Eozinofil
Tanımlayıcılar
JSTOR	eosinophils
Microsoft Academic	2909890173 2777037409, 2909890173
MeSH	D004804
FMA	62861

Eozinofiller, bazende asidofiller denilen çeşitli beyaz kan hücreleridir ve omurgalılarda çok hücreli parazitler ve belirli enfeksiyonlarla mücadeleden sorumlu bağışıklık sistemi'nin bileşenlerinden biridir.^[1] Mast hücreleri ve bazofiller ile birlikte alerji ve astım ile ilişkili mekanizmaları da kontrol ederler. Kana geçmeden önce kemik iliği'nde hematopoez sırasında gelişen granülositlerdir bundan sonra son olarak farklılaşır ve çoğalmazlar.^[2] Akyuvarların yaklaşık %2-%3'ünü oluştururlar.

Bu hücreler, kömür katranı boyalarına yakınlıkları ile asitlere olan yakınlık gösteren büyük asidofilik sitoplazmik granülleri nedeniyle eozinofilik veya "asit sever"dir: Romanowski yöntemi kullanılarak normalde şeffaf, eozin ile boyama sonrasında kırmızı boya ile kiremit kırmızısı görünmelerine neden olan bu yakınlıktır.^[3] Boyama, eozinofil peroksidaz, ribonükleaz (RNaz), deoksiribonükleazlar (DNaz), lipaz, plazminojen ve majör temel protein gibi birçok kimyasal aracı içeren hücresel sitoplazma içindeki küçük granüller içinde yoğunlaşmıştır. Bu aracılar, eozinofilin aktivasyonunu takiben degranülasyon denilen işlemle salınır ve hem parazit hem de konakçı dokular için toksiktirler.

Eozinofil polimorflar, sitoplazma granülleri "eozin" boyası ile kırmızı renge boyanan akyuvarlardır. Sayıları iki özel durumda artar: (1) Parazit hastalıkları (kandaki eozinofil sayısı %50’nin üzerine çıkabilir), (2) Tip I aşırı duyarlılık reaksiyonları (bronşiyal astım, alerji).

Kandaki eozinofil sayısının artması "eozinofili" olarak nitelendirilir. Doğuşları ve davranışları nötrofil polimorflara benzer. Kompleman bileşenleri ve interlökin olarak bilinen maddelerle aktive olurlar. Sitoplazma granüllerinin sayısı nötrofillerden daha azdır ancak iricedir. Bu granüllerde izozomal enzimler yoktur; ancak başkaca enzimler ve peroksidaz içerirler.^[4][5][6][7]

Çekirdekleri iki lobludur. Sitoplazma granüllerinin kırmızıya boyanmasının (eozinofili) nedeni içerdikleri özgün bir proteindir (katyonik protein). Katyonik proteinler parazitlere toksik etkilidir; başlıcaları “major basic protein (MBP)” ve “eosinophil cationic protein (ECP)” dir.^[4][5][6][7]

Kimyasal uyaranlara (kemotaktik maddelere) tepki verirler ancak hareketleri nötrofil polimorflara kıyasla daha yavaştır. Mast hücreleri eozinofillerin hareketlenmesinde (kemotaksis) etkin maddeler üretirler; mast hücrelerine yaklaşan eozinofillerin ürettiği “major basic protein (MBP)” histamin salınmasında önemli rol oynar. Mast hücresi ve eozinofil polimorf ikilisinin işbirliği alerji olgularında ve parazit savaşımında çok önemlidir.^{[4][5][6][7][8]}

Nötrofil polimorflara kıyasla daha uzun ömürlü fagositlerdir; dolaşımdaki yaşam süreleri 96 saati bulabilir. Dokularda 7 gün canlı kalabilirler. Eozinofillerden kökenli enzimlerin bir bölümü yangıyı baskılayıcı etki gösterir. Fagositoz yapabilirler.^[4][5][6][7]

Eozinofil polimorfların ön planda olduğu en önemli olgu “bronşiyal astma (astım)”dır. Parazitlerin ortadan kaldırılması için üretilen özgün proteinlere astma hastalarında da rastlanır. Bronşlardaki hırpalanmaların bir bölümü bu özgün (katyonik) proteinlerin etkisine bağlıdır (balgamda ve bronş epitelinde katyonik proteinler saptanır); Örneğin, bronş epiteli olumsuz etkilenir ve titrek tüyleri (silialar) felç olur. Bronş çeperlerindeki düz kas dokusunun kasılmasına yol açan maddeler (spazmojen lökotrienler) bronş spazmlarının en önemli nedenidir. Astımlı hastaların balgamlarında bulunan, eozinofillerden kökenli olduğu varsayılan kristallere rastlanır (Charcot-Leyden kristalleri).^{[4][5][6][7][8]}

Bazı eozinofili olgularının nedeni bilinmemektedir. Bu gruptaki hastalıklar "idiopatik hipereozinofili sendromu" olarak nitelendirilir; organların çoğunda yoğun eozinofil hücresi vardır ve bu nedenle oluşan fibrozis izlenir.^{[4][5][6][7][8]}

Depresyon tedavisi, zayıflamak ya fiziksel dayanıklılığı arttırmak için L-triptofan kapsülleri kullananlarda kas ağrıları (myalji) ile birlikte eozinofili de görülebilmektedir. Böbreküstü bezlerinden (sürrenal korteks) salgılanan hormonlarının arttığı durumlarda kandaki eozinofiller kaybolur.^[5][8]

Normal bireylerde eozinofiller beyaz kan hücrelerinin yaklaşık %1-3'ünü oluşturur ve iki loblu çekirdeklerle yaklaşık 12-17 mikrometre boyutundadır.^[2][9]

Nötrofiller olarak kan dolaşımına salınırken, eozinofiller dokuda bulunur.^[3] Omurilik soğanı'nda ve korteks ile timus medullası arasındaki bağlantı noktasında ve alt mide-bağırsak kanalda, yumurtalıklar, rahim, dalak ve lenf düğümleri'nde bulunurlar ancak akciğerlerde, cilt, yemek borusu içinde veya normal şartlar altında diğer bazı iç organlarda bulunmazlar. Bu son organlarda eozinofillerin varlığı hastalıkla ilişkilidir. Örneğin, eozinofilik astımı olan hastalar, iltihaplanmaya ve doku hasarına yol açarak hastaların nefes almasını zorlaştıran yüksek eozinofil seviyelerine sahiptir.^[10][11] Eozinofiller dolaşımda 8-12 saat kalırlar ve uyarım olmadığında dokuda 8-12 gün daha yaşayabilirler.^[12] 1980'lerdeki öncü çalışma, eozinofillerin ex-vivo kültür deneylerinin gösterdiği gibi, olgunlaşmalarından sonra uzun süre hayatta kalma kapasiteli benzersiz granülositler olduğunu gösterdi.^[13]

Klinik anlamlılık[değiştir | kaynağı değiştir]

Eozinofili[değiştir | kaynağı değiştir]

Eozinofillerde artış yani 500'den fazla eozinofil/mikrolitre kanın varlığı eozinofili denilir ve genelde bağırsaklarında parazit istilası olan kişilerde; otoimmün ve bağ dokusu hastalıklarında (romatoid artrit gibi) ve Sistemik lupus eritematozus; eozinofilik lösemi, klonal hipereozinofili ve Hodgkin lenfoma gibi malign hastalıklarda; lenfosit varyantı hipereozinofilinde; kapsamlı cilt hastalıklarında (eksfolyatif dermatit gibi); Addison hastalığı ve diğer az kortikosteroid üretimi nedenleri (kortikosteroidler kan eozinofil düzeylerini baskılar); reflü özofajit (özofagusun skuamöz epitelinde eozinofillerin bulunacağı) ve eozinofilik özofajit ve penisilin gibi bazı ilaçların kullanımında görülür. Ancak eozinofilinin belki de yaygın nedeni astım gibi alerjik bir durumdur. 1989'da kontamine L-triptofan takviyeleri, 1981'de İspanya'da toksik yağ sendromunu anımsatan eozinofili-miyalji sendromu denilen ölümcül eozinofili formuna neden olmuştur.

Biriken eozinofil sayısı astımlı reaksiyonun ciddiyetine karşılık geldiğinden eozinofiller astımda önemli rol oynar.^[11] Fare modellerinde eozinofilinin yüksek interlökin-5 seviyeleri ile ilişkili olduğu gösterilmiştir.^[11] Ayrıca astım gibi hastalıkların daha yüksek interlökin-5 seviyeli olduğu ve bunun da daha yüksek eozinofil seviyelerine yol açtığı bulunmuştur.^[11] Bu yüksek konsantrasyonlarda eozinofillerin infiltrasyonu, iltihap reaksiyonuna neden olur.^[11] Bu, sonuçta hava yolunun yeniden şekillenmesine ve nefes almada zorluğa yol açar.^[11]

Eozinofiller ayrıca astımlı hastaların akciğerlerinde doku hasarına neden olabilir.^[11] Sitotoksik seviyelere yaklaşan yüksek eozinofil majör temel protein ve eozinofil türevi nörotoksin konsantrasyonları astımlı balgamın yanı sıra akciğerlerdeki degranülasyon bölgelerinde gözlenir.^[11]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]