Britanya felsefesi, Britanyalıların felsefi geleneğine atıfta bulunur. "Britanya felsefesinin yerel özellikleri şunlardır: sağduyu, karmaşıklıktan hoşlanmama, soyut yerine somut olanı güçlü bir tercih ve arada bir şiir incisinin gömülü olduğu belli bir garip yöntem dürüstlüğü".^[1]

Ortaçağ dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Anselmus[değiştir | kaynağı değiştir]

Canterburyli Aziz Anselmus (yaklaşık 1033 - 1109), 1093'ten 1109'a kadar Canterbury Başpiskoposluğu görevini elinde bulunduran Katolik Kilisesi'nin önemli bir filozofu ve ilahiyatçısıydı. Anselmus, Tanrı'nın varlığına ilişkin ontolojik argümanın yaratıcısı olarak bilinir ve kefaretin tatmin teorisi. Anselmus'un eserleri, geleneksel olarak açıklanmış bir gerçek olarak kabul edilen Hristiyan inanç ilkelerini rasyonel bir sistem olarak sunmaya çalıştıkları için felsefi ve teolojik olarak kabul edilir. ^[2]

Sherwoodlu William[değiştir | kaynağı değiştir]

Sherwoodlu William (y. 1200 – y. 1272) bir ortaçağ İngiliz skolastik filozof, mantıkçı ve öğretmendi. Hayatı hakkında çok az şey biliniyor, ancak Paris'te okuduğu düşünülüyor ve 1252'de Oxford'da bir hocaydı. Skolastik mantığın gelişiminde önemli bir etkisi olan iki kitabın yazarıydı: Intorductiones in Logicam (Mantığa Giriş) ve Syncategoremata. Bunlar, şimdi varsayım teorisi olarak adlandırılan şeyi sistematik bir şekilde ele alan bilinen ilk çalışmalardır ve hem Britanya'da hem de kıtada mantığın gelişmesinde etkili olmuştur. Roger Bacon'a göre Sherwood, diğerine Albertus Magnus'un yanında "Hristiyan Dünyasının daha ünlü bilge adamları" arasındaydı. Bacon, Sherwood'u "Albertus'tan çok daha akıllı" olarak tanımlıyordu.^[3]

Roger Bacon[değiştir | kaynağı değiştir]

Doktor Mirabilis (Latince: "Harika Doktor") olarak da bilinen Roger Bacon (c. 1214-1294), deneysel yöntemlere büyük önem veren bir İngiliz filozof ve Fransisken rahibiydi. Bazen, İbn Sina ve İbn Rüşd gibi erken dönem İslam bilim insanları aracılığıyla Platon ve Aristoteles'in eserlerinden esinlenen modern bilimsel yöntemin^[4] en eski Avrupalı savunucularından biri olarak anılır.^[5][6][7]

Duns Scotus[değiştir | kaynağı değiştir]

John Duns Scotus (y. 1265 - 8 Kasım 1308), Orta Çağların önemli bir filozofu ve ilahiyatçısıydı. Scotus, 1265 civarında Duns, Berwickshire, İskoçya'da doğdu.^[8] 1291'de İngiltere, Northampton'a rahip olarak atandı. Merton College, Oxford Codex 66'daki bir not, Scotus'un " Cambridge, Oxford ve Paris'te geliştiğini" kaydeder. 1308'de Köln'de öldü. O, Köln'deki Fransisken Kilisesi (veya Minor Friars) "Minoritenkirche"ye gömüldü. 20 Mart 1993'te Papa II . John Paul tarafından aziz ilan edildi.

Ockhamlı William[değiştir | kaynağı değiştir]

Ockhamlı William (c. 1288 - c. 1348) bir İngiliz Fransisken rahibi ve skolastik filozoftur. O belki de en çok, Ockham'ın usturası olarak bilinen cimrilik ilkesiyle tanınır. Bu fiili terimin yazılarında görünmediği iddia edilmektedir,^[9] daha ziyade Numquam ponenda est pluralitas sine required [Çoğulluk asla zorunluluk olmaksızın öne sürülmemelidir]^[10] ve Frustra fit gibi pasajlarda ifade ettiği ilkeyi özetlemektedir. per plura quod potest fieri per pauciora (Daha azıyla yapılabilecek şeyleri daha fazlasıyla yapmak boşunadır).^[11] Genel olarak, iki hipotez arasında ya gereksiz varsayımları "ortadan kaldırarak" ya da iki benzer sonucu ortadan kaldırarak ayrım yapmayı ifade eder.

Sıklıkla Occam'a atfedilen sözcükler: entia non sunt multiplicanda praeter requireditatem ("varlıklar zorunluluğun ötesinde çoğaltılmamalıdır"), onun günümüze kadar gelen eserlerinde yoktur;^[12] Bu özel ifade, onu Skolastik felsefenin "ortak aksiyomunu" (axioma vulgare) tanımlarken kullanan John Punch'tan geliyor.^[13]

Erken modern dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

Francis Bacon[değiştir | kaynağı değiştir]

Francis Bacon (1561–1626), bir filozof olmanın yanı sıra devlet görevlisi, bilim insanı, avukat, hukukçu ve yazar olan bir İngilizdi. Dondurmanın etin korunması üzerindeki etkilerini incelerken zatürreeden öldü. Hem Başsavcı hem de İngiltere Şansölyesi olarak görev yaptı. Siyasi kariyeri utançla sona ermesine rağmen, özellikle bilimsel yöntemin felsefi savunucusu ve uygulayıcısı ve bilimsel devrimde öncü olarak çalışmalarıyla son derece etkili oldu.

Bacon, empirizmin babası olarak anılır. Çalışmaları, bilimsel araştırma için genellikle Bacon yöntemi veya basitçe bilimsel yöntem olarak adlandırılan tümdengelimli metodolojileri oluşturdu ve popüler hale getirdi. Doğal olan her şeyi araştırmak için planlı bir prosedüre olan talebi, çoğu bugün hala uygun metodoloji kavramlarını çevreleyen bilim için retorik ve teorik çerçevede yeni bir dönüşe işaret etti. Adanmışlığı muhtemelen ölümüne yol açtı, bu yüzden onu kendi deneyleriyle öldürülen nadir bir tarihi bilim insanı grubuna getirdi.

Thomas Hobbes[değiştir | kaynağı değiştir]

Thomas Hobbes (1588–1679), bugün siyaset felsefesi üzerine yaptığı çalışmalarla hatırlanan İngiliz filozofuydu. 1651 tarihli Leviathan kitabı, toplumsal sözleşme teorisi perspektifinden Batı siyaset felsefesinin çoğunun temelini oluşturdu.

Hobbes, egemen için mutlakiyetçiliğin bir savunucusuydu ama aynı zamanda Avrupa liberal düşüncesinin bazı temellerini de geliştirdi. Bunlar bireyin hakkı, tüm insanların doğal eşitliği, sivil toplum ile devlet arasında daha sonra ayrıma yol açsa da siyasi düzenin yapay karakteri, tüm meşru siyasi gücün "temsili" olması ve halkın rızasına dayanması gerektiği görüşü ve insanları yasanın açıkça yasaklamadığı her şeyi yapmakta özgür bırakan liberal bir hukuk yorumu.^[14]

Hobbes ayrıca tarih, geometri, gazlar fiziği, teoloji, etik, genel felsefe ve siyaset bilimi gibi çok çeşitli alanlara katkıda bulundu. İnsan doğasını kendi çıkarlarını gözeten bir işbirliği olarak tanımlaması, felsefi antropoloji alanında kalıcı bir teori olduğunu kanıtladı. Felsefi materyalizmin temel kurucularından biriydi.

Britanyalı empiristlerin klasik üçlüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Erken modern çağdaki üç 'klasik' Britanyalı empirist John Locke, George Berkeley ve David Hume'du. "İngiliz empirizmi" terimi, Britanya'daki bu düşünürler tarafından özetlenen felsefi geleneğe atıfta bulunur (gerçi bu geleneğin Britanya'da Roger Bacon'a kadar uzanan öncülleri vardı). İrlandalı olmasına rağmen, Berkeley, İrlanda'da yaşadığı County Kilkenny olarak İngiliz olarak anılıyordu ve o zamanlar Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı'nın bir parçasıydı.

John Locke[değiştir | kaynağı değiştir]

John Locke (1632-1704), Modern felsefe döneminin başlangıcında bir deneyciydi. Bu haliyle (ve René Descartes'ın aksine), anlayışın tüm nesnelerinin, fikirlerin zihinde var olduğu fikirler olduğunu savundu. İnsan Anlayışıyla İlgili Bir Deneme adlı çalışmasındaki hedeflerinden biri, fikirlerin kökeninin izini sürmektir. Doğuştan “zihne damgalanmış” doğuştan gelen ideler yoktur ve tüm bilgi deneyime dayanır. Dahası, basit ideler ve karmaşık ideler de vardır . Basit ideler duyulardan girer ve basittir ve karışmazlar. Karmaşık ideler, zihnin soyutlama etkinliği kullanılarak bir araya getirilmiş ve birbiriyle ilişkilendirilmiş basit idelerdir.

Locke ayrıca erken bir kişisel kimlik teorisinden de sorumludur. Bir zamandan diğerine aynı kişi olmamızın, aynı ruha veya aynı vücuda sahip olmamıza değil, aynı psikolojik bağlantı dizisine sahip olmamıza bağlı olduğunu düşünüyordu. Locke için kişi olmak, kendini kendisi olarak bilen akıllı düşünen bir varlık, farklı zamanlarda ve yerlerde aynı düşünen şey olmaktır.

George Berkeley[değiştir | kaynağı değiştir]

George Berkeley (1685–1753), 1734'ten ölümüne kadar Cloyne Piskoposu olarak görev yapmış İrlandalı bir filozoftur. O bir İngiliz empiristi, bir gayri maddi ve idealistti. En önemli fikirlerinin çoğu ilk olarak, John Locke'un felsefesini eleştiren bir çalışma olan İnsan Bilgisinin İlkelerine İlişkin Bir İnceleme'de ortaya atıldı. Berkeley, zihnin içindeki fikirlere neden olan bir dış dünya olduğu konusunda Locke ile aynı fikirdeydi, ancak Berkeley, dış dünyanın da yalnızca fikirlerden oluştuğunu kanıtlamaya çalıştı. Berkeley, sahip olduğumuz fikirlerin yalnızca diğer fikirlere (fiziksel nesnelere değil) benzeyebileceğini ve bu nedenle dış dünyanın fiziksel formdan değil, fikirlerden oluştuğunu düşünüyordu. Bu dünyaya, Berkeley'in Tanrı olduğu sonucuna varan başka bir güç tarafından mantık ve düzenlilik verildi.

Berkeley, "esse est percipi aut percipere" sloganıyla ünlüdür veya başka türlü, "var olmak, algılanmaktır, ya da algılamaktır". Bu, fikirlerden ve onları barındıran zihinlerden başka hiçbir şeyin olmadığı anlamına gelir. Zihinden bağımsız bir varlık diye bir şey yoktur.

David Hume[değiştir | kaynağı değiştir]

David Hume (1711–1776) İskoç bir filozof, ekonomist ve tarihçiydi. Başlıca çalışmaları İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme (1739-1740), İnsan Anlayışına İlişkin Bir Soruşturma (1748), Ahlak İlkelerine İlişkin Bir Soruşturma(1751) ve Doğal Dinle İlgili Diyaloglar (1779) geniş ölçüde etkili olmaya devam etmektedir.^[15] Özgür irade ve determinizm, nedensellik, kişisel kimlik, tümevarım ve ahlakla ilgili fikirleri hala tartışmaya ilham veriyor.

Hume, tümevarım sorununu tanımladı. Tümevarımsal akıl yürütmenin rasyonel olarak kullanılamayacağını, çünkü tümevarımı haklı çıkarmak için kişinin ya sağlam bir tümdengelimli argüman ya da tümevarımsal olarak güçlü bir argüman sunması gerekeceğini savunur. Ancak tümevarım için sağlam tümdengelimci bir argüman yoktur ve tümevarımı haklı çıkarmak için tümevarımsal bir argüman istemek soruyu sormak olacaktır .

Hume'un nedensellik sorunu, tümevarım sorunuyla ilgilidir. Sebep ve sonuç arasındaki gerekli olduğu varsayılan bağlantıya empirik erişim olmadığını savundu. A'nın B'ye neden olduğu inancını haklı çıkarmaya çalışırken, geçmişte B'nin her zaman hem uzayda hem de zamanda A'yı yakından takip ettiğine dikkat çekilebilir. Ancak nedensellik olduğu varsayılan özel gerekli bağlantı bize asla deneyimde verilmez. Bu iki olayı her zaman bir arada görmemizde bir zorunluluk yoktur

Kişisel kimlik açısından, Hume bir demet teorisyeniydi. Nesnelerin bağlı olduğu sağlam bir benliğin olmadığını söyledi. Tecrübe bize yalnızca bir algı yığını olduğunu gösterir.

Adam Smith[değiştir | kaynağı değiştir]

Adam Smith (1723–1790) İskoç ahlak filozofu ve politik ekonominin öncüsüydü. Smith, Ahlaki Duygular Teorisi ve Ulusların Zenginliğinin Doğası ve Sebepleri Üzerine Bir Araştırma'yı yazdı. İkincisi, genellikle Ulusların Zenginliği olarak kısaltılır, onun büyük eseri ve ilk modern ekonomi çalışması olarak kabul edilir. Smith, modern ekonominin babası olarak geniş çapta anılmaktadır.

Smith , Glasgow Üniversitesi ve Oxford Üniversitesi'nde ahlaki felsefe okudu. Mezun olduktan sonra Edinburgh'da halka bir dizi açık konferans verdi ve bu onu İskoç Aydınlanması sırasında David Hume ile işbirliği yapmaya yöneltti. Smith, Glasgow'da ahlak felsefesi öğreten bir profesörlük elde etti ve bu süre zarfında Ahlaki Duygular Teorisini yazdı ve yayınladı.

19. yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

Jeremy Bentham[değiştir | kaynağı değiştir]

Jeremy Bentham (1748-1832) Britanya'da klasik faydacılık geleneğini başlatmasıyla tanınır. Faydacılık, bir eylemin ancak ve ancak mutluluk veya zevki maksimize etmesi durumunda ahlaki olarak doğru olduğunu savunan sonuçcu ve normatif etik teorisidir. Klasik faydacılığın hazcı olduğu söylenir çünkü zevki tek içsel iyilik ve acıyı da tek içsel kötülük olarak görür.^[16]

Faydacılık, Bentham tarafından "en büyük mutluluk veya en büyük mutluluk ilkesi" olarak tanımlandı.^[17] Bentham'ın faydacılığı, eylemlerin doğruluğunu ve yanlışlığını belirlemek için felicific hesabının kullanılması gerektiğini savunmasıyla bilinir. Bunu, çeşitli eylemler için acı ve zevk miktarını ölçerek yapar. Bentham, zevk ve acının hedonlar ve dolorlar adı verilen farklı birimlerde parçalandığını düşünüyordu.

John Stuart Mill[değiştir | kaynağı değiştir]

John Stuart Mill (1806-1873) sosyal teoriye, politik teoriye ve politik ekonomiye etkili bir katkıda bulundu. Onun özgürlük anlayışı, sınırsız devlet kontrolüne karşı bireysel özgürlükleri savunmaktı.^[18]

Ayrıca Mill, Bentham'ın faydacılığı geliştirme ve savunma geleneğini sürdürdü. Mill'in Faydacılıkçılık adlı kitabı, faydacılığın felsefi bir savunmasıdır. Deneme ilk olarak 1861'de Fraser's Magazine'de üç makale dizisi olarak yayınlandı; makaleler 1863 yılında tek bir kitap olarak toplandı ve yeniden basıldı.

Henry Sidgwick[değiştir | kaynağı değiştir]

Henry Sidgwick (1838–1900) ayrıca faydacı etiğe odaklandı ve Psişik Araştırmalar Derneği'nin kurucusu ve ilk başkanıydı, Metafizik Derneği'nin bir üyesiydi ve kadınların yüksek öğrenimini teşvik etti. Etik Yöntemler, Sidgwick tarafından yazılan ve ilk kez 1874'te yayınlanan, faydacılık üzerine bir kitaptır. Stanford Encyclopedia of Philosophy, The Methods of Ethics'in "birçok yönden klasik faydacı geleneğin doruk noktasına işaret ettiğini" belirtir. Ünlü çağdaş faydacı filozof Peter Singer, Methods of Ethics'in "etik üzerine yazılmış en iyi kitap" olduğunu söylemiştir.

İngiliz idealizmi[değiştir | kaynağı değiştir]

Mutlak idealizmin bir dalı olarak İngiliz idealizmi, on dokuzuncu yüzyılın ortalarından yirminci yüzyılın başlarına kadar Britanya'da etkili olan felsefi bir hareketti. Önemli temsilciler arasında T. H. Green, F.rancis Bradley, Bernard Bosanquet, J. M. E. McTaggart, H. H. Joachim, J. H. Muirhead ve G. R. G. Mure yer aldı. İki İngiliz filozof, G. E. Moore ve Bertrand Russell, bu gelenek içinde büyüdüler ve sonra analitik felsefeye öncülük ederek ona tepki gösterdiler.

20. yüzyıl ve sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Analitik felsefe[değiştir | kaynağı değiştir]

Analitik felsefe, Alman matematikçi Gottlob Frege'nin öncülüğünü yaptığı mantıktaki yeni gelişmelere uyum sağlamak için güncellenen geleneksel İngiliz empirizmine dayanıyordu. 20. yüzyılın başlarından beri İngilizce konuşulan dünyada felsefeye egemen olmuştur.

G. E. Moore[değiştir | kaynağı değiştir]

George Edward Moore (1873–1958) bir İngiliz filozoftu. Analitik geleneğin kurucularından biri olan Bertrand Russell ile birlikte yirminci yüzyılın başında Britanya felsefesinin 'idealizme karşı isyanına' öncülük etti - Russell daha iyi bilinmesine rağmen, aslında "yolu açan Moore"du.^[19]

Moore, bugün en çok, doğal olmayan ahlaki savunması, felsefi yöntemde sağduyuya verdiği önem ve adını taşıyan paradoks ile tanınır. Diğer filozoflar ve aynı zamanda Bloomsbury Grubu tarafından beğenildi ve etkiliydi, ancak (meslektaşı Russell'ın aksine) bugün akademik felsefenin dışında çoğunlukla bilinmiyor. Moore'un denemeleri, net, temkinli yazı stili ve felsefi sorunlara metodik ve sabırlı yaklaşımı ile bilinir. Rönesans'tan bu yana doğa bilimlerindeki dramatik ilerlemelerle tam bir tezat oluşturduğuna inandığı ilerleme eksikliği nedeniyle felsefeyi eleştiriyordu. İlk filozof Thales'in "peyzaj" teriminin anlamını analiz ettiği için analitik akıl yürütmesini sık sık övdü. Moore, Thales'in muhakemesinin, pratik gelişmelerle sonuçlanan birkaç tarihsel felsefi araştırma örneklerinden biri olduğunu düşünüyordu. En ünlü eserleri arasında Principia Ethica 24 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adlı kitabı ve "İdealizmin Reddedilmesi", " Sağduyu Savunması " ve "Dış Dünyanın Kanıtı" adlı denemeleri yer alıyor.

1918'den 1919'a kadar Aristotelesçi Cemiyet'in başkanıydı.^[20]

Bertrand Russell[değiştir | kaynağı değiştir]

Bertrand Russell (1872–1970), 1900'lerin başında, G. E. Moore ile birlikte "idealizme karşı isyan"a liderlik etti. Gottlob Frege'den etkilendi. Ludwig Wittgenstein'ın ise akıl hocasıydı. 20. yüzyılın önde gelen mantıkçılarından biri olarak kabul ediliyor.^[21] O, ortak yazarlığını Alfred North Whitehead, Principia Mathematica, kümesinden tüm matematiksel gerçekleri türetmek için bir girişim aksiyomlarının kullanılarak çıkarsama kuralları içinde sembolik mantık . "On Denoting" adlı felsefi denemesi bir "felsefe paradigması" olarak kabul edildi.^[22] Her iki eserin de mantık, matematik, küme teorisi, dilbilim ve felsefe üzerinde önemli bir etkisi olmuştur.

Russell, önde gelen bir savaş karşıtı aktivistti; serbest ticareti ve anti-emperyalizmi savundu.^[23][24] Russell, I.Dünya Savaşı sırasında pasifist aktivizmi nedeniyle hapse girdi. Daha sonra Adolf Hitler'e karşı kampanya yürüttü, ardından Stalinist totalitarizmi eleştirdi, Amerika Birleşik Devletleri'nin Vietnam Savaşı'na katılmasına kesin bir biçimde karşı durdu ve nihayet nükleer silahsızlanmanın açık sözlü bir savunucusu oldu.

1950'de Russell, "insani idealleri ile düşünce özgürlüğünü savunduğu çeşitli ve önemli yazıları nedeniyle" Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görüldü.^[25]

A. J. Ayer[değiştir | kaynağı değiştir]

Sir Alfred Jules Ayer (29 Ekim 1910, Londra - 27 Haziran 1989, Londra), arkadaşları tarafından daha çok A. J. Ayer veya "Freddie" olarak bilinen, özellikle Dil, Gerçek ve Mantık (1936) ve Bilgi Problemi (1956) kitaplarında mantıksal pozitivizmi teşvik etmesiyle tanınan İngiliz bir analitik filozoftur. .

Gündelik dil felsefesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Gündelik dil felsefesi, geleneksel felsefi sorunlara, filozofların günlük kullanımlarında sözcüklerin ne anlama geldiğini unuttukları için yanlış anlamalardan kaynaklanan bir yaklaşımla yaklaşan felsefi bir ekoldür.

Bu yaklaşım tipik olarak, günlük dilin detaylarına yakından dikkat edilmesi adına felsefi teorilerden kaçınmayı içerir. Bazen "Oxford felsefesi" olarak da adlandırılır, genellikle birkaç yüzyıl ortası Oxford profesörünün çalışmaları ile ilişkilendirilir: esas olarak J. L. Austin, ama aynı zamanda Gilbert Ryle, H. L. A. Hart ve P. F. Strawson .

1930 ve 1970 yılları arasında büyük bir felsefi okuldu.

Çağdaş zamanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Özellikle din felsefesinde aktif olan son İngiliz filozofları arasında Antony Flew, C. S. Lewis ve John Hick yer almaktadır .

Önemli ahlaki ve politik filozoflar arasında R. M. Hare, Alasdair MacIntyre ve Roger Scruton vardır.

İngiliz analitik geleneğindeki diğer yeni figürler arasında metafizik, zihin felsefesi, mantık ve dil felsefesi gibi alanlara odaklanan David Wiggins, Derek Parfit ve P. F. Strawson bulunmaktadır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]