Debrecen Muharebesi
II. Dünya Savaşı Doğu Cephesi
Ekim 1944'te Debrecen şehrinde Alman Panter tankı.
Tarih 6 - 29 Ekim 1944 Bölge Debrecen, Macaristan Sonuç Sovyet zaferi
Taraflar
Almanya  Macaristan	Sovyetler Birliği  Romanya
Komutanlar ve liderler
Johannes Frießner Maximilian Fretter-Pico	Rodion Malinovski İssa Pliyev Marcu Tubanescu
Güçler
Güney Ordular Grubu 6. Ordu	2. Belarus Cephesi
Kayıplar
Alman: 15 bin erat Macar: 20 bin erat Toplam: 35 bin erat (18 bini tutsak) yaklaşık 200 tank 490 top[1][2]	Sovyet: 84,010 erat[3] Rumen: 33.500 erat Toplam: 117,360 erat (5.073 tutsak dahil) yaklaşık 500 tank 1.656 top[4]

Debrecen Muharebesi, II. Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi 'nde, Sovyet 2. Ukrayna Cephesi kuvvetlerince 6 - 28 Ekim 1944 tarihleri arasında gerçekleştirilen Debrecen Taarruz Harekâtı'dır. Sovyetler'in Macaristan'a yönelen genel taarruzu Debrecen bölgesini hedef almış, Mareşal Rodion Malinovski'nin 2. Ukrayna Cephesi, General Maximilian Fretter-Pico'nun Alman Güney Ukrayna Ordular Grubu cephesine yönelmiştir. Bu mevzilerde, müttefiki Macaristan'ın 7. Kolordusu da mevzi almıştı. Sovyet taarruzu, bu mevzileri atmış ve Alman - Macar kuvvetlerini yer yer 160 kilometre geri çekilmek zorunda bırakmıştır.

Macaristan krizi[değiştir | kaynağı değiştir]

General Johannes Friessner'in Güney Ukrayna Ordular Grubu, 1944 yılının Ağustos ayı ortalarına gelindiğinde çözülmenin eşiğindeydi. Kuzeyde ise Kızıl Ordu'nun Bagration Harekâtı Alman Merkez Ordular Grubu'nu tümüyle dağıtmıştı.

Almanya'nın eski müttefiki Romanya, 25 Ağustos 1944'te ittifaktan çekildi ve Almanya ile müttefiki Macaristan'a savaş ilan etti. Bunun ardından Sovyet generali Fedor Tolbuhin'in 3. Ukrayna Cephesi'nin Romanya içlerinde ilerleyen genel taarruzu, tüm Alman savunma hatlarını aşmıştır.

Almanya'nın diğer müttefiki Bulgaristan, 8 Eylül 1944'te ittifaktan ayrılarak Almanya'ya savaş ilan etti. Bu arada General Malinovski'nin kuvvetleriyle birlikte General Tolbuhin, 13 Alman ve müttefiki tümenini savaş dışı bırakarak 100 binin üstünde tutsak aldı. Bu başarılarının ardından General Malinovski 10 Eylül'de, General Tolbuhin de 12 Eylül'de Mareşal rütbesine terfi ettiler.

Bulgaristan ve Romanya'daki çatışmalar, General Friessner'in cephesinde 650 km genişlikte bir gedik açmıştır. General Friessner, savunma hatlarını yeniden düzenlemek için aceleyle çabalarken, Macar kral naibi Amiral Miklós Horthy'nin Sovyetler Birliği'yle ayrı bir barış antlaşması imzalamaya hazırlandığı haberi Berlin'e ulaştı. Bu olasılığın gerçekleşmesi durumunda Alman Doğu Cephesi kuvvetlerinin tüm güney kanadı çökeceği açıktır.

Bu aralarda, 24 Eylül'de Alman Güney Ukrayna Ordular Grubu, Güney Ordular Grubu olarak yeniden düzenlendi. Bu düzenlemede General Fretter-Pico'nun 6. Ordu'su, Güney Ordular Grubu'nun çekirdeğini oluşturmuştur. Macar birliklerinin savaş azminin düşük olduğunu gören General Friessner, 2. Macar Ordusu'nu Fretter-Pico'nun emrine verdi. Bu ek kuvvetle General Fretter-Pico'nun kuvvetleri, Fretter-Pico Ordu Grubu olarak düzenlendi.

Muharebe öncesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Mareşal Tolbuhin'in kuvvetleri Romanya'daki Alman direnişini ortadan kaldırırken Mareşal Malinovski'nin kuvvetleri de Macaristan sınırını geçerek Macar topraklarında ilerlemeye başladılar. Fakat bir süre sonra ilerleme hızları kesildi ve yavaşladılar. Bu yavaşlama sayesinde General Friessner, Mureş Nehri üzerinde zayıf da olsa bir savunma düzeni kurabilmek için gerekli zamanı bulabilmiştir.

Mareşal Malinovski, Eylül ayı başlarında STAVKA'dan Kaloşvar üzerinden ilerleme emri aldı. Emir üzerine kuvvetlerini Macaristan'ın kuzeydoğusundan (Mickolc - Debrecen hattı) Tisza Nehri yönünde, Büyük Macaristan Ovası ekseninde ilerletmeye başladı. Geniş düzlüklere ulaştığında zırhlı kuvvetlerdeki sayısal üstünlüğünden de yararlanabildi. General Friessner'in Ordu Grubunu dağıtıp Budapeşte'yi aldı ve Slovakya üzerine ilerledi. Ancak, Hitler'in emriyle bölgeye kaydırılan panzer birlikleri nedeniyle Malinovski'nin planı sekteye uğradı. Ayrıca Sovyet birlikleri 2. Yaş-Kişinev Taarruzu ve Belgrad Taarruzu sonrasında oldukça yıpranmıştı. Üstelik Romanya'da kullanılan demiryolu ray genişliğinin Rusya'dakinden farklı olması nedeniyle ikmal zorlukları da yaşanmaktaydı.^[5]

General Friessner, kuvvetlerinin Sovyet 2. ve 4. Ukrayna Cephesi kuvvetlerince kuşatılmasından endişe duyuyordu. Bu endişesini anlatmak için Hitler'in karargahına gitti. Cephesinin ve karşısındaki Sovyet kuvvetlerinin durumunu Hitler'e anlatıp, Tisza Nehri gerisindeki savunma mevzilerine çekilmek için onayını istedi. General Friessner bu geri çekilmenin kendisine, sürmekte olan Sovyet taarruzları karşısında manevra olanakları sağlayacağını ileri sürdü. Hitler geri çekilme fikrini kabul etmedi ve General Friessner'e, takviye kuvvetler sağlayacağı konusunda söz verdi. Hitler aynı zamanda yeni bir taarruz başlatması konusunda General Friessner'e emir de verdi. Bu taarruzun hedefi Mareşal Malinovski'nin iki ordusunu bir an önce imha etmek olacaktı. Ancak eldeki kuvvetlerle bu işin üstesinden gelmek olanaksızdı. Hitler, harekât hedeflerini, Sovyet 27. Ordu'su ve 6. Muhafız Tank Ordusu'nun imhası olarak sınırlamaya razı oldu. Ayrıca Malinovski kuvvetlerinin geri bağlantı hatlarını geçtiği Güney Karpatlar'daki geçitlerin de ele geçirilmesi, bu emirlerde istenmiştir. Yine emirlere göre taarruz Cluj'dan başlayacaktır.

Sovyet taarruzları[değiştir | kaynağı değiştir]

Mareşal Malinovski'nin kuvvetleri, 3. Ukrayna Cephesi unsurlarıyla birlikte 14 Nisan 1944'te Belgrad Taarruzu'nu başlattı. Aynı sırada General Friessner de kendi taarruz planı için birliklerini Sovyet taarruz bölgesinde toplamaktaydı. Dolayısıyla Malinovski'nin 2. Ukrayna Cephesi kuvvetleri, daha taarruzlarının başlangıcında şiddetli bir direnmeyle karşılaştılar. Bir hafta boyunca girişilen ama bir sonuç elde edilemeyen taarruzların ardından General Malinovski taarruzu durdurdu ve birliklerini yeniden teşkilledi. Yorgun 6. Muhafız Tank Ordusu ile General Pliyev komutasındaki Süvari Mekanize Grup (7. Mekanize Kolordu, 4. Muhafız Süvari Kolordusu ve 6. Muhafız Süvari Kolordusu ile 389 tank ve taarruz topu), General Sergey Gorşkov'un Süvari Tank Grubu (5. Muhafız Süvari Kolordusu) ve 23. Tank Kolordusu (146 tank ve taarruz topu),^[6] Oradea bölgesinde toplandı. Mareşal Malinovski, bu kuvvetleri bir sonraki taarruzda çevik zırhlı kuvvet olarak kullanmayı planlamıştı.

Rumen birlikleri 20 Eylül 1944'te Macaristan'ın batı sınırı yakınlarındaki Arad kentine girdi. Bu ileri hareket, Macar Genelkurmayı'nı paniğe sürükledi Bunun sonucunda Macar 3. Ordusu'nu muharebeye almaya karar verdiler. Bu kuvvet, yedeklerden ve yeterli eğitimi olmayan, askeri anlamda sınırlı değerde bir birlikti.

Bu arada Macar Hükûmeti içinde bazı Alman yanlısı hizipler de ülkenin kontrolünü ele geçirmek için çalışmalara başladılar. Macaristan Kral Naibi Amiral Miklos Horthy'nin Sovyetlerle ateşkes konusundaki görüşmeleri de ciddi bir düzeyde başlamıştı. Ganeral Friessner, şiddetle ihtiyacı olan takviye birliklerinden bazılarını, durumu kollamak için Budapeşte'ye göndermek zorunda kaldı. Gönderilen birlikler, dinlenme ve tamir durumundaki birliklerden bazılarıdır.

Eylül ayı sonlarında hem General Friessner hem de Mareşal Malinovski, yeni emirler aldılar. Mareşal Malinovski'nin aldığı emir, Arad'ın güneyinde oluşan çıkıntıdan Budapeşte'yi hedef alan bir taarruzdu. Mareşal, Alman - Macar savunması yarıldığı takdirde başarıyı genişletmek için Süvari Mekanize Grubu'nu, esas olarak 46. Ordu ile 1. Macar Ordusu'nu kullanmayı planladı. Elindeki diğer kuvvetleri ise (6. Muhafız Tank Ordusu, 53. Ordu ve General Gorşkov'un Süvari Tank Grubu) Oradea civarından kuzeyden Debrecen yönünde taarruzla görevlendirdi. Taarruz planı, Alman kuvvetlerini kuşatmak ve imha etmek için çift yanlı kıskaç hareketine dayanmaktadır.

General Friessner'in emirleri ise, Fretter-Pico Ordu Grubu'nun Oradea'dan girişeceği bir taarruzu emretmiştir. Bu planıyla Sovyet hatlarını yarıp Karpatlar geçitlerini kontrol altına alma hedefi güdüyordu. Bu geçitleri bir sonraki ilkbahara kadar elde tutmak öngörülmektedir.

Sonuç olarak gerek Mareşal Malinovski'nin planı, gerekse de General Friessner'in planı, zaman ve hedef olarak birbirini karşılamaktadır. Ayrıca her iki taraf da karşı tarafında güçlerini hafife almıştır.

Harekâtların başlaması[değiştir | kaynağı değiştir]

Sovyet taarruzu 6 Ekim'de Mareşal Malinovski'nin güney kıskacının öncü birliklerince Macar 3. Ordu'su kesiminde, Arad civarında başladı. Macar birlikler, kısa sürede mevzilerinden atıldılar. Birçok tümen taarruzda tamamen yok olmuştur. Macar cephe hattının yarılması ardından ikinci kademe ve esas taarruz kuvveti olarak General Pliyev'in Süvari Mekanize Grubu harekete geçti ve güney kıskasının bu taarruzunun ilk 24 saatinde hemen hemen 60 km'lik bir ilerleme sağladı.

Taarruzun kuzey kıskacını oluşturan kuvvetler, Oradea civarında Alman 3. Panzer Kolordusu'nun 1. ve 23. Panzer Tümenleri karşısında taarruzun başlangıcından itibaren fazlasıyla zorlandı. Gün sonunda kuzey kıskacı sadece 10 km'lik bir ilerleme sağlayabilmişti.

General Fretter-Pico, 76. Piyade Tümeni'ni savunmanın ileri hattına sürerek 23. Panzer Tümeni'ni, Sovyet taarruzunun güney kesimindeki zor duruma müdahale etmek için serbest bıraktı. Yenilenen Feldherrnhalle Panzer Kolordusu (iki tümenli), olası Tisza Nehri geçişlerinde 2. Ukrayna Cephesi kuvvetlerini karşılamak için harekete geçirilerek muharebeye sürüldü.

2. Ukrayna Cephesi taarruzunun güney kolu, 7 Ekim akşamı itibarıyla Tisza Nehri yönünde daha da ilerlemişti. Kuzey taarruz kolu ise Oradea civarındaki Alman savunmasını henüz aşamamıştı. Bu bölgedeki Alman - Macar kuvvetleri, Sovyet 6. Muhafız Tank Ordusu'nun kanatlardan giriştiği birkaç taarruzu durdurmayı başarmıştı.

Kuzey taarruz kolunun, takviye edilmesine karşın ilerleyememesi üzerine Mareşal Malinovski, güney taarruz kolunu Debrecen yönünde kuzeye çark ettirerek bu bölgedeki Alman - Macar kuvvetlerini Oradea civarından atmaya karar verdi. Bu hareket tarzı, kuzey taarruz kolunun savunmayı yararak ilerlemesini ve Alman - Macar kuvvetlerinin Süvari Mekanize Grup ile 6. Muhafız Tank Ordusu arasında kırılmasını sağlayacaktı.

Tisza nehir geçişi[değiştir | kaynağı değiştir]

Sovyet birlikleri 10 Ekim'de Tisza nehri batı kıyılarında birkaç köprübaşı elde ettiler. Bu köprübaşlarından ileri harekete geçen 46. Ordu ve 18. Tank Kolordusu, Kecskement'e ilerledi. Böylece Kızıl Ordu kuvvetleri Budapeşte'ye 70 km kadar yaklaşmış oldular. Ancak Mareşal Malinovski, General Plliyev'in Süvari Mekanize Grubu'nun nehrin batı kesimindeki harekâtlarını desteklemek için bazı birliklerini yeniden ayırmak ve düzenlemek gereği duymuştur. Bu taarruz grubu dışında kalan Cephe kuvvetleri, 11 Ekim'de Macar süvari ve Alman uçaksavar birliklerinin saldırısına uğramış, Tisza nehrine çekilmek zorunda kalmıştır.^[7] Aynı gün Macar 1. Zıhlı Tümeni ve 23. Piyade Tümeni, 2. Ukrayna Cephesi'nin 243. Piyade Tümeni'ne Mindszent köprübaşında bir karşı taarruz denedi. Bu karşı taarruz, Rumen 7. Kolordusu'nun aceleyle köprübaşındaki savunmayı takviye etmek için bölgeye sevk edilmesine neden olacak denli etkili gelişmiştir.^[8]

Daha sonra Rumen 2. ve 4. Piyade Tümenleri Tisza'nın güneyinde köprübaşının savunmasını 2. Ukrayna Cephesi kuvvetlerinden devir aldı. Macar 1. Süvari Tümeni ile 1. Piyade Tümeni, 19 Ekim'de Rumen 4. Tümeni'nin tutmakta olduğu köprübaşına saldırdı. Rumenler, köprübaşını Alman 24. Panzer Tümeni, 4. SS Mekanize Tümeni ve 503. Ağır Tank Taburu sağ kanatlarına taarruz edene kadar elde tutmayı başardılar. Rumen tümeninin sağ kanadı çözüldü ve Alman panzerleri tümenin gerisine aktılar. Nehirle bağlantısı kesilip kuşatılan Rumen Tümeni, 20 Ekim'de teslim olmak zorunda kaldı. Ardından, 25 Ekim'de üç Macar tümeni (1. Süvari Tümeni, 1. ve 20. piyade tümenleri), Rumen 2. Tümeni'nin tutmakta olduğu köprübaşına taarruz ettiler. Rumen tümeni paniğe kapılarak nehir gerisine çekildi.^[9] Üçüncü bir Macar taarruzu, Rumen 19. Tümeni'nin tuttuğu Alpar'daki köprübaşına 26 - 29 Ekim tarihleri arasında yapılmıştır. Ancak bu taarruz, aynı başarıyı göstermedi.

Pliyev Grubunun ileri hareketi[değiştir | kaynağı değiştir]

General Pliyev'in Süvari Mekanize Grup'u taarruzu 8 Ekim'de kuzeydoğu yönüne çevirdi. Bu kuvvetler Szolnok'tan Debrecen'e uzanan anayol üzerinden hızlı bir biçimde ilerlediler. Taarruzun öncü birlikleri olan 9. Muhafız Mekanize Kolordu ve 6. Muhafız Süvari Kolordusu, Sovyet güney taarruz kolunu durdurmak için güneye doğru harekete geçmiş olan 23. Panzer Tümeni'ne, Debrecen'in 19 km güneybatısındaki Hajdúszoboszló kasabası dolaylarında saldırdılar. Sovyet 5. Hava Ordusu'nun ezici desteğiyle Plliyev kuvvetleri 9 Ekim 1944'te bu kasabayı aldı. Debrecen'e çekilen Alman kuvvetleri kentin güneydoğusunda siper kazmaya başladılar. Bu siperlerde yoğun Sovyet taarruzlarını püskürtmeyi başardılar.

General Pliyev Grubu, daha sonra taarruz yönünü yeniden güneye, Oradea gerisine çevirdi. Ancak ilerleme hızı bölgedeki Alman - Macar savunmasıyla yavaşladı. Bu başarılı savunmalara karşın General Pliyev'in kuzeye çark eden taarruzunun, 6. Muhafız Tank Ordusu ile temas saylayacağı ve kuşatmayı tamamlayacağı belli olmuştu. Böyle bir durum, General Fretter-Pico'nun cephe hattını yarabilecekti.

Kargaşa[değiştir | kaynağı değiştir]

General Fretter-Pico, 10 Ekim'de 1. Panzer Tümeni'ne batı yönünde, 13. Panzer Tümeni'ne de doğu yönünde taarruz etmeleri emrini verdi.

Bu Alman taarruzları General Pliyev'in Süvari Mekanize Grubu'nun üç kolordusunu arasındaki koordinasyonu bozdu. Bu beklenmedik bir durumdu. General Pliyev, kanatları görece daha zayıf bırakmıştı. Deneyimli iki panzer birliği, hızla bağlantı kurdular. Başta General Fretter-Pico kuvvetleri için bir kriz gibi görünen durum, şimdi Mareşal Malinovski kuvvetleri açısından olası bir felakete dönüşmüştü.

Mareşal Malinovski, Pliyev Grubu'nun içinde bulunduğu tehlike karşısında güneydeki taarruzu durdurdu ve tüm kuvvetlerini tuzağa düşmekte olan çevik kuvvete destek için harekete geçirdi. Öte yandan General Fretter-Pico, Feldherrnhalle Tümeni'ne Debrecen'e hareket emri verdi. Savaşın gidişatı oldukça karmaşık bir hal almıştı, kimin kimi kuşattığı konusunda iki tarafın da kesin bir bilgisi yoktur.

General Pliyev'in 4. Muhafız Kolordusu'nun ileri unsurları 11 Ekim'de Debrecen'in dış mahallelerine girdiler. Her ne kadar bu kolordu ana Sovyet kuvvetlerinden kopmuş olmakla birlikte General Pliyev yine de kuşatılmaktan kurtulmayı başarmıştı.

Oradea yakınlarındaki cephe hattı, 6. Muhafız Tank Ordusu'nun şiddetli taarruzları altında sürekli geri itildi. Tarihçi Earl F. Ziemke, bu muharebeyi "Savaşın en vahşi tank muharebelerinden biri" olarak nitelemektedir.^[5] General Pliyev'in kuvvetleri 12 Ekim itibarıyla yaklaşık olarak 200 zırhlı araç kaybetmişlerdir.^[10]

Sonuçta Mareşal Malinovski'nin kuvvetleri 14 Ekim 1944'te Oradea'yı alarak cephe hattını 14 km ileri atmış oldu. Daha kuzeyde yeni bir kriz, General Fretter-Pico kuvvetlerini tehdit etmeye başladı. Sonunda 4. Ukrayna Cephesi General Otto Wöhler'in 8. Ordu'suna taarruza geçmişti. Alman birlikleri Kızıl Ordu'nun şiddetli taarruzları altında dağılma noktasına geldi.

Macar Kral Naibi Amiral Miklos Horthy, 15 Ekim 1944'te Sovyetler Birliği ile Macaristan'ın bir ateşkes antlaşması imzalandığını açıklamıştır. Hitler, Macaristan'ın bu tutumuna hızlı tepki vererek Otto Skorzeny'ye Panzerfaust Harekâtı'nı başlatma talimatı verdi.

Skorzeny ve emrindeki SS paraşütçüler Miklos Horthy'ye, oğlunu kaçırarak şantaj yaptılar ve 16 Ekim 1944'te istifa etmesini sağladılar. Böylece Almanya açısından bir felaket olabilecek gelişmeleri bir süreliğine önlemiş oldular. Sonuçta Alman yanlısı Macar siyasi partisi lideri Szálasi yeni hükûmeti kurdu.

Mareşal Malinovski'nin kuvvetleri, General Pliyev'in Süvari Mekanize Grubu ile artık bağlantı kurmuştur. Bu durumda Malinovski, cephe kuvvetlerinin ileri harekâta devam etmesi yönünde gereken emirleri verdi. Yeni emirlerin gösterdiği esas hedef, Debrecen'dir. Bir sonraki aşamada kuzeye, Nyíregyháza yönünde taarruz edilecekti. Sovyet kuvvetleri bu kenti aldığında Alman 8. Ordu'sunun geri bağlantısını kesmiş olacaktır. Bu Sovyet taarruzu karşısında bölgedeki Alman - Macar kuvvetleri (Fretter-Pico Ordu Grubu), her kasabayı ve her yol kavşağını birer savunma mevzii olarak düzenleyerek inatçı bir direnme gösterdiler.

Alman - Macar direnci boyunca muharebe ederek ilerleyen Üç Rumen tümeni, 19 - 20 Ekim tarihlerinde Debrecen'e taarruz etti ve bu taarruzun sonunda kenti aldı.^[11] Kanije ise General Pliyev'in kuvvetleri tarafından 22 Ekim 1944 tarihinde alınmıştır. Böylece General Wöhler'in 8. Ordu'sunun geri bağlantısı kesilmiş oldu. General Friessner-Pico General Wöhler'e, muharebeyi kesmesini, Nyíregyháza'ın kuzeybatısına çekilmesini ve bir savunma hattı oluşturmasını emretti. Aslında General Wöhler Kızıl Ordu birlikleri, ordusunun geri bağlantısını kestiğinde zaten bu yönde harekete geçmişti.

Kuşatma[değiştir | kaynağı değiştir]

General Friessner-Pico'nun kurmay başkanı General Helmut von Grolman riskli bir General Grolman, General Pliyev Grubu'nu ilk kuşatma girişiminin, Alman - Macar kuvvetlerinin düzensiz biçimde yönetildiğini ve başarılı bir kuşatma için yeterli kuvvetin elde bulunmaması nedenleriyle başarısız olduğunu düşünmektedir. Grolman, durumun değiştiğini ve artık böyle bir girişimin olanaklı olduğunu ileri sürdü. General Friessner-Pico, kurmay başkanının öne sürdüğü görüşleri kabul etti.

Hazırlanan plana göre 503. Ağır Panzer Taburu'nun Tiger II tanklarının öncülüğünde 1. Panzer Tümeni ve 23. Panzer Tümeni doğu yönünde taarruz edecektir. General Paul Klatt'ın 3. Dağ Tümeni ile 15. Piyade Tümeni ve 8. SS Süvari Tümeni "Florian Geyer" ise batı yönünde taarruz edecek bir görev kuvveti olarak düzenlendi. Feldherrnhalle Panzer Kolordusu (iki tümenli), 13. Panzer Tümeni ve 46. Piyade Tümeni, girişilecek olan bu çevirme harekâtında olası bir Sovyet yarma teşebbüsüne karşı geride tutulacaktı.

Taarruz 23 Ekim 1944 günü başladı. 23. Panzer Tümeni, 24 Ekim gecesi saat 02:00 dolaylarında Debrecen'in kuzeydoğusundaki Nagykálló bölgesine ulaştı. Bölge, zaten Alman 3. Dağ Tümeni tarafından işgal edilmişti. Alman birliklerinin bu bölgeye ulaşmasıyla Pliyev Grubu'nun kuşatılması tamamlanmıştı. Gruba bağlı bir kolordu yoklama taarruzlarıyla kuşatmayı yaracak bir zayıf nokta aradı. Fakat kısa sürede başarısız oldu. Maraşel Malinovski daha kuzeydeki kuvvetlerini bölgeye kaydırdı. Ancak bu girişim de Alman - Macar kuvvetlerinin direnciyle durduruldu. General Friessner başarmıştı, General Malinovski'nin taarruzu durdu.

Durumun çok ciddi olduğunu gören General Pliyev birliklerine kuşatma çemberine karşı taarruza geçilmesini emretti. Fakat bu girişimler de başarılı olamadı.

Mareşal Malinovski 25 Ekim'de büyük bir taarruza başladı. Ancak taarruz 1. Panzer Tümeni ve 23. Panzer Tümeni'nden bir mekanize alay tarafından durduruldu. Diğer yandan aynı gün General Pliyev de Alman 3. Dağ Tümeni mevzilerine yönelik olarak bir kuşatmadan kurtulma girişiminde bulundu.

Ertesi gün, 26 Ekim'de Nyíregyháza 23. Panzer Tümeni tarafından geri alındı.

Bu arada General Wöhler, 8. Ordu'yu kuşatmadan çıkartmak için Nyíregyháza yönünde harekete geçti. General Wöhler'in ordusu 28 Ekim'de General Pliyev kuvvetleri etrafındaki kuşatmayı kaldırarak çekilmiştir.

Sonuç[değiştir | kaynağı değiştir]

General Malinovski'nin 2. Ukrayna Cephesi'ne bağlı üç kolordu, çatışmalarda ağır kayıplara uğradılar. Budapeşte'nin Sovyet birliklerince hızla ele geçirilmesi planı böylece gecikmiş oldu ve Macaristan, Avrupa'daki savaşın sonuna kadar Almanya'nın müttefiki olarak kalmaya devam etti. Kanije karşı taarruzu, Alman kuvvetlerinin eşit şartlarda büyük ölçekli bir Kızıl Ordu kuvvetini yenilgiye uğrattıkları son Alman karşı taarruzu olmuştur. Alman kuvvetleri, Sovyet taarruzunu kırmakla istikrarlı bir cephe hattını yeniden kurmayı başrdılar ve 2. Ukrayna Cephesi'nin ileri hareketini durdurarak Wöhler'in ordusunu bir felaketle karşılaşmasını önlemiş oldular. Ancak bu Alman başarısı kısa ömürlü olacaktı. Nyíregyháza, 30 Ekim 1944 tarihinde Kızıl Ordu birliklerinin eline geçti. Hemen ardından Kızıl Ordu, güney yönünde Budapeşte üzerine yürüdü, 4 Kasım 1944'te Macaristan'ın başkenti civarına ulaştı.^[12]

Macaristan başkentinin kısa sürede 2. Ukrayna Cephesi kuvvetlerinin kontrolüne geçmesi önleyen Debrecen Harekâtı, Sovyet kuvvetlerinin Macaristan içlerinde batıya doğru hiçbir yerde 100 – 200 km'den fazla ilerleyememesini sağladı Öte yandan 2. ve 3. Ukrayna Cephesi kuvvetlerini, Budapeşte yönündeki taarruzlarını yeniden başlatmadan önce kendi pozisyonlarında bıraktı. Debrecen tank muharebeleri, Budapeşte yaklaşımlarını ileri hatlarda savunan Alman panzer birliklerince kazanıldı.^[13] İleriki günlerde gerçekleşen taarruzlarla Kızıl Ordu, Macaristan'ı işgal ederek Mihver Devletleri kuvvetlerinin, Güney Karpatlar'ı kış savunma mevzileri olarak kullanmalarını da engellemiş oldu.

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

İngilizce Wikipedia maddesinden yararlanılmıştır. w:en:Battle of Debrecen\Battle of Debrecen

• Third Axis Fourth Ally - Mark Axworthy
• The Road to Berlin - John Erickson
• Das Deutsche Reich und der Zweite Weltkrieg (German official history, volume 8) - Karl Heinz Frieser
• When Titans Clashed - David M. Glantz
• Stalingrad to Berlin - Earl F. Ziemke