileri belirli kategorilerdeki, yaşam tarzlarındaki ve coğrafi bölgelerdeki bireylere ve gruplara uygular ve dağıtır. Genellikle yaşlıların, çocukların veya özel ihtiyaçları olan veya sağlıklı gıdalara erişimi sınırlı olan diğer bireylerin ihtiyaçlarına odaklanırlar. Bazı toplum diyetisyenleri, sağlık kuruluşlarındaki konsültasyonlara katılamayacak kadar fiziksel olarak hasta olan hastalara, bakkal alışverişi ve yiyecek hazırlama konusunda bakım ve eğitim sağlamak amacıyla ev ziyaretleri düzenler.^[4][11]

Yemek servisi diyetisyenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Yemek servisi diyetisyenleri veya yöneticileri, büyük ölçekli yemek planlaması ve servisinden sorumludur. Sağlık tesislerinde, okul yemek servisi programlarında, hapishanelerde, restoranlarda ve şirket kafeteryalarında yemek servisi süreçlerini koordine eder, değerlendirir ve planlarlar.^[11] Bu diyetisyenler, kalite kontrol ve gıda güvenliği standartlarının sağlanması amacıyla kendi bölümlerinde denetimler yapıp sağlık ve beslenme gereksinimlerinin karşılanması amacıyla kurumlarında yeni menüler ve çeşitli programlar başlatabilirler. Mutfak personeli, teslimat personeli ve diyet asistanları veya yardımcıları gibi diğer yemek hizmeti çalışanlarını eğitir ve denetlerler.

Gerontolojik diyetisyenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Gerontolojik diyetisyenler beslenme ve yaşlanma konusunda uzmandırlar. Huzurevlerinde, toplum temelli yaşlı bakımı kurumlarında, yaşlanma politikasıyla ilgili devlet kurumlarında ve gerontoloji (yaşlanma çalışması) alanında yüksek öğrenimde çalışırlar.

Yenidoğan diyetisyenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Yenidoğan diyetisyenleri, kritik hastalığı olan prematüre yenidoğanlara kişiselleştirilmiş tıbbi beslenme tedavisi yapar. Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi tıbbi ekibinin bir parçası olarak kabul edilirler. Yenidoğan diyetisyeni hastaların klinik değerlendirmesini yapar, tıbbi ekiple birlikte beslenme protokolleri ve kalite iyileştirme girişimlerini tasarlar, enteral ve parenteral rejimler geliştirir, kurulmasına yardımcı olur ve emzirme/emzirme kılavuzlarını teşvik eder ve genellikle besin ürünlerinin işlenmesi, saklanması ve dağıtımında enfeksiyon önleme yönetimini denetler.

Pediatrik diyetisyenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Pediatrik diyetisyenleri bebekler, çocuklar ve ergenler için beslenme ve sağlık tavsiyeleri verir. Erken beslenme ihtiyaçlarına odaklanır ve genellikle doktorlarla, okul sağlık hizmetleriyle, kliniklerle, hastanelerle ve devlet kurumlarıyla yakın işbirliği içinde çalışarak yeme bozukluğu, gıda alerjisi olan çocuklar için veya çocukluk çağı obezitesi gibi çocuğun diyetinin denklemi etkilediği herhangi bir durum için tedavi planları geliştirir ve uygularlar.^[12]

Araştırma diyetisyenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Araştırma diyetisyenleri sosyal bilimler veya sağlık hizmetleri araştırmalarına odaklanabilir, örneğin sağlık politikalarının veya davranış değişikliğinin etkisini araştırabilir veya programın etkinliğini değerlendirebilir.^[11] Kalitenin iyileştirilmesine rehberlik etmek için yemek servisi sistemleri yönetimini araştırabilirler. Bazı araştırma diyetisyenleri vücuttaki besin etkileşiminin biyokimyasal yönlerini inceler.^[13] Üniversitelerde öğretim sorumlulukları da olabilir. Bazı klinik diyetisyenlerin rolleri, hasta bakımı iş yükünün yanı sıra araştırmayı da içerir.

İdari diyetisyenler[değiştir | kaynağı değiştir]

İdari ve yönetici diyetisyenler hastanelerde, devlet kurumlarında, şirket kafeteryalarında, cezaevlerinde ve okullarda klinik diyetetik hizmetinin, gıda politikasının ve/veya büyük ölçekli yemek hizmeti işlemlerinin tüm yönlerini denetler ve yönlendirir.

Diyetisyenler ve diğer personel de dahil olmak üzere diyetetik bölümlerinin çalışanlarını işe alır, eğitir ve denetlerler. Departman hedeflerini, politikalarını ve prosedürlerini belirlerler. Satın alma, ekipman ve malzeme, yemek hizmetinde güvenlik ve temizlik standartlarını sağlama ve bütçe yönetimini yönetme yöntemlerini belirlerler.^[4][11]

İş diyetisyenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İş diyetisyenleri, iş, pazarlama ve iletişim yoluyla gıda ve beslenme alanında kaynak kişiler olarak hizmet eder.^[14]

Diyetisyenlerin beslenme uzmanlığı sık sık örneğin televizyon ve radyo haberleri veya yemek pişirme programlarındaki uzman konuk görüşleri, gazete veya dergi köşe yazıları veya yemek tarifi geliştirme ve eleştiri konusunda restoranlar için kaynaklar gibi medyada talep edilir.

İş diyetisyenleri beslenme ve sağlıklı yaşam üzerine kitaplar veya kurumsal bültenler yazabilir. Ayrıca besin takviyeleri ve tüple besleme malzemeleri sağlayan gıda imalat şirketlerinde satış temsilcisi olarak da çalışırlar.

Danışman diyetisyenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Danışman diyetisyenler, Avustralya, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nde kullanıldığı gibi, özel muayenehanede veya sağlık tesisleri veya şirketlerle sözleşmeye dayalı olarak çalışan kişilerdir.^[4][9] Danışman diyetisyenler, bireylere ve sağlık tesislerinin yanı sıra spor takımlarına, fitness kulüplerine ve sağlıkla ilgili diğer işletmelere ve şirketlere beslenme veya sağlıkla ilgili danışmanlık ve eğitim programları sağlamak için bağımsız olarak sözleşme yapar.

Meslek veya meslek grubu ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]