Aleksandr Borodin
1865 yılına ait bir fotoğrafı.
Doğum	Aleksandr Porfiryeviç Borodin 12 Kasım 1833(1833-11-12) Sankt-Peterburg, Rusya
Ölüm	27 Şubat 1887 (53 yaşında) Sankt-Peterburg, Rusya
Meslek	Besteci, kimyacı
Evlilik	Ekaterina Protopopova (e. 1863-1887)
Çocuk(lar)	1

Aleksandr Porfiryeviç Borodin (Rusça: Александр Порфирьевич Бородин), (12 Kasım 1833 - 27 Şubat 1887), Rus besteci ve kimyacı. Rus Beşleri olarak anılan besteci grubunun üyesidir.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

1833’de Sankt-Peterburg’da Luka Semyonovich Gedeanishvili adında bir Gürcü prensin gayrimeşru oğlu olarak doğdu. Babası onu kendi yerine, serflerinden Porfiry Borodin’in evladı olarak kaydettirdi. Piyano derslerini de kapsayan iyi bir eğitim aldı. Erken yaşta hem bilim hem de müzikte kabiliyet gösterdi. Daha sonraları her iki alanda yoğun bir yaşam sürdü ve 54 yaşında katılığı bir balo sırasında ani bir kalp krizi sonucu öldü.

Kimya çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

24 yaşında kimya doktorasını tamamladıktan sonra Almanya’da Heidelberg’de Emil Erlenmeyer’in Laboratuvarında üç sene benzen türevleri üzerine çalıştı. Bu dönemde bir süre de Pisa’da organik halojen bileşikleri üzerine çalışma yapan Borodin 1862’de yayınlanan bir deneyde Benzoil klorür’de, flor’un klor’la nükleofil yer değişmesini ilk ele alan kişiydi. 1939’da Hunsdiecker tarafından yayınlanan ve Batı ülkelerinde Hunsdiecker reaksiyonu olarak bilinen benzer bir reaksiyon Sovyetler Birliği tarafından "Borodin reaksiyonu" olarak adlandırıldı. Rusya’ya döndükten sonra küçük aldehidlerin self-kondansasyonu üzerine çalışmaları 1864 ve 1869’da yayınlandı ve bu alanda August Kekule rekabet etti. Aldol reaksiyonunun keşfi Charles-Adolf Wurtz ile birlikle Borodin’e atfedilir. 1872’de Rus Kimya Cemiyetine aldehid reaksiyonlarında alkole benzer özellikleri olan bir yan ürünün ortaya çıktığını bildirdi ve aynı yıl yayınlanan Wurtz’un makalesindeki bileşiklerle olan benzerliğine işaret etti. 1872’de yayınlalan son bilimsel makalesinde amid reaksiyonları ve hayvan idrarından üre elde edilmesi yöntemleri konu edildi.

İkili mesleki yaşam[değiştir | kaynağı değiştir]

Almanya’da bulunduğu sırada daha sonra eşi olacak Yekaterina Sergeyevna Protopopova ile tanıştı ve yetenekli bir piyanist olan eşi onun müzik beğenisinin Mendelsson’dan Schumann, Chopin ve Liszt’e yönelmesinde etkili oldu. 1862’de Sankt-Peterburg’a dönerek Tıp-Cerrahi Akademisinde hocalık yapmaya başladı. 1887’deki ölümüne kadar bestecilik ve kimyacı olarak yoğun vaktini alan uğraşıları - ki bunlar araştırma, hocalık, öğrencilerine tez danışmanlığı yapma, akademi dışında ders verme ve bilimsel yayınları tercüme etmeyi de kapsamaktaydı - arasında adeta cambazlık yaptı. Bir keresinde “kışın , sadece derslere gidemeyecek kadar bitkin olduğumda beste yapabiliyorum” diye yazmıştı. “Böylece dostlarım alışılmış şekilde sağlıklı olmamı değil hasta olmamı temenni ediyorlardı.”

Özel yaşamındaki karmaşa[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu ikili mesleki yaşamı Borodin’in evinde sevimli bir karmaşaya yol açıyordu. Besteci Rimsky-Korsakov hatıralarında bu durumu şöyle nakletti: ”Onu ziyaret ettiğimde sıklıkla yan dairedeki laboratuvarında çalışmakta olur işini bitirip benimle birlikte evine geçip müzik işlerine, sohbetlerine dalardı. Aniden fırlar, bir şeylerin kaynayıp yanmadığını kontrol amacıyla, laboratuvara koşardı. Bu sırada koridorlar inanılmaz bir sesle söylediği yedili sekizli melodi sekanslarıyla dolardı.”

Bunların yanı sıra, Arkadaşlarına, öğrencilerine ve özellikle akrabalarına karşı iyi huylu cömertliği evinin 1960’larda moda olan şekilde ücretsiz han gibi dolmasına yol açıyordu. Tarihçi Richard Anthony Leonard’a göre: “...İnsanlar günün veya gecenin her saatinde evin içinde oradan oraya oğul veren arılar gibi dolanıyordu. Tüm yataklar dolduğunda koltuklar, koridorlar veya sandalyelerde kestiriyorlardı ; pek seyrek olmayarak Borodin’in yatağında yatanlara da rastlanıyordu. Ev genellikle bir karışıklık ve düzensizlik yuvasıydı. Buraya taşındıktan beş yıl sonra bile karı koca Borodin’ler kitap ve müzik materyali kümeleri, tamamen yerleştirilmemiş eşya paketleri arasında yollarını arıyorlardı... Borodin, en son ne zaman yemek yediğini hiçbir zaman hatırlamış gibi görünmediği için öğünler -akşam saat 11’de başlayan öğle yemekleri- gibi, aklın almayacağı biçimde düzensizdi. Geçici misafirler, akrabalar ve kısmen yabancıların yanı sıra bir kedi kolonisi de -bir kedi özgürlüğü salonu olarak algıladıkları Borodin konağında- sofradaki yerini alırdı. Tüm bu nedenlerle Borodin müzikte çağdaşları kadar verimli olamadı.

Müzik çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Opera ve orkestra eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

	[[:Dosya:|]] [[Dosya:|200px|noicon|alt=]]
Dinlerken sorun mu yaşıyorsunuz? Medya yardımı alın.

Borodin, Mily Balakirev ile 1862'de tanıştı. Beste konusunda Balakirev'in vesayeti altındayken, Mi bemol majörde 1. Senfonisine başladı; ilk olarak 1869'da Balakirev'in şefliğinde icra edildi. Aynı yıl Borodin, 1877'de Eduard Nápravník yönetimindeki prömiyerinde pek başarılı olamayan Si minör 2. Senfonisi'ne başladı ancak bazı küçük yeniden düzenlemeyle 1879'da Nikolay Rimski-Korsakov yönetimindeki Free Müzik Okulu tarafından başarılı bir performans aldı.

1880'de popüler senfonik şiir Orta Asya Bozkırlarında 'yı besteledi. İki yıl sonra üçüncü bir senfoni bestelemeye başladı ancak ölümünde onu yarım bıraktı; iki bölümü daha sonra Aleksandr Glazunov tarafından tamamlandı ve düzenlendi.

1868'de Borodin, bazıları tarafından en önemli eseri ve en önemli tarihi Rus opera eserlerinden biri olarak kabul edilen Prens İgor opera'sı ile meşgul olarak ikinci senfoni üzerindeki ilk çalışmasından uzaklaştı. Muhtemelen Borodin'in en iyi bilinen bestesini oluşturan, genellikle bağımsız bir konser çalışması olarak icra edilen Polovtsya Dansları'nı içerir. Borodin öldüğünde operayı (ve diğer birkaç eseri) eksik bıraktı.

Prens İgor, ölümünden sonra Rimsky-Korsakov ve Aleksandr Glazunov tarafından tamamlandı. Konusu, 12. yüzyılda, Seversk Prensi İgor tarafından komuta edilen Rusların Bozkır boyunca doğuya doğru ilerleyerek barbar Kumanlar'ı fethetmeye karar verdikleri zamanda geçer. Polovtsyalılar görünüşe göre, güney Rusya'ya alışkanlıkla saldıran, aslen Türk kökenli göçebe bir kabileydi. İlk perdenin başlarında tam güneş tutulması, istilanın uğursuz sonucunun habercisidir. Prens Igor'un birlikleri yenildi. Hikâye, Rusya Prensi İgor ve oğlu Vladimir'in mahkumlarını cömertçe eğlendiren Polovtsian şefi Han Konçak tarafından yakalanmasını ve kölelerine, ikinci perdeye heyecan verici bir doruk sağlayan ünlü 'Polovtsya Dansları'nı oynama emri verişini anlatır. Operanın ikinci yarısında Prens İgor memleketine dönerken görülür ancak kendisini utanç içinde bulmak yerine kasaba halkı ve eşi Yaroslavna tarafından evinde karşılanır.

Bir süre Rusya dışında nadiren tamamen icra edilse de, bu opera son zamanlarda birisi 2013'te Rusya'daki Bolşoy Devlet Opera ve Bale Şirketi'nde ve diğeri de 2014'te New York Şehri Metropolitan Opera Şirketi'nde olmak üzere iki önemli yeni prodüksiyon aldı.^[1]

Bugün konserlerde ayrı bir parça olarak da çalınan ve Borodin’in en tanınan eseri olan ‘Polovets Dansları’ bu opera içindedir.

Çok tanınan diğer eserlerleri arasında Orta Asya Bozkırlarında adlı senfonik şiiri ile iki tane yaylı çalgılar dörtlüsü de vardır. Bu dörtlülerin ikincisindeki “nocturne” adlı bölüm bestecinin güçlü lirisizmini gösterir.

Oda müziği[değiştir | kaynağı değiştir]

Balakirev çevresinin başka hiçbir üyesi, daha önceki birçok oda bestesine ek olarak, Borodin'in iki yaylı dörtlüsünde kendini mutlak müzik kadar özdeşleştirmedi. Bir çellist olarak, hevesli bir oda müziği sanatçısıydı ve bu ilgi, 1859 ile 1861 yılları arasında Heidelberg'deki kimya çalışmaları sırasında arttı. Bu erken dönem, diğer oda eserlerinin yanı sıra yaylı çalgılar altılısı ve piyano beşlisi verdi. Borodin, eserlerinin tematik yapısını ve enstrümantal dokusunu Felix Mendelssohn temel aldı.^[2]

1875'te Borodin, Musorgski ve Vladimir Stasov'un hoşnutsuzluğuna rağmen İlk Yaylı Dörtlüsü'nü kurdu; Beşli'nin diğer üyelerinin oda müziğine düşman oldukları biliniyordu. İlk Dörtlü, yaylı dörtlü formunun ustalığını gösterir. Borodin'in 1881'de yazdığı İkinci Dörtlü, üçüncü hareketin popüler "Noktürn"nünde olduğu gibi güçlü lirizm sergiler. Birinci Dörtlü ruh hali değişiklikleri açısından daha zenginken, İkinci Dörtlü daha tekdüze bir atmosfere ve ifadeye sahiptir.^[2]

Müzik mirası[değiştir | kaynağı değiştir]

Borodin'in Rus İmparatorluğu dışındaki ünü yaşamı boyunca, 1880'de Almanya'da 1. Senfoni'nin konserini düzenleyen Franz Liszt ve Belçika ve Fransa'da Comtesse de Mercy-Argenteau tarafından mümkün oldu. Müziği, güçlü lirizmi ve zengin armonileriyle dikkat çeker.

Rus Beşlisi'nin bir üyesi olarak, Batılı bestecilerin bazı etkilerinin yanı sıra müziğinde Rusya’ya has tadlar de inkar edilmeyecek biçimde hissedilir. Tutkulu müziği ve sıra dışı armonileri, genç Fransız besteciler Debussy ve Maurice Ravel üzerinde güçlü tesir bırakmıştır. Kendisine saygı olarak, Ravel 1913'te "À la manière de Borodine" adlı bir piyano parçası bestelemiştir.

Borodin'in müziğinin çağrıştırıcı özellikleri - özellikle Orta Asya Bozkırlarında, 2 no'lu Senfonisi, Prens İgor — Robert Wright ve George Forrest'in 1953 yapımı Kismet müzikalindeki bestelerinin, özellikle "Stranger in Paradise", "And This Is My Beloved" ve "Baubles, Bangles, & Beads" şarkılarındaki uyarlamasını mümkün kıldı. 1954'te Borodin, ölümünden sonra bu gösteri için Tony Ödülü'ne layık görüldü.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Tüm eserlerinin listesi (Almanca)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Aleksandr Borodin ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.