Elmas Hırsızları

Elmas Hırsızları
The Asphalt Jungle
	"Elmas Hırsızları" (The Asphalt Jungle) filminin sinema afişi
Yönetmen	John Huston
Yapımcı	Arthur Hornblow Jr.
Senarist	Ben Maddow; John Huston; W.R. Burnett (roman)
Oyuncular	Sterling Hayden; Louis Calhern; Sam Jaffe; Marilyn Monroe
Müzik	Miklós Rózsa
Görüntü yönetmeni	Harold Rosson
Kurgu	George Boemler
Stüdyo	Metro-Goldwyn-Mayer
Dağıtıcı	Metro-Goldwyn-Mayer
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Suç, kara film
Renk	Siyah-beyaz; Sonradan elektronik ortamda renklendirilmiş bir versiyonu da vardır.
Yapım yılı	1950
Çıkış tarih(ler)i	23 Mayıs 1950, ABD
Süre	112 dakika
Ülke	ABD
Dil	İngilizce, Almanca
Diğer adları	Elmas Hırsızları (Türkiye, sinemalar); "Soygun" ve "Vahşi Yol"(Türkiye, TRT TV); Quand la ville dort (Fransa); Giungla d'asfalto (İtalya); La Jungla de asfalto (İspanya); Asphalt-Dschungel (Almanya); Raubmord (Almanya)

Elmas Hırsızları^[1] 1950 ABD yapımı kara filmdir. Özgün adı The Asphalt Jungle olan film Türkiye'de sinemalarda "Elmas Hırsızları" adı ile gösterilmişken, yıllar sonra TRT Televizyonunda Soygun ve Vahşi Yol adlarıyla da gösterime verilmişti.

John Huston'un yönettiği film, yönetmenin başyapıtlarından biri sayılmaktadır. Üretken bir yazar olan W.R. Burnett'in 1949 tarihli aynı adlı romanından uyarlanan filmin senaryosunu da W.R. Burnett, Ben Maddow'la birlikte yazmıştır. John Huston da senaryonun yazılmasında onlara yardımcı olmuştu. Ünlülerden oluşan geniş bir oyuncu kadrosu olan bu siyah beyaz filmde Sterling Hayden, Louis Calhern, Sam Jaffe, Jean Hagen, James Whitmore ve John McIntire'dan başka Marilyn Monroe'nun da ikinci dereceden bir rolü vardır. Filmin özgün müziği Miklós Rózsa'ya aittir. Siyah beyaz görüntülerini Harold Rosson'un çektiği, filmin 1980'li yıllarda elektronik ortamda renklendirilmiş bir video versiyonu da mevcuttur.

Bir grup eski suçlunun bir elmas soygununu tasarlayıp gerçekleştirmelerinin ayrıntılı öyküsünü onların bakış açısından anlatan bu gerilim filmi çevrildiği yıl için çok yenilikçi ögeler barındırıyordu ve kendisinden sonra gelen birçok filme de ilham kaynağı olmuştu. Huston o zamana kadar hep yapıldığı gibi ahlakçı ve mesafeli bir "Suç cezasız kalmaz" hikâyesi anlatmak istememişti ve ortaya bir aksiyon filminden ziyade karakter tahlilleri yapan bir kara film çıkmıştı.

Film "en iyi yönetmen", "en iyi senaryo", "en iyi görüntü" ve "en iyi yardımcı erkek oyuncu" (Sam Jaffe) olmak üzere tam 4 dalda Oscar ödülüne aday gösterildi. Bir BAFTA ve üç Altın Küre adaylığından sonra Venedik Film Festivali'nde oyuncu Sam Jaffe'ye Volpi Kupası verildi.

"The Asphalt Jungle" ABD'de "kültürel, tarihi ve estetik olarak önemli" filmler arasına seçilerek Kongre Kütüphanesi'nin "Ulusal Film Arşivi"nde muhafaza edilmesine karar verilmiştir.^[2]

Filmin konusu[değiştir | kaynağı değiştir]

Hapisten yeni salıverilmiş ünlü soyguncu, Alman asıllı (ve Alman aksanlı) suç üstadı Doc Erwin Riedenschneider (Sam Jaffe) Cincinnati'ye gelerek vakit kaybetmeden yeni bir soygunun hazırlıklarına başlar. 'İçerde'yken bir mücevher şirketini soymak için kusursuz bir plan yapmıştır, ama bunun için bir ekip toplaması ve para kaynağı bulması gerekir. Para kaynağı için düzenbaz avukat Alonzo D. Emmerich'e (Louis Calhern) başvurur. Ekibin diğer elemanları ise at çiftliği alma hayalleri kuran İrlanda asıllı meteliksiz kabadayı Dix (Sterling Hayden), soygunda şoförlük yapacak olan kafe sahibi kambur Gus (James Whitmore) ve kasa açma uzmanı Louis'dir (Anthony Caruso). Bir de bu kişiler arasında arabuluculuk yapan at yarışı oynatan kumarhane sahibi Cobby (Marc Lawrence) vardır. Soygun planlandığı gibi kusursuz bir şekilde gerçekleşse de, kasanın patlatılması alarm zillerini harekete geçirir ve karşılarına çıkan gece bekçisi ile yapılan kısa boğuşma sırasında bekçinin ateş alan tabancasından çıkan kurşun kasacı Louis'i ağır yaralar ve bu andan itibaren işler ters gitmeye başlar. Zaten aslında kendisi de meteliksiz kalmış olan üçkâğıtçı avukatın planı ortaklarına kazık atarak elmasları alıp yurt dışına kaçmaktır, ama bu planı suya düşer. Polisin sıkı bir çalışması sonucunda ekibin elemanları teker teker safdışı bırakılırlar veya yakalanırlar.

Filmin renkli versiyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu siyah beyaz filmin bir de elektronik ortamda renklendirilmiş versiyonu mevcut bulunmaktadır. Paris'te bir mahkeme sanatçıların haklarının korunması çerçevesinde renkli versiyonların televizyonlarda gösterilmesini yasaklamıştı, bunu yaparken de yönetmen John Huston'un bu konuda söylediği bir cümleye atıfta bulunmuştu: "Nasıl bir heykeltıraş heykelini yontarken bronz, mermer veya kil arasında kendi değiştirilemez seçimini yapıyorsa, ben de aynı şekilde bu filmi siyah beyaz olarak çektim, ve bu şekliyle kalmalıdır.(Huston, bir başka önemli filmi Malta Şahini de (The Maltese Falcon) aynı yöntemle renklendirildiği zaman bu sözleri sarfetmişti)"^[3]^[4]

Bu suni renklendirme işlemini yapan şirket "Turner Entertainment Group", 1980'li yıllarda Malta Şahini (The Maltese Falcon) ve Elmas Hırsızları (The Asphalt Jungle)'nın haricinde "The Seventh Cross", Kahraman Şerif (High Noon) ve İnsanlar Yaşadıkça (From Here to Eternity) gibi daha birçok siyah beyaz klasiği elektronik ortamda renklendirmiş ama bunların orijinalliklerini bozdukları iddiasıyla da hepsi için mahkemelik olmuşlar ve davaları kaybetmişlerdi.

Filmin diğer versiyonları[değiştir | kaynağı değiştir]

W.R. Burnett'in romanı "The Asphalt Jungle" sonraki yıllarda 3 kez daha sinemaya uyarlandı. Bunlar:

1958 - The Badlanders. (Western) Yönetmen: Delmer Daves. Oyuncular: Alan Ladd, Ernest Borgnine, Katy Jurado
1963 - Cairo. Yönetmen: Wolf Rilla. Oyuncular: George Sanders, Richard Johnson
1973 - Cool Breeze. Yönetmen: Barry Pollack, Oyuncular: Thalmus Rasulala, Judy Pace

Oyuncu kadrosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Aktör/Aktris	Rolü
Sterling Hayden	Dix Handley
Louis Calhern	Alonzo D. Emmerich
Jean Hagen	Doll Conovan
James Whitmore	Gus Minissi
Sam Jaffe	Doc Erwin Riedenschneider
John McIntire	Polis Komiseri Hardy
Marc Lawrence	Cobby
Barry Kelley	Teğmen Ditrich
Anthony Caruso	Louis Ciavelli
Teresa Celli	Maria Ciavelli
Marilyn Monroe	Angela Phinlay
William 'Wee Willie' Davis	Timmons
Dorothy Tree	May Emmerich
Brad Dexter	Bob Brannom
John Maxwell	Dr. Swanson

Film hakkında notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Filmin yan rollerinden birinde, henüz 3 yıldır sinemada olan ve o zamana kadar filmlerde hep figüran olarak rol almış olan Marilyn Monroe da oynamaktadır. O zamana kadar rol aldığı filmlerin çoğunda yazılarda adı bile geçmeyen Monroe "Elmas Hırsızları"nda düzenbaz avukatın (Louis Calhern) genç metresini oynamaktadır ve bu kısa rolü ile göz doldurmaktadır. Yine de filmdeki rolü ikinci derecede bir roldür ama, Marilyn Monroe birkaç yıl sonra ünlenecektir ve "Elmas Hırsızları" her seferinde yeniden sinemalara verildikçe, bir pazarlama taktiği olarak yeni basılan afişlere sanki filmin başrol oyuncusuymuş gibi onun resimleri basılacak ve ismi daha büyük harflerle yazılacaktır.^[5]
İleriki yılların iki ünlü karakter oyuncusu Jack Warden ve Strother Martin ilk kez bu filmle sinemaya geçmişlerdir. Her ikisi de filmde çok küçük bir rolde oynuyorlar ve her ikisinin de yazılarda adı geçmiyor.

Filmin ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazandıkları[değiştir | kaynağı değiştir]

1950 - Venedik Film Festvali - En iyi aktör Volpi Kupası - Sam Jaffe
1950 - ABD Ulusal Film Eleştirmenleri Birliği - En iyi yönetmen NBR ödülü - John Huston
1951 - Edgar Allan Poe Ödülleri - En İyi Film Edgar Ödülü

Adaylıkları[değiştir | kaynağı değiştir]

1950 Venedik Film Festvali - Altın Aslan - John Huston
1951 Oscar - En İyi Yönetmen Akademi Ödülü - John Huston
1951 Oscar - En İyi Uyarlama Senaryo Akademi Ödülü - Ben Maddow, John Huston
1951 Oscar - En İyi Sinematografi Akademi Ödülü - Harold Rosson
1951 Oscar - En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü - Sam Jaffe
1951 BAFTA - BAFTA En İyi Film Ödülü
1951 Altın Küre - En İyi Yönetmen Altın Küre Ödülü - John Huston
1951 Altın Küre - En İyi Senaryo Altın Küre Ödülü - Ben Maddow, John Huston
1951 Altın Küre - En İyi Sinematografi Altın Küre Ödülü - Harold Rosson

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ http://www.imdb.com/title/tt0042208/releaseinfo 19 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türkçe isim için referans
^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2009.
^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2008.
^ http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=940DE1DE1139F937A35751C1A96E948260 ^{[yalın URL]}
^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2008.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

IMDb'de Elmas Hırsızları
movieposterdb.com 15 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'da fİlmin çeşitli afişleri

[1] ttp://www.imdb.com/title/tt0042208/releaseinfo 19 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türkçe isim için referans

[2] "Arşivlenmiş kopya". 14 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2009.

[3] "Arşivlenmiş kopya". 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2008.

[4] ttp://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=940DE1DE1139F937A35751C1A96E948260 ^{[yalın URL]}

[5] "Arşivlenmiş kopya". 26 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2008.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Elmas Hırsızları nedir?, Elmas Hırsızları anlamı nedir?, Elmas Hırsızları ne demektir?