Bir immünojen, konak bir organizmaya maruz kaldığında B hücresi (humoral/antikor) ve/veya T hücresi (hücresel) adaptif bağışıklık tepkileri oluşturan herhangi bir maddedir.^[1][2] Antikor üreten immünojenler antijen ("antikor üreten") olarak adlandırılır.^[2] Antikor üreten immünojenler konak antikorları tarafından doğrudan bağlanır ve antijene özgü B hücrelerinin seçici olarak genişlemesine yol açar. T hücreleri oluşturan immünojenler, konak antijen sunan hücreler tarafından işlendikten ve sunulduktan sonra konak T hücreleri tarafından dolaylı olarak bağlanır.

Bir immünojen, makromoleküler taşıyıcı ve immün yanıtı indükleyebilen epitoplardan (belirleyiciler) oluşan tam bir antijen olarak tanımlanabilir.

Açık bir örnek haptenlerdir. Haptenler, antikorlar tarafından bağlanabilen ancak bir bağışıklık tepkisi ortaya çıkaramayan düşük molekül ağırlıklı bileşiklerdir. Sonuç olarak haptenlerin kendileri immünojenik değildir ve daha büyük bir taşıyıcı immünojenik molekül ile bağlanana kadar bir immün yanıt oluşturamazlar. Hapten-taşıyıcı kompleksi, serbest haptenin aksine, bir immünojen olarak hareket edebilir ve bir immün yanıtı indükleyebilir.^[3]

1959 yılına kadar immünojen ve antijen terimleri birbirinden ayırt edilmiyordu.^[4]

Kullanılan taşıyıcı proteinler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Anahtar deliği limpet hemosiyanini (KLH)

Anahtar deliği limpetlerinden (Megathura crenulata) izole edilen bakır içeren solunum proteinidir. Memelilerden evrimsel olarak uzak olması, yüksek moleküler ağırlığı ve karmaşık yapısı nedeniyle omurgalı hayvanlarda genellikle immünojeniktir.^[5]

• Concholepas concholepas hemosiyanin (CCH)

(ayrıca mavi taşıyıcı immünojenik orotein) Concholepas concholepas'tan izole edilen KLH'ye alternatiftir. KLH ile benzer immünojenik özelliklere sahiptir, ancak daha iyi çözünürlük ve dolayısıyla daha iyi esneklik sağlar.^[6]

• Sığır serumu albümini

İneklerin kan serumlarından elde edilir ve KLH veya CCH ile benzer immünojenik özelliklere sahiptir. BSA'nın katyonize formu (cBSA) yüksek oranda pozitif yüklü bir proteindir ve immünojenikliği önemli ölçüde artmıştır. Bu değişiklik, proteine daha fazla sayıda olası konjuge antijene sahiptir.^[7]

• Ovalbümin

Yumurta albümini olarak da bilinen OVA, tavuk yumurtası akında bulunan ana proteindir (%60-75). OVA dimetil sülfoksit (DMSO) içinde çözünür, bu da sulu tamponlarda çözünmeyen haptenlerin konjugasyonunu sağlar. İmmün yanıt, immünojen ile birlikte enjekte edilen bir adjuvan kullanılarak arttırılabilir.^[8]

İmmünolojik adjuvanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir adjuvan (Latince adiuvare'den - yardım etmek), antijenden farklı olarak, çeşitli mekanizmalarla bağışıklık tepkisini artıran herhangi bir maddedir: Profesyonel antijen sunan hücrelerin (APC'ler) antijene maruz kalınan bölgeye çekilmesi; gecikmeli/yavaş salınım yoluyla antijenlerin iletiminin artırılması (depo üretimi); sitokin üretimi yoluyla immünomodülasyon (Th1 veya Th2 yanıtının seçilmesi); T hücresi yanıtının uyarılması (peptid-MHC komplekslerine uzun süre maruz kalınması [sinyal 1] ve APC'lerin yüzeyinde T hücresi aktive edici yardımcı uyarıcıların [sinyal 2] ifadesinin uyarılması) ve hedefleme (örn. APC'ler üzerindeki lektin reseptörlerini hedef alan karbonhidrat adjuvanlar).

Adjuvanlar 1920'lerden beri aşı etkinliğini artırmak için katkı maddesi olarak kullanılmaktadır. Genel olarak, adjuvanların uygulanması hem deneysel immünolojide hem de klinik ortamlarda, antijenlerin spesifik bir immün yanıtın üretimini en üst düzeye çıkaracak şekilde hazırlanması ve verilmesi gereken yüksek kalite/miktarda hafıza ile güçlendirilmiş antikor yanıtı sağlamak için kullanılır. Yaygın olarak kullanılan adjuvanlar arasında tam ve eksik Freund adjuvanı ve alüminyum hidroksit veya alüminyum fosfat çözeltileri bulunmaktadır.^[9][10]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]